Microsoft Word risale1-22. 01. 2013. doc
Yüklə 2,57 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 5. Bank zəmanəti
- 6. Səhmlərin satılması
- Məsələ 18
- Məsələ 19
371
5. Bank zəmanəti Bəzən bir, ya bir neçə şəxs, müştərək olaraq dövlət, ya qeyri-dövlət dəstəyi ilə məktəb, klinika və yaxud körpü tikintisi kimi, layihələrin icrasını öz öhdəsinə götürür. Belə hallarda bəzən elə olur ki, kimin üçün iltizam verilibsə, iltizam verən şəxsdən istəyir ki, bu layihənin icrasına müəyyən zəmanət versin və onun təyin olunmuş zamanda icra olunmadığı təqdirdə dəyən zərərləri ödəsin. Öz verdiyi iltizama riayət edəcəyinə əmin olmaq üçün iltizam verən şəxsdən bu barədə bir zamin də istəyir. Bu zaman iltizam verən şəxs, banka müraciət edir ki, zamin olmaq barəsində sənəd versin və onun əsasında zamin olsun ki, iltizam verən şəxsin qərara alınmış möhlət zamanında icra etmədiyi və təyin olunmuş zərəri ödəmədiyi təqdirdə, bank həmin zərərləri ödəyəcək. Məsələ 13: Bankın iltizam verən şəxsin layihəni icra etməkdən və yaxud dəyən zərəri ödəməkdən boyun qaçırdığı surətdə, layihə sahibinə istədiyi müəyyən bir məbləği verməsi əsasında olan iltizamı bir növ zəmanətdir. Bu, alverin hökmlərində deyilən “terminaloji zəmanət”in müqabilində durur. Belə ki, bir şəxs üzərində haqqı olan başqa şəxsi çağırmaqla əlaqədar iltizam verir.
Zəmanətin, zamin olmaqla fərqi bundan ibarətdir ki, zəmanətdə zamin du- ran şəxs, zəmanət verilən malın zamin olunmuş şəxsin xeyrinə təhvil veril- məsində məsuliyyət daşıyır. Nəticədə əgər ona əməl etmədən ölsə, irsini böl- məmişdən əvvəl başqa borclar kimi qoyduğu əmlakdan götürülüb ödənilir. Lakin belə zəmanətlərdə zamin borclu sayılmasa da, onu ödəməsi vacibdir. Əgər ödəməsə və vəsiyyət də etməsə, onun qoyduğu əmlakdan götürülməz. Bu zəmanət müqaviləsində “təklif” və “qəbul” olmalıdır və onun “təklif”i iltizamı göstərən hər bir sözlə olsa, icra olunur və qəbul da razılığı bildirən hər bir sözlə olsa, düzgündür. Bu müqavilə iltizama dəlalət edən hər bir yazı və ya əməllə olsa da, yerinə yetirilər. Məsələ 14: Bank üçün layihənin icra olunması əsasındakı zəmanət mü- qabilində verdiyi iltizamdan müəyyən muzd alması caizdir və bu müqaviləni “cüalə” kimi qəbul etmək olar. Belə ki, iltizam verən şəxs bankın zamin ol- ması müqabilində onun üçün bir “cüalə” təyin edir və bu halda bank üçün həmin məbləği alması halaldır.
nin icra olunmasına müxalif çıxsa, sahibkara, qəbul etdiyi zərəri ödəməkdən imtina etsə və onun zamini olan bank istənilən məbləğı sahibkara versə, bank iltizam verən şəxsə müraciət edə bilər. Çünki bankın zəmanət və iltizamı məhz iltizam verən şəxsin istəyi olmuşdur və o, öz verdiyi iltizamın nəticəsində banka dəyən zərərlərə zamindir. Buna görə də, bank ona müraciət edib zərərləri ondan tələb edə bilər. Səbəbi də budur ki, bankın zamin durması onun istəyi ilə olmuşdur və o, banka zəmanət nəticəsində dəyən zərərlərə zamindir. 372
6. Səhmlərin satılması Bəzən səhmdar şirkətlər bankları öz səhmlərinin satılmasında bir vasitə qərar verirlər və banklar da müəyyən bir “ücrət” almaqla qeyd olunan şirkətlər tərəfindən bir nümayəndə kimi onların səhmlərini satmağa başlayır. Məsələ 16: Bankla bu şəkildə alver etmək caizdir. Çünki həqiqətdə ya icarəyə daxildir; belə ki, şirkət, bankı müəyyən etdiyi muzd müqabilində bu işi görməyə əcir tutur ya da “cüalə” qismindən hesab etmək olar. Hər iki halda alver düzgündür və bank bu işi yerinə yetirdiyinə görə muzd (əmək haqqı) almağa haqqı var.
səhmdar şirkətlərin alış-verişi haram olsa, məsələn, şərab alverinə və yaxud riba tərkibli alış-verişlərə başlasalar, onun səhmlərini almaq və bu alış-veriş- də iştirak etmək caiz deyildir. 7. İstiqraz vərəqələrinin satışı İstiqraz vərəqələrini əlaqədar qanuni mərkəzlər müəyyən rəsmi qiymətə və müəyyən müddətə çıxarır və onu rəsmi qiymətindən ucuz satır. Məsələn, rəsmi qiyməti min manat olan bir sənədi doqquz yüz əlli manata nağd olaraq satır, bu şərtlə ki, onu sonrakı il min manata alsın. Bəzən bank müəyyən muzd almaq müqabilində bu vərəqələrin satışını öhdəsinə götürür. Məsələ 18: Bu alver iki mümkün halda baş verə bilər: 1. Sənədi çıxaran şəxs həqiqətdə onun alıcısından doqquz yüz əlli manatı (yuxarıdakı misaldakı kimi) borc alıb müəyyən müddət başa çatdıqdan sonra sənədi alan şəxsə min manat qaytarır. Doqquz yüz əlli manat malın əsli, əlli manat isə ona əlavə olunan. Bu iş riba və haramdır. 2. Sənədi çıxaran şəxs min manatlıq bir sənədi (müəyyən müddətdən sonra ödənilə bilər) nağd olaraq doqquz yüz əlli manata satır. Bu hal baxmayaraq ki, həqiqətdə ribalı borc deyil, lakin qeyd olunduğu kimi, alverin düzgünlüyü mübahisəlidir. Nəticədə, rəsmi mərkəzlərin alver etdiyi bu kimi vərəqlərin satışı düzgün hesab etmək olmaz. Məsələ 19: Bankların bu kimi vərəqləri alıb-satması caiz deyildir. Həm- çinin bu iş üçün əmək haqqı almaq da, caiz deyildir. 8. Daxili və xarici həvalələr (köçürmələr) Məsələ 20: İslam hüquq terminologiyasında köçürmənin mənası odur ki, həvalə verən şəxsin üzərində olan borclar həvalə olunan şəxsin üzərinə keçir. Burada isə daha ümumi mənada işlənir. Bank həvalələrinin nümunələri aşa- ğıdakılardan ibarətdir: Yüklə 2,57 Mb. Dostları ilə paylaş:
|