Microsoft Word ihyo ilm ziyouz com doc

Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
43
U zot riyoning haqiqati va g‘ururning davosini qanday bayon etganlariga qara (va fikr 
qil). Riyo bilan g‘urur qalbning katta ofatlaridandir. 
 
Imom Shofe’iy (r.a.) aytadilar: «Kim qalbini gunohdan saqlamasa, unga ilmi naf 
bermaydi». 
 
U kishi yana aytadilarki: «Kim ilmi bilan Alloh taologa itoat etsa, ilm uning ma’naviyatiga 
naf beradi». 
 
Yana aytadilar: «Har kimning yaxshi ko‘ruvchi va yomon ko‘ruvchi kishisi bor. Mudom 
ish shunday ekan, sen Alloh taoloning toatida bo‘lganlar bilan birga bo‘l». 
 
Rivoyat qilishlaricha, Abdulzohir ibn Abdulaziz degan solih va taqvoli kishi Imom 
Shofe’iydan (r.a.) taqvo haqida turli masalalar so‘rar, u zot uning taqvosi tufayli bergan 
savolini qabul qilib, unga javob berar edilar. Bir kuni u kishi Imomdan: «Sabr, mehnat, 
tamkin, bulardan qaysi biri afzal?» deb so‘radi. Shunda Imom Shofe’iy (r.a.): «Tamkin 
payg‘ambarlarning darajasidir. Tamkinga faqat mehnatdan so‘ng erishiladi. Kishi imtihon 
qilinsa (ya’ni, biror musibat bilan balolansa), sabr qiladi. Agar sabr qilsa, makon topadi». 
 
Qara, Alloh azza va jalla Ibrohim alayhissalomni avval imtihon qildi, so‘ng makon berdi, 
Muso alayhissalomni imtihon qilib, so‘ng makon berdi, Ayyub alayhissalomni ham avval 
imtihon qilib, keyin makon berdi, Sulaymon alayhissalomga ham imtihondan so‘ng 
makon va mulk berdi. Tamkin darajalarning afzalidir. Alloh taolo:  
 
«Shunday qilib, Biz Yusufni (Misr) zaminidan o‘zi xohlagan joyda manzil-
maskan tutib yashaydigan maqomga erishtirdik.» (Yusuf surasi, 56-oyat), deydi. 
Shuningdek, Ayyub alayhissalomga ham og‘ir mehnat-mashaqqatdan keyin makon 
bergan. Bu haqda:  
 
«Unga ahli oilasini va ular bilan qo‘shib, yana o‘shalarning mislicha bola-chaqa 
ato etdik» (Anbiyo surasi, 84-oyat), deb aytgan», deb javob berdilar.  
 
Imom Shofe’iyning ushbu so‘zlariga e’tibor ber, Qur’onning asrorlarini qanday chuqur 
o‘rganganlariga, Alloh taoloning boshqa payg‘ambarlari maqomlarini qanchalik yaxshi 
bilishlariga nazar tashla.  
 
Alqissa, bularning barchasi oxirat ilmining natijasidir. Imom Shofe’iydan (r.a.): «Kishi 
qachon olim bo‘ladi?» deb so‘rashdi. U zot: «Agar bir ilmni o‘rganib, so‘ng boshqa 
ilmlarga yuzlanib, ulardan nimani bilmasligini tushunsa, shu payt olim bo‘ladi», 
deganlar.  
 
Yunon hakimlaridan biri Jolinusga: «Sen bir xastalikka bir qancha narsalardan tarkib 
topgan dorini tavsiya qilasan», deyildi. Shunda u: «Dorilardan ko‘zlangan maqsad bitta 
(ya’ni, shifo), qolgani esa (unga yordamchi bo‘lib), dardni kesib turishi uchun 
qo‘llaniladi. Chunki yolg‘izlik qotildir», dedi. 
 
Imom Shofe’iyning (r.a.) bu va bunga o‘xshash ko‘pgina misollari u zotning ma’rifatulloh 
va oxirat bilimida juda yuksak rutbada bo‘lganlariga dalolat qiladi. U zotning fiqh ilmiga 
bo‘lgan xohishlari va u haqdagi bahs-munozaralari Alloh rizosi uchun edi. Bunga quyida 

---

Ihyou ulumid-din (Din ilmlarini jonlantirish) – Ilm kitobi. Abu Homid al-G’azzoliy 
 
 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
44
rivoyat qilingan so‘zlar dalolatdir. 
 
