Microsoft Word din ve devlet elaqeler doc
Yüklə 482,98 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- (1)- İNANC VƏ İBADƏT AZADLIĞI
- “Dində məcburiyyət yoxdur; artıq doğru ilə əyri bir-birindən yetərincə ayrılmışdır. Bundan sonra kim zalımları (onların hakimiyyətini) tanımayaraq
- Allaha inanarsa, qopmayan sağlam bir qulpdan yapışmış olar. Allah (hər şeyi) eşidəndir, biləndir.” (Bəqərə 2/256)
- “Şübhəsiz ki, sən istədiyini doğru yola yönəldə bilməzsən. Amma Allah dilədiyini doğru yola salar. Doğru yolda olacaq kəsləri ən yaxşı O bilir!”
xəstəsinə və ailəsinə cizyə yoxdur. Müsəlman əsgərləri gələndə onu bir gün qonaq etsin, yol göstərsinlər. Bu zimmilərdən hər hansı biri (İslam ordusunun tərkibində) döyüşə gedərsə, həmin il o şəxsdən cizyə alınmasın”. O cümlədən, erməni xalqına da belə bir təminat verilmişdi. 60
Ömərin bir başqa valisi Əbu Ubeydə Şamda bizanslıların müsəlmanlara qarşı hücuma keçdiyi ilə bağlı xəbər aldıqda Hums şəhərindən ayrılarkən vergi məmuru Həbib ibn Məsləməyə belə deyir: “Şəhər əhalisindən topladığımız vergini geri ver. Onları qorumadan onlardan vergi toplamaq doğru olmaz. Onlara de ki, biz sizinlə bağladığımız sülh müqaviləsinə sadiqik, siz dönmədikcə, biz sözümüzdən dönmərik. Şəhərinizi qorumadan sizdən bir şey almaq istəmədiyimiz üçün malınızı sizə geri veririk”. Ertəsi gün Həbib ibn Məsləmə xalqdan topladığı vergiləri geri verərkən Əbu Ubeydənin sözlərini yerli əhaliyə çatdırır. Onlar da öz növbəsində deyirlər: “Allah bu malları təkrar sizə geri versin. Əvvəlcə, bizə hakim olan bizanslılara Allah bəla versin! And olsun Allaha, sizin yerinizdə onlar olsaydı, nəinki bizdən aldıqlarını geri qaytarmaz, hətta qalan mallarımızı da qəsbkarlıqla müsadirə edərdilər”. 61
Əlinin (r.ə.) Misirə vali olaraq göndərdiyi Malik ibn Əştərə yazdığı təlimatlarından bir neçəsini örnək göstərmək istəyirəm: “Ey Malik, qoy, sahib olacağın ən böyük sərmayə yaxşılığa yönəlmiş işlərin olsun. Xalqın üçün məhəbbət və mərhəmət duyğuları bəslə. Onlardan uzun müddət ayrı və gizli qalma. Əsla əfv etdiyin üçün peşman olma, cəzalandırdığın üçün sevinmə. Qüdrət, əmr və güc sahibiyəm deyib, xalqına qurdtək qənim kəsilmə. Ədalətdən əsla ayrı düşmə. Alqış və tərifi xoş görmə, bu səni təkəbbürlü edər. İnsanların yaxşısı ilə
60 İbn Cərir ət-Təbəri, “Tarixi Üməm vəl-Muluk, 4/155. 61 Bəlazuri, “Futuh əl-Buldan, 143. pisi sənin yanında eyni olmasın. Verdiyin sözü tut və bil ki, bir gün sən yaradanın hüzurunda etdiklərinin hesabını verəcəksən! Xidmətkar rəhbərlərə eşq olsun!” 62 *
