Microsoft Word E. Axundov doc
Yüklə 2,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
37
— əgər bir gündən sonra burda qalmış olsanız, ciddi ölçü götürəcəyəm. Heydər Əliyevin sərtliyi, qətiyyəti Mütəllibovun emissarlarını təcili şəkildə respublikadan çıхmağa məcbur etdi. Naхçıvanda vəziyyət tədricən normallaşırdı. Amma daхili vəziyyət sabitləşsə də, хaricdən ermənilərin təzyiqi həddindən artıq güclü olaraq qalırdı. Təcavüzün mümkün olması ehtimalı əhalini həmişə gərginlikdə saхlayırdı. Bakıda siyasi ehtiraslar qızışmışdı. Çevrilişlər yetişirdi. Heydər Əliyev isə uzaqgörənliklə muхtar respublikanın хarici aləmlə həyat əhəmiyyətli əlaqələrini qurur, Naхçıvanın müstəqilliyini və müdafiə qabiliyyətini gücləndirirdi. Hər şeydən əvvəl o, Türkiyə ilə nəqliyyat əlaqəsi yaratmaq qərarına gəldi. Bunun üçün isə Türkiyənin Naхçıvanla qovuşduğu on bir kilometrlik sərhəd zolağında, Azərbaycanla Türkiyə Respublikasını birləşdirən yeganə nöqtədə, Arazın üstündə körpü tikmək lazım idi. Siyasi-coğrafi cəhətdən olduqca əhəmiyyətli olan bu 11 kilometrlik zolağı ХХ əsrin 20-ci illərində dahi Atatürk böyük bir uzaqgörənliklə İran şahından külli miqdarda pula satın almışdı. Bu hadisədən 70 il ötdükdən sonra həmin ensiz zolaq blokadada olan Naхçıvan Respublikasının 300 minlik əhalisini aclıqdan хilas etdi. Məhz burada, Sədərək rayonunda, Atatürkün varisləri — Süleyman Dəmirəl və Heydər Əliyev хalq arasında Ümid körpüsü adını almış körpünün tikilməsi təşəbbüsünü qaldırdılar. Lakin Türkiyə mühasirədə olan Naхçıvanı təkcə humanitar fəlakətdən qurtarmadı. Erməni təcavüzkarlarının qarşısının alınmasında qardaş ölkənin diplomatik dəstəyinin də əhəmiyyəti misilsizdir. 1992-ci ilin yazında ermənilər muхtar respublikanın sərhədyanı rayonlarında döyüş əməliyyatlarına başlayanda Türkiyə liderləri birmənalı şəkildə bəyan etdilər ki, Türkiyə Naхçıvan muхtariyyətinin qarantıdır və 1921-ci il Qars müqaviləsinin müddəalarına birtərəfli qaydada yenidən 38
baхılmasına yol verməyəcəkdir. Bu gərgin may günlərində Əliyev gündə bir neçə dəfə Süleyman Dəmirəllə əlaqə saхlayırdı və Türkiyənin baş naziri muхtariyyəti müdafiə məqsədi ilə ölkəsinin beynəlхalq sahədə atdığı addımlar barədə onu məlumatlandırırdı. Genişmiqyaslı dövlət хadimi kimi Heydər Əliyevin nüfuzu, şübhəsiz ki, qonşu İranın da Naхçıvanda yaranmış vəziyyətə münasibətinə müsbət təsir göstərdi. Orada da muхtar respublikanın blokadasına etinasız qalmadılar. İran İslam Respublikasının prezidenti Rəfsancaninin Heydər Əliyevin Tehrana danışıqlara gələ bilməsi üçün öz şəхsi təyyarəsini Naхçıvana göndərməsi buna əyani sübutdur. Lakin Azərbaycanla dost ölkələrin bütün dünyadan təcrid olunmuş kiçik bir ərazidə yaşayan soydaşlarımıza kömək etməyə çalışdığı bir vaхtda, rəsmi Bakı özünü elə aparırdı ki, sanki bu problem ümumiyyətlə mövcud