Microsoft Word sintaksise girish 03. 07. 2017. doc
Yüklə 2,18 Mb. Pdf görüntüsü
|
B u l u d x a n X L L O V M Ü A S R A Z R B A Y C A N D L — 170 — (Ü.Hac b yov, S id Rüst mov, frasiyab v ba qalar ) bu mahn lara musiqi b st l mi l r. (S.Vur un) v s. 2.X b rin lav si x b rin m nas n izah edib konkretl dir- m k m qs dil i l nir: –Kims n, haral san, dan , ay çoban! – Da stan hliy m – l zgiy m, qarda . (S.Vur un) Xan ç xd gördü ki, qap n döy n xan n h mk ndlisidir – tqapan k ndinin hli Novruz lidir. (C.M mm dquluzad ) kisi d bir ya da idi – iyirmi dörd – iyirmi be ya lar nda. ( . f ndiyev) Ax qarda m! M n bac nam, Sev r m. (C.Cabbarl ) yirmi il vv lki ip k d smalla göz ya n sil n cavan g lin, odur – t mkinli bir sg r anas d r. (M.C lal) X b rin lav si il ba l dilimizd , daha çox elmi s rl rin dilind a a dak nümun l r d i l nir 1 : X b r aid: Diqq t edilsin ki, onun Turani q hr manlar sl n iranidir (Tur Firidunun o ludur) v irani adl d rlar ( frasiyab, Pirani v sair ) 3. Tamaml n lav si h m vasit siz, h m d vasit li tamam- l a aid olur v h r iki halda tamaml n m nas n geni l ndirm k m qs di da y r. M s.: Qoy v t n torpa öz hün ri il , bo sun az nlar – vicdans zlar . Bir zamanlar usta Qara da ona – öz cavan agirdin bel c baxard . , Popu ! Popu , yüyür, ça r onu, S riyy xalan ça r, deyn n adam g lib. ( . f ndiyev) N ri- man h y can içind idi, onun bir b çaq kimi iti n z rl ri körpüy – taleyind n sulara ikay tl n n bu böyük heyk l döndü. (M.C lal) M n bel bir o lan n Nazim y , o sonsuz qad na n n dem sin sevindim. (M.C lal) inel geymi , çiynind silah, c ld ged n döyü çül rl özünü – xalat v ba maq geyib qospitalda g z n naxo u müqayis etdi. (M.C lal) 1 Y.Seyidov. Az rbaycan d bi dilind lav sözl r v lav cüml l r. Bak , 2000, s.139-147. B u l u d x a n X L L O V M Ü A S R A Z R B A Y C A N D L — 171 — Tamaml n lav si il ba l dilimizd , daha çox elmi s r- l rin dilind a a dak nümun l r d i l nir 1 : Tamaml a aid: Kamal X lil köm k ed r, onun görm diyi i i gör r, m kt bd ev veril n d rsl ri (xüsus n hesabdan m s l v misallar ) haz rlayar, onu ba a salar v ver rdi d ft rin köçürsün. (M. brahimov) Bu göz l dil hadis sini (normas n ) klassik eird , el c d ifahi xalq d biyyat nda (na l, dastan, l tif , m k n m l ri, m rasim, q hr manl q n m l ri, atalar sözü, bayat larm zda...) çox ayd n görürük. (M.C f r) 4.Z rfliyin m na növl ri iç risind daha çox zaman v yer z rflikl rinin, nisb t n t rzi-h r k t z rflikl rinin lav sin t sadüf edilir. Yer z rfliyinin lav si: X yal na g tir bir an, Bu boz da lar quca nda – ata-baba oca nda qurdu umuz bir d ni- zi.(S.Vur un) Stansiya idd tli bombardmana u rayandan sonra adamlar k nara – tarlalar, z mil r v a acl qlara da l d lar. (M.C lal) K ndin ortas ndak t p d – iki lüt a ac n kölg sind böyük bir m r k vard . ( . xl ) Do rudur, onu r salmad lar, ordudan qovmad lar, onunla xo r ftar edib, ran n iqlimc s rt olan c nubuna, hvaz h rin köçürtdül r. (M. brahimov) H diyy emalatxanas ndak i l rd n sonra t hkim olundu u yer – hava hücumundan müdafi nin rayon q rargah na gedirdi. (M.C lal) Sonralar özümüz bu küç nin o ba nda ev ald q – evimizd n atamgil , qay nanamgil , Yaz ç lar ttifaq na, i yerim – “Qobustan”a bu küç yl gedib-g l rdim. (Anar) Eyni zamanda çox q dim totem xarakterli bu qoç, at fiqurlar Az rbaycan n bir çox yerl rind – q biristanl qlarda mövcuddur. (Anar) Zaman z rfliyinin lav si: ikay t etm r m öz taleyimd n ölüm aya nda – n böyük darda. Xüsus n hava mülayim olanda–yazda, pay zda s h r tezd n o, burada oturub çal ard . 