52
qabaqk
ı kimi bərpa etməyi, boş gecən
günlərin də əmək haqqın
ın
verilməyini əmr etdi. Minnətdarl
ığ
ım
ı bildirdim, vaxt
ın
ı almağa cəsa-
rət etdiyim üçün üzr istədim və təzim edərək ç
ıxanda dedim:
Şer
Kəbə niyaz qibləsidir, ona görə əhali,
Ziyarətə gələr onu uzaq–uzaq yollardan
Sən də gərək çox dözəsən verdiyimiz zəhmətə,
Çünki bars
ız bir ağaca daş atmazlar heç zaman.
18. Hekayət
Bir şahzadəyə atas
ından çoxlu miras qald
ı. O, əliaç
ıql
ıq və səxa-
vət
göstərərək, əsirgəmədən qoşuna və camaata bəxş
ışlər verməyə
başlad
ı.
Beyt
İyləsən duymazsan ətrini udun,
Yananda ətrini duyarsan onun.
Böyüklük axtarsan, göstər səxavət,
Ki, toxum əkməsən almazsan nemət.
Bir gün nadan yoldaşlar
ından biri ona öyüd–nəsihət verib dedi:
–Keçmiş hökmdarlar bu qədər mal–dövləti səy, zəhmətlə topla-
y
ıb yaman gün üçün y
ığm
ışlar. Bilməlisən ki, qabaqda bir çox hadi-
sələr gözlənir, arxada isə düşmənlər gizləiir.
Bu qədər israf düzgün
deyildir, çünki laz
ım olan vaxtda pula əl çatmaz.
Şer
Xəzinə bəxş etsən rəiyyətə sən,
Hər kəndə pay düşər bir düyü qədər.
Hər kəsdən bir arpa gümüş toplasan,
Pay
ına hər gün bir xəzinə düşər.
Bu söz şahzadənin xoşuna gəlmədi, ona ac
ıqlan
ıb dedi:
53
–Allah bu mal–dövləti ona görə mənə veribdir ki, həm özüm ye-
yəm, həm də başqalar
ına bağ
ışlayam, nainki gözətçi olub qoruyam.
Beyt
Böyüklük istəsən xalqa bəxşiş ver,
Sən, toxum səpməsən nə bitirər yer?
Beyt
Qarun
32
belə q
ırx
xəznədə verdi can,
Yaxş
ı adla yaşad
ı Nuşirəvan.
19. Hekayət
Nağ
ıl edirlər ki, bir gün ədaləti Ənuşirəvan üçün ovlaqda kabab
bişirirdilər, lakin duz yox idi. Duz üçün kəndə bir adam göndərmək
laz
ım gəldi. Nuşirəvan ona dedi:
–Duzu zorla deyil, pulla al ki, kənd xaraba qalmas
ın.
Soruşdular:
–Azac
ıq duzla kənd neçə xaraba qalar?
Ənuşirəvan cavab verdi:
–Zülm dünyada əvvəlcə az idi, sonra hər gələn ona bir az art
ırd
ı,
nəhayət, indiki həddə gəlib çatd
ı.
Şer
Şah
rəiyyət bağından bir alma dərsə həmən,
Nökərləri ç
ıxarar ağaclar
ı kökündən.
Beş yumurta al
ıb şah zülm eyləyən zamanda,
Qoşunu min toyuğu şişə çəkər bir anda.
20. Hekayət
Eşitmişəm ki, nadan bir vəzir sultan
ın xəzinəsini doldurmaq
üçün camaat
ın var–dövlətini əlindən alarm
ış. Görünür o, atalar
ın bu
54
sözündən xəbərsizmiş:
– Hər kim xalqa zülm edib böyük və əziz allaha asi olsa, allah da
həmin xalq
ı onun üzərinə qald
ır
ıb, kökünü yer üzündən kəsər.
Beyt
Atəşdən daha da bətər yand
ırar,
Məzlumun ürəkdən çəkdiyi ahlar.
Deyirlər
heyvanların ən əzəmətlisi şir, ən alçağ
ı eşşəkdir, lakin
ham
ı təsdiq edər ki, yük daş
ıyan eşşək, adam öldürən şirdən yaxş
ıd
ır.
Şer
Eşşək ki, deyirlər çox natəmizdir,
Yük çəkir, bununçun xalqa əzizdir.
Zəhmətkeş öküzlə, yük çəkən eşşək,
Bədxah insanlardan yaxş
ıd
ır bişək.
Yenə nadan vəzirin nağ
ıl
ına qay
ıdaq. Təsadüfən sultan vəzirin
bəzi yaramaz işlərindən xəbərdar oldu. Elə bilmə ki, qan yerdə qalar.
Sultan vəziri cəzaland
ır
ıb cürbəcür əziyyətlərlə öldürtdü.
Şer
Soltan
ın istəyi yerinə yetməz,
Xalq
ın
ın hal
ına qalmasa əgər,
İstərsən
ki allah səni ucaltsın,
Allah
ın xalq
ına mərhəmət göstər.
–Belə deyirlər ki, sitəmdidələrdən biri vəzirin baş
ı üstünə gəlib,
ona neçə cəza verildiyini müşahidə edib deyirdi:
Şer
Bəzi arxalan
ıb öz qol gücünə,
Xalq
ın var–yoxunu əlindən alar.
Lakin udulsa da sivri bir sümük,
55
Göbəkdə bənd al
ıb, qarn
ı parçalar.
Beyt
Xalq
ına zülm edən zal
ım dünyada,
Həmişə lənətlə sal
ınar yada.
21. Hekayət
Nağ
ıl edirlər ki, bir mərdümazar hərbçi, rəhmdil bir dərvişin
baş
ına daş vurdu. Dərviş intiqam ala
bilmədiyi üçün daşı götürüb
saxlad
ı. Bir gün hökmdar haman hərbçiyə qəzəblənərək onu quyuya
sald
ı. Dərviş quyunun baş
ına gəlib saxlad
ığ
ı daş
ı onun baş
ına ç
ırpd
ı.
Hərbçi soruşdu:
–Sən kimsən, məni niyə daşla vurursan?
Dərviş dedi:
–Mən haman adamam ki, bu daş
ı sən filan tarixdə mənim baş
ıma
vurmuşdun.
–İndiyə qədər bəs haradayd
ın?
–Xidmətdə olduğun zaman hiddətindən qorxurdum. İndi isə səni
quyuda görüb, ac
ığ
ım
ı ç
ıxmağa fürsət tapd
ım.
Şer
Hər əclafa
olsa əgər bəxti yar,
Fazil adam sükut edər ixtiyar.
Yoxundursa iti d
ırnaq və pəncən,
Vəhşilərlə heç vuruşa girmə sən.
Hər kim polad qola dursa müqabil,
O, öz lətif qollar
ın
ı əzər, bil.
Gözlə, fələk onu y
ıxan zamanda,
Dost kam
ınça əz baş
ın
ı bir anda.
22. Hekayət
Keçmiş hökmdarlardan biri elə bir dərdə düşdü ki, ad
ın
ı
çəkməsək yaxş
ıd
ır. Bütün həkimlər belə nəticəyə gəldilər ki, bu
dərdin dərman
ı ancaq filan xasiyyətlərə malik adam
ın ödü ola bilər.