Microsoft Word milli inkishaf doc
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
ƏL İ H ƏS ƏNOV 104 Azərbaycanın müstəqilliyə qovuşduğu ilk illərdə onun ərazi bütövlüyünün və suveren hüquqlarının işğalçı Ermənistan qoşunları tərəfindən pozulması, torpaqlarının iyirmi faizinin işğal olunması, bir milyona yaxın dinc əhalinin qaçqın və məcburi köçkünə çevrilməsi ölkə rəhbərliyini hərbi təhlükəsiz- liklə bağlı təcili tədbirlər görməyə sövq etdi. Cənubi Qafqaz və Xəzər hövzəsinin təhlükəsizliyi ilə bağlı regionun və dünyanın aparıcı dövlətlərinin, kollektiv təhlükəsizlik strukturlarının fərqli geosiyasi maraqlar nümayiş etdirməsi və regional müna- qişələrə münasibətdə ikili standartlara yol verməsi Azərbayca- nın milli və hərbi təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və ümumiy- yətlə, təhlükəsizlik sahəsində xarici siyasət fəaliyyətini xeyli çətinləşdirirdi. Odur ki, mütəxəssislərin fikrincə, 1994-2010-cu illərdə Azərbaycanda hərbi təhlükəsizlik siyasətinin formalaş- dırılması, milli ordu quruculuğunun həyata keçirilməsi, region- da və dünyada Ermənistanın hərbi təcavüzünü pisləyən və Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyən siyasi və hərbi müttəfiqlərin axtarılması, xarici siyasət və milli təhlükəsizlik strategiyasının yaradılması və s. təxirəsalınmaz tədbirlərinin görülməsi milli fəaliyyətin ən vacib məsələləri sırasına çıxa- rılmışdır. 63 Məlumdur ki, dünyanın hər bir dövləti öz hərbi vəziyyə- tinə, geosiyasi əhatəsinə, milli təhlükəsizliyinə uyğun olaraq, hərbi konsepsiya və doktrina yaradır. Hərbi təhlükəsizliklə bağlı dövlətin rəsmi mövqeyini ifadə edən belə sənəd bir çox ölkələrdə müxtəlif adlar altında təsdiq olunur: məsələn, Rusi- ya, Belarus, Qazaxıstan, Azərbaycan və digər postsovet dövlət- lərində “Hərbi Doktrina”, ABŞ-da “Milli Təhlükəsizlik Strate- 63 Ниязов Н.С. Основные векторы политики военной безопасности Азер- байджанской Республики в 1994-2010 годы. Санкт-Петербург, 2010, с. 4-5 AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ TƏHLÜKƏSİZLİK SİYASƏTİNIN ƏSASLARI 105 giyası”, NATO hərbi ittifaqında “Strateji Konsepsiya”, Çin Xalq Respublikasında “Müdafiə Doktrinası” və s. adlanır. Azərbaycanın Hərbi Doktrinasında ölkənin hərbi təhlükə- sizliyinə təhlükə və təhdidlərin vaxtında aşkarlanması və qar- şısının alınması, səmərəli müdafiə və hərbi təhlükəsizlik siste- minin yaradılması, onun cəlb olunduğu müharibə və regionda- kı mövcud silahlı münaqişələrin aradan qaldırılması, hər cür silahlı təcavüzün dəf edilməsi, ölkənin dünyadakı mövcud hərbi-strateji və təhlükəsizlik bloklarına münasibəti və s. məsə- lələrlə bağlı dövlətin rəsmi mövqeyi əks olunmuşdur. Doktrinanın hüquqi əsasını Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası, qanunları və digər normativ-hüquqi aktları, Milli Təhlükəsizlik Konsepsiyası, həmçinin ölkənin tərəfdar çıxdığı beynəlxalq müqavilələr təşkil edir. Doktrinada qeyd olunur ki, Azərbaycanın müdafiə qüdrətinin artırılması, ordu quruculuğu və hərbi siyasəti ölkənin milli maraqlarının qorun- masını nəzərdə tutur, milli ehtiyatlara əsaslanır, beynəlxalq hüquq normaları, regionun və dünyanın mövcud təhlükəsizlik vəziyyəti ilə uzlaşır. Hərbi siyasət bütün ölkələrlə dinc yanaşı yaşamaq, digər dövlətlərin suverenliyinə, ərazi bütövlüyünə və müstəqilliyinə hörmət etmək, onların daxili işlərinə qarışma- maq, mövcud dövlət sərhədlərinin toxunulmazlığı və dəyiş- məzliyi prinsiplərinə söykənir. Doktrinada Azərbaycanın hərbi siyasətinin əsas məqsədi kimi ölkənin müstəqilliyinin, suverenliyinin və ərazi bütövlü- yünün qorunması, xarici hərbi təcavüzlərin qarşısının alınması və dəf edilməsi üçün silahlı qüvvələrin döyüşə və səfərbərliyə hazır vəziyyətdə saxlanması və s. məsələlər göstərilir. Sənəddə vurğulanır ki, Azərbaycan dünyada mövcud olan heç bir hərbi blokun, yaxud kollektiv təhlükəsizlik