Microsoft Word Shehriyar Chapa doc
Yüklə 461,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
Ş ə h r i y a r v ə z ə m a n ə m i z 29
Nima Yuşic isə Şəhriyarı özünün məhrəmi, onu duyan və dəyərləndirən bir şair, bir insan kimi səciyyələndirərək yazırdı:
ﯼزار ا ﺖﺴﻴﭼ ﺪﻧاد ﯽﻣ رﺎﮕﻧ نﺁ ﻪآ ﺖﺳ
ﺖﺳوا زا ﻢﻧﻮﺧ ﻮﻠﮔ رد ﻪﭽﻨﻏ ﻮﭼ ﻪآ ﯽﻧﺁ
ﺖﺴﻴﭼ ﺪﻧاد ﯽﻣ رﺎﻳﺮﻬﺷ و ﻢﻧاد ﻦﻣ
Bir əzab var, onu ruzigar bilir, Qönçə kimi bağrımı qana döndərən şeyi Mən bilirəm, bir də Şəhriyar bilir.
Yaradıcılıqlarının xarakteri, ictimai-estetik mövqeyi baxımından ciddi şəkildə fərqlənən iki şairin bir-birinə bu münasibəti son dərəcə ibrəta- miz və düşündürücü faktdır. Nima Yuşic dünyasının dəyişərkən, çağdaş İran poeziyasının önəmli nümayəndələrindən olan «Sayə» təxəllüslü Huşəng Ebtehac (1926-2000) Şəhriyara çox yanıqlı bir qəzəl ünvanlanmış, orada bir növ Şəhriyarın o zamankı İran ədəbi mühitində yerini, əhəmiyyətini açıqlamışdı:
M ə s i a ğ a M ə h ə m m ə d i
30 ﺲﮐ ﯽﺑ ﻦﻣ ﺎﺑ نﺎﻤﺑ ﻮﺗ ارﺎﻳ ﻩﺪﺷ ﺎﻬﻨﺗ
نﺎﻤﺑ ﻮﺗ ار اﺪﺧ ﻪﻧﺎﺧ ﻦﻳا زا ﺪﻨﺘﻓر ﻪﻤه ما ﯽﻨﺘﻓر ﺮﮔد ﻩﺪﻳد ناﺰﺧ گﺮﺑ ﯽﺑ ﻦﻣ
نﺎﻤﺑ ﻮﺗ ارﺎﻬﺑ ﻩزﺎﺗ ﯼﺮﺑ و رﺎﺑ ﻪﻤه ﻮﺗ …
ﻢﻴﺘﻳ ﻞﻴﺧ ﻦﻳا ﺮﺳ ﺮﺑ نﺎﻤﺑ ﻮﺗ ،ارﺎﻳﺮﻬﺷ نﺎﻤﺑ ﻮﺗ ارﺎﺴﮔ ﻩوﺪﻧا ،ارﺎﻳ ،ارﺪﭘ
Hamı bu evdən çıxıb getdi, sən Allah, sən qal! Xəzan vurmuş, yarpaqları tökülmüş mən də getməliyəm, Sən ki, barlı-bəhərlisən, ey təzə bahar, sən qal!.. Ey Şəhriyar, bu yetimlər dəstəsinin başında sən qal, Ey ata, ey dost, ey dərdimizi yüngülləşdirən, sən qal!
Şəhriyar isə bu müraciətə yaradıcılığına xas kədər və fəlsəfiliklə belə cavab vermişdi:
؟ﻪﭼ ﻪﮐ ﻢﻴﻧﺎﻤﺑ ﻢﻴﺘﺳا ﯽﻨﺘﻓر ،نﺎﺟ ﻪﻳﺎﺳ ؟ﻪﭼ ﻪﮐ ﻢﻴﻧاﻮﺨﺑ ﻪﺿور ﻪﻤه و ﻢﻴﺷﺎﺑ ﻩﺪﻧز
ﺖﺳﺎﻣ ﻦﺘﺴﻧاﺪﻧ ﺮﻬﺑ زا ﯽﮔﺪﻧز ﻦﻳا سرد ؟ﻪﭼ ﻪﮐ ﻢﻴﻧاﺪﻧ و ﻢﻴﻧاﻮﺨﺑ سرد ﻪﻤه ﻦﻳا
ﻳﺰﻋ ﺶﻌﻧ نﺎﺟ ﻪﺑ ﻢﻳﺪﻴﺳر دﻮﺧ زور ﺮه ﯼﺰ
؟ﻪﭼ ﻪﮐ ﻢﻴﻧﺎﺳﺮﺑ ﺶﮐﺎﺧ ﻪﺑ و ﻢﻳﺮﻴﮔ شود Sayə can, biz gedəriyik, qalaq, nə olsun? Sağ olaq və daim rövzə oxuyaq, nə olsun? Ş ə h r i y a r v ə z ə m a n ə m i z 31
Həyatın dərsi bizim bilməməyimiz üçündür, Bu qədər dərs oxuyaq və bilməyək, nə olsun? Artıq cana gəlmişik, hər gün bir əzizin cəsədini Çiynimizə alıb torpağa tapşıraq, nə olsun?