94. Dinin azad iradə ilə seçilməsi Allahın dəyişməz qanunudur. Bu səbəblə bütün peyğəmbərlər azadlıq məsələsinə ciddi yanaşmışlar. Onların insanlara “Allahdan başqasına ibadət etməyin!” çağırışı məhz bu mənanı ifadə edir. Çünki ibadətin leksik mənası “itaət”dir. İtaət boyun əymək deməkdir və daha çox “əmrə riayət etmək və ardınca getmək” mənasında işlənir. 63 Türk (eləcə də azərbaycan tərc.) dilinə bu söz “qulluq, qul olma” və “köləlik, kölə olma” kimi tərcümə edilir. “Allahdan başqasına ibadət etməyin” çağırışı Allahdan başqasına qul, kölə olmamağa çağırışdır. Bu səbəbdən teokratik quruluş peyğəmbərlərin bu ümumi istəklərinə, çağırışlarına ziddir. Çünki sözügedən quruluş insanları idarəedicilərin köləsinə çevirir. Burada inanc və ibadət azadlığı ilə əqidəyə uyğun yaşamaq azadlığı xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. (1)- İNANC VƏ İBADƏT AZADLIĞI 95. Dinin özəyi imandır. İmanın əsası da könüldən qəbul etmək, yəni qəlb ilə təsdiqdir. Qəlbdəki təsdiqi bir o insan, bir də Allah bilir. Bura insanın ən sərbəst olduğu yerdir. Bu səbəbdən heç bir kəs bir inancı qəbul və ya inkar etməyə məcbur edilə bilməz. Çünki bu, insanın fitrətinə ziddir. Uca Allah belə buyurur:
62 Həzrət Əlidən dövlət məmurlarına öyüdlər. 63 İbni Mənzur, Lisanul-Ərəb, Beyrut 1410/1990; Rağib əl-İsfahani. əl-Müfrədat (Safvan Adnan Davudinin təhqiqi ilə), Dəməşq və Beyrut 1412/1992, s. 529.
Allaha inanarsa, qopmayan sağlam bir qulpdan yapışmış olar. Allah (hər şeyi) eşidəndir, biləndir.” (Bəqərə 2/256) 96. İnsanları ibadətə də məcbur etmək olmaz. Çünki, ibadət üçün niyyət vacibdir. Niyyət bir işin həyata keçirilməsinə könüllü surətdə qərar vermək deməkdir. “Əməllər niyyətlərə bağlıdır”. 64 Bir ibadətin hansı məqsədlə yerinə yetirildiyini, bir o ibadəti edən, bir də Allah doğru bilir. Niyyətsiz ibadət olmadığı kimi məcburi ibadət də qəbuledilməzdir. Bir insanı məcbur edib namaz qıldıra bilərsiniz, amma niyyət etməzsə, namaz qılmamış, boşuna əyilib-qalxmış olur. Bu da, əlbəttə ki, bir işə yaramaz. 97. Müsəlman olmaq üçün bir mərasimə ehtiyac yoxdur. İnanılması vacib olan şeylərə ürəkdən inanan və Qurana riayət etməyi qəbul edən hər kəs müsəlman olur. Amma xristianlıqda dinə qəbul vəftizlə baş verir. Bu mərasim xristianı rahiblərin mənəvi təsiri altına salır. İnsanları dinə qəbul etmək səlahiyyətini Allah Həzrət Məhəmmədə (s) belə verməmişdir. O, belə buyurur:
98. İman qəlblə bağlı bir iş olduğu üçün inanc azadlığının tanınıb- tanınmamasının bir önəmi yoxdur. Ancaq din azadlığından bəhs edilə bilər. Din deyərkən bu və ya digər bir dinin bütün əmr və qadağanları başa düşülməlidir. Bunun daha açıq ifadəsi əqidəyə uyğun yaşamaq azadlığıdır. 99. Dövlətin vətəndaşı ilə münasibətləri dini və ya ideoloji müstəvidə deyil, ədalət (hüququn aliliyi) müstəvisində olmalıdır. Müsəlmanların dövlətçilik ənənələrində əqidələrinə uyğun tərzdə yaşaması üçün şərait yaradılmış və inanclara qarşı təhqirə yol verilməmişdir. Məsələn, Osmanlı dövləti meyxana
64 Bu hədisi-şərif “Səhih-i Buxari”nin başlanğıcında öz əksini tapmışdır. Yüklə 482,98 Kb. Dostları ilə paylaş:
|