Microsoft Word saboloo versiya azerbaiganuli doc

 
29
Tapşırığın şərtində romalıların iri şəhərlərdə  su enerjisindən nə üçün istifadə etməmələri, 
ehtimala görə    ənənəvi mənbələrdən imtina edilməsinin adamların işsiz qalmasına səbəb 
olacağından və sosial iğtişaşdan çəkindikləri izah edilmişdir. Bu izahın şübhə altında qoyulmasında 
onun alternativinin, yaxud iri şəhərlərdə su enerjisindən istifadə olunmaması faktı üçün fərqli izahın 
tapılması nəzərdə tutulur. 
Cavabın (b) variantında bu cür izah verimişdir. Həqiqətən iri şəhərlərdə su enerjisindən 
istifadə olunmamasının səbəbi hakim elitanın sosial iğtişaşdan yaxa qurtarmaq cəhdi deyil, su 
ehtiyatlarının qeyri-sabitliyi ola bilərdi. 
(a) və (c) cavabları düzgün deyildir, çünki Roma imperiyasının böyük şəhərlərində su 
enerjisindən istifadənin mümkün olması barədə onların hər birinin əlavə  sənədi vardır və 
tarixçilərin verdiyi izahatı müəyyən mənada təsdiq edir -  romalıların akveduklar çəkə  və su 
enerjisinin tətbiqində səmərəli istifadə edə bilmələrinə baxmayaraq, onlar yenə də ehtimala əsasən, 
sosial ictimai təhlükəsinə görə bu üsula əl atmırdılar. 
(ç) cavabı düzgün deyildir, çünki başqa sözlə desək, izahı məsələnin şərtində verilmiş fakt 
daha ümumi halda təsvir olunmuşdur. 
Beləliklə, düzgün cavab (b)-dir. 
 
 
 
 
 
 
Məntiq blokunun tapşırıqları üçün ümumi tövsiyələr: 
•  Tapşırıqlar müxtəlif tiplidir. Hər tapşırıqda sizdən nə tələb olunduğuna diqqət yetirin; 
•  Bəzi tapşırıqlara  əməl edərkən tapşırığın  şərtini çertyoj, diaqram vasitəsi ilə  əks etdirsəniz, 
yaxşı olar. Bu cür çertyoj ayrı-ayrı variantların müzakirəsində sizə kömək edər və düzgün 
nəticə çıxarmağı asanlaşdırar; 
•  Tapşırığın  şərtində  təqdim olunan obyektlər arasında istiqamətləri yaxşı düşünün,  əks 
təqdirdə diaqramı düzgün qura bilməzsiniz və bu, düzgün cavab seçməkdə sizə mane olar; 
•  Bu göstəricilərin həqiqətə uyğun olub-olmadığına baxmayaraq, hər tapşırığa ancaq və ancaq 
ondakı göstəricilər əsasında əməl edin; 
•  Nəzərə alın ki, bəzən tapşırığın düzgün cavabı gerçəkliyə uyğun gəlmir, geyri-düzgün cavab 
isə çox real olur. Ancaq ardıcıl, məntiqi mühakiməyə (faktik biliyə)  əsaslanmaqla cavab 
seçin; 
•  Bəzən tapşırığa əməl edilməsi elə cavab seçmək deməkdir ki, tapşırığın verilməsindən irəli 
qəlmir, bu verilmə şəraitində mümkün ola bilməz yaxud müəyyən nəticə çıxarmağa mane 
olar, onu sübhə altında qoyar və s. Buna görə də tapşırığa əməl edərkən tapşırıq üzrə sizdən 
nə tələb olunduğunu yaxşı düşünün və yalnız bundan sonra cavab seçin. 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
30
Sərbəst iş üçün tapşırıqlar  
1. Верилир: 
•  Бу дибъякдя ачылмыш эцлцн тиканлы вя цчрянэли олмасы дцзэцн дейилдир 
 
Яэяр бу мцддяа доьрудурса, ашаьыда садалананлардан щансы щюкмян доьрудур? 
 
а)  Бу эцл тиканлы дейилдир, анъаг цчрянэлидир 
б)  Бу эцл тиканлыдыр, анъаг цчрянэли дейилдир 
ъ)  Бу эцл йа тикансыздыр, йа цчрянэли дейилдир, йа да икиси дя бирликдядир 
ч)  Бу эцл йа тикансыздыр, йа цчрянэли дейилдир, анъаг икиси дя бирликдя дейилдир 
 
 
2. Мяктябдя ики онбиринъи синиф вардыр – А вя Б. Мяктябин иши иля таныш олан мцшащидячи щисс етди ки, 
кимйа  цзря  А  синфинин  шаэирдляринин  гиймятляри  Б  синфинин  шаэирдляринин  гиймятляриндян  даща 
йцксякдир. Бу факт ясасында о эцман етди ки, А синфинин шаэирдляри Б синфинин шаэирдляриня нисбятян 
кимйаны даща щявясля охуйурлар. 
 
Ашаьыда садалананлардан бу эцманын инандырыъы олмасыны щансы факт артырыр? 
 