U kishi aytadilar: «Odamlar ushbu fiqh ilmidan foydalanishlarini, ammo undan biror 
narsani menga nisbat bermasliklarini xohlar edim».  
 
U zotning ilm ofatidan, shuhratdan saqlanishlariga nazar tashla. Ilmni yolg‘iz Alloh taolo 
roziligi uchun o‘rganib, obro‘-martabadan yuz o‘girishlariga, qalbni qanday toza 
tutganlariga qara. 
 
Imom Shofe’iy (r.a.): «Men hech kimsa bilan uning xato qilib qolishini istab bahs-
munozara qilmadim», deydilar. 
 
Yana u kishi: «Men kim bilan suhbatlashgan bo‘lsam, uning ilmga muvaffaq bo‘lishini, 
to‘g‘ri yo‘lda yurishini, Allohdan yordam olishini va Alloh taoloning rioyasi va hifzu 
himoyasida bo‘lishini xohladim. Kim bilan suhbatlashmayin, Alloh taolo haqni mening 
tilim bilan yuzaga chiqaradimi yoki uning tili bilanmi, menga hech farqi yo‘q», deydilar. 
 
Va yana aytadilar: «Men haq va hujjatni biror kimsaga aytsam, u mendan qabul qilsa, 
men uni hurmat qildim va uning muhabbatiga ishondim. Kim haq va hujjatni qabul 
qilishda men bilan tortishgan bo‘lsa, uni nazarimga ilmadim va u bilan musohaba qilishni 
tark etdim».  
 
Ushbu alomatlar u zot fiqh va fiqhiy bahslarda Allohning rizosini iroda qilganlariga 
dalolatdir.  
 
Endi, keyingilarning u kishidagi mazkur besh xislatdan faqat bittasiga ergashayotganiga 
qara. Hatto shu xislatga ham teskari ish tutmoqdalar. Shuning uchun Abu Savr (r.a.): 
«Men va boshqalar Imom Shofe’iydek (r.a.) kimsani ko‘rmadik», deganlar. Ahmad ibn 
Hanbal (r.a.): «Men qirq yildan buyon namozda Imom Shofe’iyning haqlariga duo 
qilaman», deydilar. 
 
Sen duo qiluvchilarning insofiga nazar tashla va ushbu zotlarga ergashganlarini da’vo 
qilaturib, bir-birlarining nuqsonlarini o‘rganish uchun o‘rtalarida gina va adovat paydo 
etayotgan hozirgi ulamolarga qara. Ahmad ibn Hanbal Shofe’iyning (r.a.) haqlariga ko‘p 
duo qilganlaridan, o‘g‘illari u kishiga: «Shofe’iy qanday odamki, siz bunchalik uni ko‘p 
duo qilasiz?» deydi. Shunda Ahmad ibn Hanbal: «Ey o‘g‘lim, Shofe’iy (r.a.) dunyo uchun 
quyosh, odamlar uchun esa ofiyat beruvchi edi», deb javob berganlar. Yana u zot (r.a.): 
«Kimki qo‘liga siyohdon tutgan bo‘lsa, uning bo‘ynida Imom Shofe’iyning haqqi bor», der 
edilar. Yahyo ibn Said Hatton (r.a.): «Alloh taolo Shofe’iyga (r.a.) ilm eshigini ochib, 
ilmda haqqi rost qilgani uchun men qirq yildan beri o‘qiyotgan namozimda u kishini duo 
qilaman», deganlar. 
 
Biz u kishining hayotlari haqida shu yozilganlar bilan kifoyalanamiz. Aslida, u zotning 
fazilatlari yozish bilan tugamaydi. Ushbu xabarlarning aksari Shayx ibn Nasr ibn Ibrohim 
Maqdisiyning (r.a) Imom Shofe’iy (r.a.) haqlarida yozgan kitoblaridan olindi. 
 
Alloh u zotdan va barcha musulmonlardan rozi bo‘lsin.  
 
 

---