“RESPOND”
layihəsi
Hesabat No. 11
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və
20
ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
3.2. Kontraseptiv məsləhətə maneədə təchizatçının fikirləri
Kontraseptiv məsləhətlərə mümkün maneçilik törədə bilən altı maneənin adı olduğu
kartları təchizatçıya verərək onları çeşidləmək xahiş olunub. Bu altı maneəyə daxi idi:
təchizat, müştərinin ehtiyacı, səhiyyə problemləri, rentabellik, bilik və həkimin vaxtının
məhdudiyyəti. Təchizçilər bilik və sağlamlıq problemlərini ilk iki maneə kimi yerləşdirdilər
(Cədvəl 7). Seçilmiş bu iki maneənin daha geniş aydınlaşdırılmasını xahiş etdikdə, biliyi
əsas maneə kimi seçmiş təchizçilər çox zaman bu çatmazlığın müştəri tərəfdə olmasını
dedilər (59%), baxmayaraq ki, biliyin kifayət qədər olmamasını təchizatçılar tərədə
olmasını da deyənlər oldu (13%). Sağlamlıq problemlərini kontraseptiv məsləhətlərdə əsas
maneə kimi seçmiş təchizçilər bunu kontraseptivlərin kontraseptivlərin sağlamlıq
problemlərinə səbəb olduğunu (38%) izah etdilər və eyni zamanda dedilər ki,
kontraseptivlərdən istifadəyə başlamaq üçün qadınlar sağlam olmalıdırlar.
Təchizçilərdən çox az bir hissəsi (altı) dedilər ki, onlar kontraseptiv məsləhətlər istifadəsinə
görə stabil
müştərilər deyillər; mama-ginekoloqun qəbuluna gəlməkdənsə, onlar qadın
məsləhətxanalarına gedərək orada AP üçün ya tibb bacılarına, ya da başqa birisinə
yaxınlaşırlar. Bu mümkünlüyü tədqiq etməkdən ötrü bizim müsahibə götürülən abort
müştərilərindən neçəsinin AP üçün qadın məsləhətxanasına üz tutduğunu araşdırdıq.
Müsahibə götürülən 109 abort müştərisindən 43%-i qadın məsləhətxanalarında məsləhət
almışdı.
Cədvəl 7. Kontraseptiv məsləhətlərə olan müxtəlif maneələr haqda məlumat verən
təchizçilərin faizi
Ən böyük iki maneədən biri kimi sadalanan
səbəblər
%
(n=60)
Bilik 77
Sağlamlıq problemləri 57
Kontraseptivlərə olan ehtiyac
42
Kontraseptivlərlə təchizat 20
Vaxt 5
Fayda 0
Kontraseptiv təchizat təchizaçıların 20%-i tərəfindən məsləhətə ən böyük iki maneədən biri
kimi dəyərləndirilib.
Vaxt amilinin kontraseptiv məsləhətlərdə böyük maneələrdən biri olması fikri mama-
ginekoloqlar tərəfindən çox da tez-tez səslənmədi. 60 təchizatçıdan ancaq üç nəfəri onu
əsas iki səbəb kimi göstərmişdir. Baxmayaraq ki, bu tədqiqatın tərtibində həkimlər ilə
aparılmış özəl söhbətlərdə ətraflı məsləhətlərin təklif edilməsində həkimlərin bacarığı üçün
vaxt lazım olduğu təklif olunub, bu, məlumatda nümayiş etdirilməyib.
Oxşar olaraq, kontraseptiv məsləhətlərə iki əsas maneə kimi təchizaçılar tərəfindən gəlir
amili toxunulmayıb. Faktiki olaraq, müsahibə götürülənlərin dediyinə görə təchizçilərin
çoxu gəlir amilinin digər manelərlə yanaşı bir kart kimi daxil edilməsindən incimişlər və
təxminən həkimlərin hamısı bumaneəni ən zəif maneə kimi qiymətləndirmişlər. Dövlət-
sektor müəssisələrində qeyri-rəsmi ödənişlərin “incə” bir məqam (və qeyri-qanuni) olduğu
üçün, bu nəticə gözlənilən idi.
“RESPOND” layihəsi
Hesabat No. 11
Azərbaycan Respublikası, Bakı şəhəri dövlət sektorunda reproduktiv sağlamlıq və
ailə planlaşdırılması xidmətləri üzrə istifadəçilər.
21
3.3. Xidmətlərə görə qeyri-rəsmi ödənişlər
Ödəyənlərin proporsiyası
Bu tədqiqatda bütün müştərilərin təxminən 2/3-si dövlət sektorunda RS xidmətləri üçün
ödəniş etdiyini demişdir (Cədvəl 8). ANX müştəriləri öz gəlişləri üçün abort müştərilərinə
nisbətən daha çox ödəniş etdiklərini söyləmişlər (müvafiq olaraq 66% və 57%). Ödəniş
etdiklərini deyən bu müştərilər ödənişlərin çox böyük hissəsinin laboratoriya testləri və
həkim xidmətləri üçün edildiyini deyirlər (Cədvəl 9). Hər bir müştəri qrupunun təxminən
20%-i ödəniş sualına cavab vermədilər və biz onların niyə belə mövqe tutmalarını bilmirik
(Cədvəl 8).
Cədvəl 8. Müştəri tipinə görə həkimə gəlişlər üçün ödənişlər aparan müştərilərin faizi
Müştərilərin %
Abort
(n=203)
ANX
(n=180)
Ödəyib 57
66
Ödəməyib 23
19
Cavab verilmədi 20
15
Cədvəl 9. Spesifik xidmətlər (bunların arasında müəssisədə bəzi vasitələr/xidmət) üçün
ödəniş aparmış müştərilərin faizi
Xidmət
olunmuşların
sayı
Ödəniş
aparanların %
Abort müştəəriləri
Qeydiyyatdan keçənlər 203
29
Dərmanlar* 106
5
Lab/proseduralar* 165
65
Ultrasəs 161
64
Qan testi
66
38
Sidik testi
29
48
Heyyət 197
65
əkim 169
64
Tibb bacısı 160
41
Qeydiyyat aparan
173
34
Lab tecxniki
96
30
Ultrasəs heyyəti
†
203
38
ANX müştəriləri
Heyyət 177
76
Lab/proseduralar 158
81
Qeydiyyat 180
19
* Nümunə ölçüləri fərqlidir. Abort müştəriləri lab/proseduralar və dərmanlar (əgər onlar
bu dərmanları müsahibənin aparıldığı müəssisədə almışlarsa) sırasına daxil edilmişlər.
Bu, bizə imkan verir ki, bəzi vasitələr/xidmətlər üçün özəl müəssisələrdə və apteklərdə
aparılan ödənişləri istisna edək. Testlər əvvəlki həkimə gəlişlərdə oluna bilərdi.
†
Ultrasəs heyyəti “digər” kateqoriyada ancaq ödəniş qəbulçusu kimi
müəyyənləşdirilib.Bu cədvəldə biz belə qəbul etmişik ki, ultrasəs heyyətinin adını
çəkməyənlər ora ödəniş etməyiblər. Ödənişlər ehtiyatla interpretasiya olunmalıdır.