birliyinin üzvü deyil və hələlik bu mövqeyini dəyişməyi məqsədəuyğun ƏL İ H ƏS ƏNOV 106 hesab etmir. Buna baxmayaraq, ölkənin müdafiə qabiliyyətinin yüksəldilməsi və milli ordunun gücləndirilməsi tələbi onun bu cür bloklarla hərbi və texniki əməkdaşlığını, təcrübə mübadi- ləsini, regional və beynəlxalq manevrlərdə, sülhyaratma mis- siyalarında birgə iştirakını zəruri edir. Odur ki, Azərbaycan ordusu neçə illərdir bir çox digər postsovet respublikaları ilə yanaşı, NATO-nun "Sülh naminə tərəfdaşlıq" proqramı çərçi- vəsində müştərək layihələrdə yaxından iştirak edir. Doktrinada Azərbaycanın hərbi-strateji ehtiyatlarının ordu quruculuğuna səfərbər edilməsi, onun güclü müdafiə qüdrətinin yaradılması, eyni zamanda silahlı qüvvələrin hərbi-texniki və kadr potensia- lının gücləndirilməsi taktikası ölkənin müdafiə təhlükəsizliyinin mühüm amili kimi dəyərləndirilir. Qeyd etmək lazımdır ki, müdafiə təhlükəsizliyi anlayışı hərbi təhlükəsizlik anlayışından daha geniş məzmun daşıyır. Belə ki, birinci anlayışda yalnız ölkənin hərbi deyil, həmçinin iqtisadi, siyasi, mənəvi gücü və qüdrəti, informasiya infra- strukturu, sosial vəziyyəti və digər amillər nəzərə alınaraq, dövlətin ümumi təhlükəsizliyinin təmin olunması nəzərdə tutulursa, ikinci anlayış milli təhlükəsizliyin məhz hərbi vasitə- lərlə təmin olunmasını ifadə edir. Hərbi Doktrinada Ermənistanın işğalçılıq və etnik təmizlə- mə siyasəti aparması, təcavüzkarlıq hərəkətlərini bu gün də davam etdirməsi Azərbaycanın milli təhlükəsizliyinə mənfi təsir göstərən əsas amil hesab olunur. Sənəddə vurğulanır ki, hazırda Azərbaycanın işğal olunmuş əraziləri beynəlxalq nəza- rətin hər hansı formasından kənarda qalmışdır. Həmin ərazi- lərdə "Avropada adi silahlı qüvvələr haqqında" 1990-cı il Müqaviləsinin və "Etibarın möhkəmləndirilməsi və təhlükəsiz- lik tədbirləri üzrə danışıqlar haqqında" 1999-cu il Vyana sənə- dinin inspeksiya fəaliyyəti ilə əhatə olunmayan, hesabı aparıl- AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASININ MİLLİ İNKİŞAF VƏ TƏHLÜKƏSİZLİK SİYASƏTİNIN ƏSASLARI 107 mayan və nəzarət edilməyən silah-sursat və hərbi texnika top- lanmışdır. Həmçinin bu ərazilərdə insan hüquqlarının müda- fiəsi ilə bağlı milli və beynəlxalq mexanizmlər öz fəaliyyətini itirmiş, insan alveri, narkotik və psixotrop maddələrin qeyri- qanuni istehsalı və dövriyyəsinə münbit şərait yaranmış, silah ticarəti üzrə tranzit marşrutları formalaşmış, qanunsuz silahlı birləşmələr və terrorçular üçün bazalar yaradılmışdır. Ermənis- tanın həmin ərazilərdə qeyri-qanuni məskunlaşdırmanı davam etdirməsi onun təcavüzkar niyyətlərindən hələ də əl çəkmə- diyini göstərir. Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş ərazilərin müvəqqəti olaraq Azərbaycan Respublikasının hakimiyyət or- qanlarının nəzarətindən kənarda qalması regionda sülhün və sabitliyin bərqərar olmasına da mənfi təsir göstərir. 64 Yuxarıda qeyd edilənlərlə yanaşı, doktrinada Azərbay- canın hərbi təhlükəsizliyinə təsir göstərən digər xarici amillər də sadalanır. Məsələn, Xəzər dənizinin Azərbaycan Respubli- kasına aid hissəsində karbohidrogen yataqlarının istismarı və dünya bazarlarına çıxarılması, ölkəmizin əhəmiyyətli geosiyasi məkanda yerləşməsi, beynəlxalq sülhyaratma və terrorçuluqla mübarizə əməliyyatlarında fəal iştirakı onun təhlükəsizlik mühitinə ciddi təsir edən amilə çevrilmişdir. Hərbi təhlükəsizliyin təmin edilməsi sahəsində Hərbi Doktrinada öz əksini tapmış başlıca vəzifələrindən biri ölkənin müstəqilliyini və ərazi bütövlüyünü, konstitusiya quruluşunu, milli maraqlarını hərbi, siyasi və digər təhdidlərdən qorumaq- dan ibarətdir. Hərbi Doktrinada Azərbaycanın hərbi təhlükəsizliyinə tə- sir göstərən təhdidlər xarici və daxili olmaqla iki qrupa bölü- nür. 64 Bax: Azərbaycan Respublikasının Hərbi Doktrinası. http://e-qanun.az Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|