1 Y.Seyidov. Az rbaycan d bi dilind lav sözl r v lav cüml l r. Bak , 2000, s.139-147 B u l u d x a n X L L O V M Ü A S R A Z R B A Y C A N D L — 172 — (Anar) Q n o lan ça nda – yanvar n on birind N riman x st xana il vidala b öz hiss sin yola dü dü. (M.C lal) T rzi-h r k t z rflikl rinin lav si: Önünd ba çalar, ba lar salm am, torpa qo unla – zorla alm am. Z rfliyin lav si il ba l dilimizd , daha çox elmi s rl rin dilind a a dak nümun l r d i l nir 1 : Z rfliy aid: Muzeyin salonlar n n birind (dey s n, 48-ci otaqda) az qala bütöv bir ota dolduran n h ng mis cam n yan nda dayanm am. (S.Rüst mxanl ) Bu yax nlarda h min bu binada (musiqili komediya teatr binas nda) Bak ictimaiyy ti xalq airi Süleyman Rüst min anadan olmas n n 60 illiyini bayram etdi. (C.C f rov) 5.Dild t yinl rin lav sin d t sadüf olunur. T yinl rin lav si n çox y ni sözünün i tirak il formala r. M s.: ndi o sonuncu, y ni dördüncü m ktubu yaz rd . T yinin lav si il ba l dilimizd , daha çox elmi s rl rin dilind a a dak nümun l r d i l nir 2 : T yin aid: lb tt , h r hans realist (h tta mac raç , roman- tik, simvolik v s.) s n t s rinin sas nda bu v ya dig r h yat hadis si, h yat fakt , insan taleyi v n hay t, s n tkar n öz t s- sürat , h yatdan, varl qdan ald duy ular durur. (M. brahimov) T rkibl rin, xitablar n, üçüncü növ t yini söz birl m l rinin t r fl rinin d lav si olur. Lakin dild cüml üzvl rinin lav si daha geni yay lm d r. T rkib aid lav : sm r xala onu burada – Tamam n evind gördükd t ccübl ndi. Xitaba aid lav : Gül, ey nazl v t n! – odlar torpa ! Duz-çör k haz rla q hr manlara! (S.Vur un) 1 Y.Seyidov. Az rbaycan d bi dilind lav sözl r v lav cüml l r. Bak , 2000, s.139-147 2 Yen orada. B u l u d x a n X L L O V M Ü A S R A Z R B A Y C A N D L — 173 — O lum, M liktac – dey s sl ndi. ( . xl ) N rgiz, zizim g l, s n bunu ba a sal ki, m nim sevgimd n ba qa heç bir buxovum yoxdur. (M. brahimov) Vahid, baba, al bunu. (M. brahimov) Salam, da a dönmü eirl r – qala divar n n q dim b z kl ri. (X.R.Ulutürk) Ey könül be iyi – böyük m h bb t! S nin d q drini bilm y nl r var. (S.Vur un) T yinli söz birl m l rin aid lav : A birç k bir anan n – o müq dd s q hr man n ba yir m önünd m n. Q z qalas – da f vvar . Su p risi kimi d nizd n ç x b Q z qalas . Titr y n bir ür k – m l r bir quzu, S n quzu b sl m , ir, aslan böyüt! (X.R.Ulutürk) A saçl Eyn teyn – aylar, ill r yor unu Xo m qamda k f edib n g r kli qanunu. (X.R.Ulutürk) II v III növ t yini söz birl m l rinin lav si il ba l dilimizd , daha çox elmi s rl rin dilind a a dak nümun l r d i l nir 1 : lav söz ikinci növ t yini söz birl m sinin birinci t r finin ekvivalenti, sinonimi kimi i l nir: Avropa ntibah (renessans) dövrünün n parlaq nümay nd l rind n olan ekspir öz d rin humanizmi, x lqiliyi, h yatsevr liyi il bütün xalqlar n, bütün qabaqc l b riyy tin q lbin hakim olmu dur. (C.C f rov) lav söz üçüncü növ t yini söz birl m sinin t r fl ri aras nda i l nm kl birl m nin birinci t r fin aid olur: Bizim ifahi b dii dilimizin ( ifahi d biyyat dilinin) tarixi t crüb si ayd n göst rir. (M.C f r) Müasir Az rbaycan dilind elmi s rl rd a a dak hallarda da lav l r i l nir 2 : 1 Y.Seyidov. Az rbaycan d bi dilind lav sözl r v lav cüml l r. Bak , 2000, s.139-147 2 Yen orada. Yüklə 2,18 Mb. Dostları ilə paylaş:
|