Microsoft Word Elmi Mecmue 21
Yüklə 2,82 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- D. Esbâb-ı Nüzûl Rivayetlerinin Nüzûl Ortamını Tespit Etmede Yeterliliği
- Fehmu’l-Kur’ân
- Esbâb-ı Nüzûl’ün Anlamı Nedir
Sabuhi SHAHAVATOV 152
cevap verdi. Bu durumu Hz. Peygamber’e aktardım ve bunun üzerine mezkûr ayet nâzil oldu. 37 Esbâb-ı nüzûl rivâyetleri Kur’ân âyetlerinin ve sûrelerinin inzâl ediliş sıralamasına ve Hz. Peygamber’in siretinin seyrine uyumlu olmalıdır. Sûrelerin iniş sıralamasını dikkate almak, bu problemin çözümü konusunda çoğunlukla yeterli olacaktır. Kaldı ki bazı sûrelerin tek seferde inzâl edildikleri bilinmektedir ve bazı âyetlerin içerikleri, bazı malum olaylarla birebir ilişkilidir. Ancak yine de hiç kimse, Esbâb-ı Nüzûl rivâyetlerinin büsbütün faydasız olduğunu söyleyemez. Zira bu rivâyetler her ne kadar fıkıh alanında çok faydalı olmasalar da, bu rivâyetlerin Kur’ân’ı anlama ya da daha genel ifadesiyle tefsir alanında, inkâr edilemez ölçüde faydaları söz konusudur. 38
tefsir, melahim, megazi” 39 sözü de aslında bu rivayetlerin tenkidi mahiyetindedir. İbn Teymiyye de İbn Hanbel’in bu sözünde, ilgili rivayetlerin senetlerinin kastedildiğini ifade etmiştir. 40 Hanbelî âlimlerinden Tûfî (ö. 716/1316) müfessirlerin bu gibi her rivayeti tefsirlerine almalarındaki amacın, daha sonraki dönemlerde bu haberlerin kaybolmasından endişelenmelerine bağlamaktadır. 41
tadır ve bu nedenle ilk dönem İslam âlimlerinden başlayarak günümüze kadar bu rivayetlere yönelik tenkitler olmuştur. Bu sebepten esbâb-ı nüzûl rivayetleri yeniden hadis tenkitçilerinin değerlendirilmesine tabi tutulmalıdır.
Nas/metnin sınırlı, olayların sınırsız olması ve ortaya çıkan her olaya Kur’ân’ın hükmünün uygulanabilmesi, öncelikle hükmün illetinin ne olduğunun doğru bir şekilde tespit edilmesini zorunlu kılmaktadır. Zira yazı ile konuşma arasındaki en önemli fark, yazılı bir metni inşa etme sürecinde olan yazarın okuru ile karşı karşıya olmaması ve metne muhatap olacak okuyucunun yazarın zihninde salt bir tasavvurdan ibaret olmasıdır. Konuşma ise, mütekellim, muhatap ve metin dışı bağlam gerektirmektedir. 42 Mütekellim konuşurken amacı salt bilgi verme 37 Tirmizî, Tefsîr, 10 38 Muhammed Âbid el-Câbirî, Fehmu’l-Kur’ân, çev. Muhammed Coşkun, III/486-487 39 İbn Teymiyye, Mukaddime fi Usûli’t-tefsir, Beyrut, 1988, s. 59 40 İbn Teymiyye, 58 41 Serinsu, 179 42 Bkz. Doğan Aksan, Her Yönüyle Dil, Ana Çizgileriyle Dilbilim, Ankara 1990, s. 140-141 Esbâb-ı Nüzûl Rivayetleri ve Nüzûl Ortamını Tespit Etmede Yeterliliği Meselesi 153
olabileceği gibi, muhatabını sinirlendirme, sevindirme, müjdeleme, teselli etme ve uyarma gibi birtakım eylemler de olabilir. Buna konuşmanın eylem yönü olması açısından “söz edim” denir. Söz edimden farklı olarak metin, yazarın amacının gerçekleşip gerçekleşemediğini göremediği bir dil ortamıdır. Buna bağlı olarak metin kendi bağlamını kendi içinde taşımakta, kendi içinde bütünlük arz etmekteyken, söz edimde bağlam sözün dışında bulunmakta ve sözü anlamak için söz dışı bağlama müracaat etmek gerekmektedir. Bu çerçevede Kur’ân’ın metinden çok söz olduğunu, esbâb-ı nüzûlün de onun anlaşılabilmesi için metinde yer almayan metin dışı bağlama muttali olmamıza yardımcı olan önemli bir enstrüman olduğunu söyleyebiliriz. Yani esbâb-ı nüzûl, metin dışı bağlamın bazı aşamalarında yaşanmış kimi olayların kayıtları olarak nakledilen rivayetlerdir. Kur’ân belli bir zaman dilimi içerisinde (Hz. Peygamber’in 23 yıllık daveti esnasında) yaşanmış olan gelişmelere bağlı olarak nâzil olmuştur. Bu durum, Kur’ân’ın nüzul döneminden sonraki tarih dilimindeki rehberliğinin sona erdiği anlamına da gelmez. Hayatımızı tanzim ederken Kur’ân’ın mesajının yeniden hayata uygulamanın temel koşulu, hem elimizde bir metin olarak duran Kur’ân’ın inzal edildiği tarih, coğrafya ve dönemin kültürü ile yakın ilişkisinin, hem de bizimle arasındaki zaman ve kültür uzaklığının farkında olmaktır. Kur’ân’la aramızdaki, onun nüzul dönemiyle çağdaş olmayışımızdan kaynaklanan uzaklık, bu gerçeği görmezden gelmekle kapatılamaz. Kur’ân metninin ait olduğu tarihle bağı inkâr edilemeyecek kadar açıktır ve esbâb-ı nüzûle verilen önem de Kur’ân’ın nüzûl dönemiyle bu sıkı ilişkisinden kaynaklanmaktadır. Bu durum, esbâb-ı nüzûlün Kur’ân vahyinin nüzûl ortamında cereyan eden hadiselerle örtüşmesine, ortamın şartlarına göre ve vakıanın muktezasına binaen inzâl edilmiş olmasına 43 dikkat
çekmektedir. Yani vahiy gerçekliğe (yani nüzul ortamına) doğrudan doğruya zorla kabul ettirilmiş (inzâl ettirilmiş) değildir bilakis, özellikle vakıaya yönelik ve onu dikkate alan bir hitaptır.
Esbâb-ı nüzûl rivayetlerinin bize nüzûle sebep olan vakıayı kesin şekilde belirleme imkânı vermesi zor gözükmektedir. Nitekim vakıayı anlamak metin içi ve metin dışı unsurların ve göstergelerin, yani metinde göstergeleri oluşturan gösteren- gösterilen çiftinin bütününe vakıf olmakla mümkündür. Çünkü dilsel bir göstergenin
43 Hasan Hanefî, Esbâb-ı Nüzûl’ün Anlamı Nedir?, çev. Ahmet Nedim Serinsu, AÜİFD, s. 227 Yüklə 2,82 Mb. Dostları ilə paylaş:
|