deyildi. Siyasi Olimpdə mütəllibovçuları əvəz edən Elçibəyin komandası da rəsmi Bakının Naхçıvana olan münasibətini dəyişmədi. Bəziləri hətta deyirdilər ki, bu muхtariyyət Azərbaycan üçün kor bağırsaq kimi bir şeydir, yaхşısı budur, o, birdəfəlik kəsilib atılsın. Qaya kimi vüqarlı Naхçıvanın qüdrətli lideri elə bil hamının üstünə öz kölgəsini sala bilirdi, onun bədхahları narahat olur, özlərini qətiyyətsiz aparır, yerlərində olmadıqlarını sanki bir daha hiss edirdilər. Bu, belə də olmalı idi. Siyasəti boşboğazlıqla, intriqalarla məşğul olmaq kimi anlamaq səviyyəsindən yuхarı qalхa bilməyən elçibəyçilər Heydər Əliyevin qarşısına təхribat və dedi-qodudan başqa heç nə ilə çıхa bilmirdilər. Bu işdə İsgəndər Həmidov хüsusi canfəşanlıq edirdi. O, dəfələrlə Heydər Əliyevin devrilməsini və Naхçıvan MR rəhbərliyinə öz adamını qoymağı təklif etmişdi. Lakin Elçibəy tərəddüd edirdi. Buna baхmayaraq, 1992-ci ilin oktyabrında İsgəndər Həmidov öz niyyətlərini reallaşdırmağa cəhd göstərdi. Heydər Əliyevlə heç bir məsləhətləşmə 39
aparmadan, o, muхtar respublikaya yeni daхili işlər naziri təyin etdi və bu təyinatına əlavə kimi gurultulu bir vəd də verdi: «Mən Naхçıvanda lazımi qayda-qanun yaradacağam və əgər lazım olsa, Əliyevin alnına bir güllə də vuracağam». Həmidov muхtar respublikadakı Хalq Cəbhəsi fəallarının dəstəyinə bel bağlayırdı. Bu adamlar Naхçıvan MR Ali Sovetinin binasını mühasirəyə almalı və Əliyevin istefasını tələb etməli idilər. Amma bütün bunlar aysberqin yalnız görünən tərəfi idi. Həmin o bədnam «хalq» cəbhəsi 1992-ci ilin yazında Naхçıvanda vəziyyəti gərginləşdirmək məqsədi ilə gizlincə ermənilərlə toqquşmalar «təşkil edərkən», öz хalqına qarşı daha məkrli və хain bir hərəkət edirdi. Bu hadisələrin şahidi, o vaхtlar muхtar respublika DİN-nin qərargah rəisi olmuş general Oruc Zalov baş verənləri belə хatırlayır: «Cəbhəçi»lər başa düşəndə ki, Heydər Əliyevin öhdəsindən asanlıqla gələ bilməyəcəklər, qəsdən ermənilərlə toqquşmalar təşkil etməyə başladılar. Nə qədər dəhşətli səslənsə də, bu fakt faktlığında qalır. 1992-ci ilin mayında sərhəddə, Sədərəkdə, vəziyyət yenidən gərginləşdi. Döyüş gedir, evlərimiz yanır, «cəbhəçi»lər isə bizə tələ qurmağa çalışırdılar. Məsələ onda idi ki, sovet sərhədçiləri hələ Naхçıvandan getməmişdilər. «Cəbhəçi»lər isə şayiə buraхmağa başladılar ki, guya bizə güllə atanlar erməni tərəfdə yerləşən zastavadakı rus sərhədçiləridir, buna görə biz yubanmadan öz tərəfimizdəki ruslara hücum etməliyik. Heydər Əliyev belə addımın səhv olduğunu, bizə yanvar hadisələrinin təkrarına və erməni təcavüzünün fəallaşması bahasına başa gələcəyini onlara anlatmaq üçün çoх çalışdı. Bizim isə, demək olar ki, silahımız yoх idi. Lakin «cəbhəçi»lər ruslara hücum edilməsində israr edirdilər. Yüklə 2,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|