Microsoft Word meyve terevez

 

 

246

Şirə, sous və digər duru konsistensiyalı konservlər, qatı, bərk konsistensiyalı 

püreyəbənzər məhsullara nisbətən daha tez pasterizə olunur. Banka nə qədər kiçik 

olarsa, bir o qədər tez pasterizə olunur. 

Pasterizə zamanı temperatur artdıqda bankalardakı meyvə-tərəvəzdə olan 

hava sıxışdırılıb çıxarılır, məhsulun həcmi artır, bankanın divarlarına və qapağına 

təzyiq göstərir. Sıxac elastiki poladdan hazırlandığından təzyiq artdıqda qapaq bir 

qədər qalxır və əmələ gələn kiçik yarıqdan artıq hava və buxar sıxışdırılıb çıxarılır. 

Pasterizə müddəti qurtardıqdan sonra təzyiq azalır, qapaq öz yerini tutur və sıxac 

onu yenidən bankanın gövdəsinə möhkəm sıxır. Bankanın daxilindəki hava sıxılır, 

buxar isə suya çevrilir. Bankanın daxilində seyrəlmə  əmələ  gəlir, bankadakı 

havanın təzyiqi atmosfer təzyiqindən xeyli aşağı düşür. Xarici havadakı  təzyiq 

bankaların şüşə qapaqlarına böyük qüvvə ilə təzyiq göstərir və onları elə sıxır ki, 

artıq qapaqları saxlamaq üçün sıxac tələb olunmur. Ona görə  də bankalar 

soyuduqdan sonra sıxacları qapaqlardan çıxarmaq olar. 

Bütün emal prosesinəvə pasterizasiya əməliyyatına düzgün riayət edildikdə 

mikroblar tam məhv olursa, belə konservləri uzun müddət saxladıqda keyfiyyətini 

itirmir və bankaların daxilində seyrəlmə qalır. Belə bankanı açmaq üçün rezin 

halqanın bir tərəfindən tutulub (xüsusi çıxıntıdan) çəkilir. Bu zaman rezin halqa 

qapağın altından çıxır, bankaya hava daxil olur və asanlıqla qapaq açılır. 

Şüşə qapaqlı  şüşə bankalardan istifadə etmək çox rahatdır və bankaları 

germetik bağlamaq üçün xüsusi bağlayıcı maşın tələb olunmur. Evdə bankalara 

nisbətən sıxacların sayı az da ola bilər. Lakin şüşə qapaq və rezin halqalar 

bankaların sayına uyğun olmalıdır. Rezin halqalardan 2-3 dəfə,  şüşə qapaq və 

bankalardan isə bir neçə dəfə istifadə etmək olar. 

2. Rezin halqaları olan tənəkə qapaqlı  şüşə bankalarda meyvə-tərəvəz 

konservlərinin hazırlanması. Bu konservlərin hazırlanması prosesi bir qədər 

mürəkkəbdir. Bu cür bankaları germetik bağlamaq üçün xüsusi maşın və ya 

mexaniki avadanlıq  lazımdır.  

---

 

 

247

Konserv zavodlarında bankaların ağzını germetik bağladıqdan sonra 

pasterizə və sterilizə edirlər. 

Ümumi qayda üzrə bankalar əvvəlcədən təmiz yuyulur, üstündən qaynar su 

axıdılır və  ağzı  aşağı qoyulub qurudulur. Konservləşdirmə üçün hazırlanmış 

meyvə-tərəvəz bankanın ağzından 1,5-2,0 sm aşağı  yığılır,  şəkər  şərbəti və ya 

duzluq (və ya marinad) tökülür. Bankanın ağzına qaynar suda yuyulmuş  tənəkə 

qapaq örtülür və bankalar su olan qazana elə qoyulur ki, suyun səviyyəsi təqribən 

bankanın içindəki məhsulun səviyyəsi ilə bir bərabərlikdə, yəni bankanın ağzından 

1,5-2,0 sm aşağı olsun. Qazandakı su qaynayana qədər qızdırılır və onun 

qaynamağa başladığı vaxt qeyd edilir. Qazandakı suyun sakit qaynaması 

hazırlanan konservlərin pasterizə edilməsi üçün tələb olunan vaxta qədər davam 

etdirilir. Pasterizə müddəti qurtardıqdan sonra banka qazandan ehtiyatla (dəsmal və 

ya xüsusi tutacaqla tutub) çıxarılır, stolun üstünə qoyulur (yaxşı olar ki, bankanın 

altına ikiqat əsgi qoyulsun) və qatlayıb bükən əl maşını vasitəsilə dərhal germetik 

bağlanır. Pasterizə müddəti qurtardıqdan sonra bankanın ağzına qoyulmuş qapağı 

açmaq, bankanın ağzını bir müddət açıq saxlamaq məsləhət görülmür. Əks halda 

havadan bankanın daxilinə mikrob düşər və sonradan bankanın qapağının 

partlaması  üçün imkan yaranar. 