Şəhriyar Nimanın ölümünə də bir şeir həsr etmiş və həmin şeirin aşağıdakı beytində özü və Nima barədə çox mühüm bir məsələyə işarə etmişdir: مزوﺮﻳد ﻦﺘﺧﺎﺑ زا ﻲﺗﺮﺒﻋ ﻪﻤه ﻦﻣ
دﻮﺑ ادﺮﻓ ﻦﺘﺧﺎﺳ زا ﻲﺗﺮﻴﻏ ﻪﻤه وا
O – sabahın qurulmasına bir qeyrət!
Buradakı «uduzmaq» məsələsi Şəhriyar yara- dıcılığının mahiyyəti ilə bağlı önəmli bir məqama işıq salmaqla yanaşı, onun necə yüksək ədəbi özünüdərk səviyyəsinə malik olduğunu göstər- məkdədir. Aşağıda biz bu məsələyə aydınlıq gətirməyə çalışacağıq. Şəhriyarın «yeni şeir» barədə düşüncələri Nimanın vəfatından sonra onun oğlu Şəragim Yuşicə yazdığı geniş məktubda öz dolğun əksini tapmışdır. Maraqlıdır ki, şair həmin məktubu
M ə s i a ğ a M ə h ə m m ə d i
32 özündən sonra Nimanın əsərlərini redaktəyə layiq bildiyi üç şairdən – Fəridun Təvəlləli, Nadir Nadirpur və yuxarıda adı keçən Sayədən başqa heç kəsə göstərməməyi təkidlə tapşırmışdır. Həmin vaxt Ş.Yuşic atasının külliyyatını çap etdirmək fikrinə düşmüşdü. Bununla bağlı məsləhətlərini verən Şəhriyar Nimanı «fars ədəbiyyatında xüsusi mövqeyi olan, dəyişiklik körpüsü quran» bir şair kimi səciyyələndirir, eyni zamanda onun bir çox əsərlərinin eksperiment xarakteri daşıdığını vurğulamağı unutmur və Nimanın yaradıcılığı ilə bağlı mühüm bir problemə toxunaraq yazır: «Sənin atan ümumilikdə bir İran-Avropa şairi idi… Atan əvvəllər bu əqidədə idi ki, biz özümüz üçün çox şeir demişik, indi gərək bir qədər də avropalılar üçün şeir yazaq. Yəni elə yazaq ki, onlar asanlıqla başa düşsünlər, biz sənət və ədəbiyyatımızı onlara tanıda bilək. Bu, pis fikir deyildi, amma tezliklə özü bunun problemi ilə üzləşdi: deyirdi ki, əgər belə də etsək, tədricən öz ədəbi simamız aradan gedəcək. Odur ki, o bir müddət avropalıların başa düşə biləcəyi, Avropa dillərinə daha asanlıqla tərcümə ediləcək misralar yazdı, amma sonra bu problemlə qarşılaşdı». Burada Şəhriyar XX əsrdə təkcə İran ədəbiy-
Ş ə h r i y a r v ə z ə m a n ə m i z 33
yatının deyil, bütün Şərq ədəbiyyatlarının qarşısında duran bir vəzifəyə – dünya ədəbiyyatına inteqrasiya olmaq məsələsinə toxunur və İranda «yeni şeirin» atası sayılan Nima Yuşicin «Avropaya çıxmaq» problemini necə həll etməyə çalışdığını açıqlayır. Bütövlükdə Qərb ədəbiyyatı XX əsrdə
İran ədəbiyyatının xarakterini müəyyənləşdirən təsir amillərindən biri kimi çıxış etmiş, Nimadan sonra da Avropa şeirinə təqlid geniş yayılan bir hal olmuşdur. Rembo, Rilke, Elüar, Apolliner, Lorka, Eliot, Mayakovski kimi şairlər, simvolizm, dadaizm, sürrealizm kimi cərə- yanlar İran poeziyasına dərin təsir bağışlamış, «yeni şeirin» bir çox nümayəndələri həm də Qərb modernizmi nümunələrinin fars dilinə tərcümə- çiləri olmuşlar. Bu da təbii olaraq, əks reaksiya doğurmuş, «ənənəçilərin» kəskin mənfi münasibəti ilə qarşılaşmışdır. Şəhriyar isə fərqli bir yolla getmiş və bunu sözügedən məktubda belə açıq- lamışdır: «Mən də az qalmışdı ki, ifrat yola düşüm, amma dayandım və «İki cənnət quşu», «Qəlbin sayıqlaması» və eləcə də «Gecənin əfsanəsi» kimi əsərlərimdə avropasayağı yabançı düşüncələri bacardığım qədər iranlılaşdırmağa (orijinalda:
Yüklə 461,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|