а)  Б синфинин кимйа мцяллими А синфинин кимйа мцяллиминдян даща тялябкардыр 
б)  А синфинин кимйа мцяллими Б синфинин кимйа мцяллиминя нисбятян мцасир тядрис методларындан 
даща интенсив сурятдя истифадя едир 
ъ)  А синфинин шаэирдляринин кимйа лабораторийасында практики иш имканлары Б синфинин шаэирдляринин 
имканларындан даща аз иди 
ч)  Б синфинин дярс ъядвялиндя кимйайа А синфинин ъядвялиндя олдуьундан аз саат верилир 
 
 
3.  Дювлятдя  пулу  дяйишдирмяйи  планлашдырырлар  вя  нечя  сентлик  сиккяляр  щазырламаьы  гярара 
алмалыдырлар. Сиккяляр ашаьыдакы шяртя ямял етмякля щазырланмалыдыр: 
•  Яэяр  дюрдсентлик  йахуд  бешсентлик  сиккя  щазырланмаса,  икисентлик  сиккя  дя 
щазырланмамалыдыр 
 
Бу шярт ашаьыда садалананлардан щансында позулмушдур? 
 
Ашаьыдакы дяйярдя сиккяляр щазырланды: 
а)  1,3,4 
б)  1,2,5 
ъ)  2,4,5 
ч)  3,4,5 
   
 
4. Верилир: 
•  Бцлбцля няся хош эялдикъя, о даща йахшы охуйур  
•  Улдузлары эюрмяк бцлбцлцн чох хошуна эялир 
 
Ашаьыда садалананлардан щансы мцддяа бу илкин шяртдян иряли эялир? 
 
а)  Бцлбцл йахшы охумурса, о улдузлары эюря билмир  
б)  Бцлбцл йахшы охуйурса, о улдузлары эюрцр 
ъ)  Бцлбцл улдузлары эюря билмядикдя, йахшы охуйа билмир  
ч)  Бцлбцл йахшы охуйурса, онун нядянся хошу эялир 
 
 

---

 
31
Oxunmuş mətnin düşünülməsi 
 
Testin bu bloku oxunulmuş  mətndən informasiya almaq, təhlil etmək və qiymətləndirmək 
qabiliyyətini yoxlayır. 
Blokda iki mətn vardır. Hər mətni 6-7 sual müşayiət edir. Hər bir sual müstəqil test tapşırığı 
sayılır. 
Suallara ehtimal olunan 4 cavab əlavə edilir, onlardan yalnız biri düzgündür. Hər 
sualın/tapşırığın vasitəsi ilə oxunmuş  mətni düşünmək üçün zəruri olan hər hansı qabiliyyət 
yoxlanılır. 
Siz aşağıdakıları bacarmalısınız: 
• Mətnin mövzusunu və əsas ideyasını müəyyən etmək 
• Əldə edilmiş informasiyada əsas (mümkün) və ikinci dərəcəlini seçmək 
• Mətnin müxtəlif  hissələri (cümlələr və abzaslar) arasında istiqamətin müəyyən edilməsi 
• Bütün mətndən yaxud onun ayrı-ayrı hissələrindən nəticə çıxarmaq 
• Ayrı-ayrı abzasların funksiyasını müəyyən etmək 
• Ayrı-ayrı söz və ifadənin mənasını izah etmək yaxud kontekstə görə onların mənasını 
bilmək 
• Mətndə qovşaq söz və ifadələri axtarıb tapmaq 
• Mətndə verilmiş polemik hissələri düşünüb qiymətləndirmək 
• Ehtimalı və faktı bir-birindən seçmək 
• Mətndə təqdim olunan hadisələr arasındakı əlaqələri müəyyən etmək 
• Ayrı-ayrı fraqmentlərin qısa şərhini vermək 
• Yardımçı mətni tanımaq 
• Mətndən götürülmüş informasiyadan yeni problemin həlli üçün istifadə etmək 
• Mətndə təqdim edilən və digər (hipotetik) şərait arasında istiqaməti müəyyən etmək 
 
 
Mətnlər movzu baxımından rəngarəngdir, elm və  mədəniyyətin müxtəlif sahələri ilə 
əlaqədardır. Ancaq tapşırıqlara əməl edilməsi yaxud suallara cavab verilməsi bu və ya digər sahə 
ilə əlaqədar xüsusi bilik tələb etmir. 
Mətnlər nəqli, polemik yaxud izah xarakterli ola bilər. Onlar öz üslubuna görə də müxtəlifdir. 
 
Verilən blokun tapşırıqlarını bu cür təlimat müşayiət edir: 
 
Mətni diqqətlə oxuyun və düşünün. Hər sualın ehtimal olunan cavablarından verilən mətnə 
görə düzgün olan variantı seçin. 
 
 
Nəzərə alın: 
Mətndən sonra verilən hər bir sual mətnin müstəqil tapşırığıdır. Buna görə də hər suala cavab 
verərkən qeyri-düzgün cavablar zəncirindən yaxa qurtarmaq üçün əvvəlki suala verilən cavabı 
deyil, mətni rəhbər tutun 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---