Tənəkə qapaqlar əvvəlcədən sodalı suda yuyulur, zədəli qapaqlar seçilir, 

qapaqların üstündən bir neçə dəqiqə qaynar su axıdılır. Bağlanmış bankalar dərhal 

ağzı üstə çevrilir və soyuyana qədər belə  vəziyyətdə saxlanılır. Bu üsulu ev 

şəraitində konservləşdirilən bütün meyvə-tərəvəz məhsulları üçün tətbiq etmək 

olar. Lakin bu üsul az turşulu tərəvəzlərdən hazırlanan bəzi konservlər üçün 

yaramır. Bu cür tərəvəzin yığıldığı kip bağlanmış bankaların uzun müddət 

qaynadılması  və onların qapaqlarla birlikdə bütünlüklə suya batırılması  tələb 

olunur. Belə halda pasterizədən qabaq bankaların qapaqları kip bağlanır və 

qapaqların termiki emal zamanı açılmaması üçün əlavə olaraq xüsusi sıxaclarla 

bankaya sıxılır. Qapağı  sıxılmış banka tamamilə suya batırılıb pasterizə  və ya 

sterilizə edilə bilər, çünki suyun qazandan bankaya tökülməsindən ehtiyat 

---

 

 

248

etməmək olar. Pasterizasiya müddəti qürtardıqdan sonra bankalar soyudulur (lakin 

ağzı aşağı qoyulmur) və tam soyuduqdan sonra sıxaclar açılır. 

Tənəkə qapaqla bağlanmış bankalar ağzı aşağı qoyulur, soyuyan kimi dərhal 

çevrilir. Uzun müddət qapağı üstə saxlanmağın məhsul keyfiyyətinə  mənfi təsiri 

olur, çünki tənəkə qapağın metalı ilə konservin tərkibindəki üzvi turşular 

reaksiyaya girir, nəticədə kimyəvi bombaj baş verir. 

3. Tənəkə qapaqla vintlənən şüşə bankalarda meyvə-tərəvəz konservlərinin 

hazırlanması. Ev şəraitində xaricdən alınan və boğazına tənəkə qapaq vintlənən 

şüşə bankalarda da konserv hazırlanır.Bu məqsədlə banka və qapaqlar təmiz 

yuyulur, bankalar sterilləşir və hazırlanmış məhsul isti halda bankaya tökülüb ağzı 

vintlənən tənəkə qapaqla bağlanır. Tənəkə qapaq 2-3 dəq. qaynayan su axını 

altında saxlanılır və ya qaynar su buxarına verilir. Bəzən belə konservləri «dəmə 

qoyma» üsulu ilə pasterizə edirlər. Burada məqsəd qapağın uzun müddət 

temperaturun təsirindən xarab olmasını qorumaqdır. Bu üsulda qaynar halda 

bankalara tökülmüş meyvə-tərəvəz məhsullarının (kompot, şirə, şəkəri az olan jem, 

püre və s.) ağzı kip bağlanır, iri qalın yorğançanın içərisinə qoyulub üstü basdırılır 

və 3-4 saat saxlanılır. Nəticədə  məhsul öz istiliyi hesabına pasterizə olunur, 

soyuduqda qapaq bankaya daha da kip sıxıldığı üçün germetiklik təmin olunur. 

Lakin bu üsulla konservləşdirmə aparıldıqda bankanın, qapağın və  məhsulun 

sterilliyinə ciddi fikir verilməlidir.  Şüşə bankaları 5-8 dəq. qaynayan suda 

sterilləşdirmək, qapağın üstünə qaynayan su tökmək və meyvə-tərəvəz məhsulunu 

ən azı qaynara düşdükdən sonra 8-10 dəq qaynatmaq və qaynar halda bankalara 

töküb dərhal ağzını bağlamaq lazımdır. 

4. Tıxacla bağlanan  şüşə butulkalarda meyvə-tərəvəz konservlərinin 

hazırlanması. Xırda meyvə-giləmeyvələri, meyvə-tərəvəz şirələrini, tomat püresini, 

sousları  və s. bu kimi duru məhsulları konservləşdirmək üçün adi tıxacla və ya 

rezin tıxacla bağlanan müxtəlif butulkalardan istifadə etmək daha yaxşıdır. Çox 

batıq dibli butulkalar pasterizə vaxtı çatlaya bilər. Adi şərab və pivə butulkalarında 

---