B i b l i o q r a f i y a
47
Amma mən əyyami-səyahətimdə səfhəyi-Qarabağda Molla
Pənah Vaqifin bir para xəyalatını gördüm ki,
zikr etdiyim şərt bir
növ ilə onda göründü.
Mirzə Fətəli Axundov,
yazıçı-dramaturq, ictimai xadim
Molla Pənah Vaqif – Azərbaycan yazılı ədəbiyyatında heca
vəznli şeirin yaradıcısıdır.
Vaqif – xalq həyatının böyük nəğməkarıdır.
Vaqif – Azərbaycan mövzusunu şeirin əsas mövzusuna
çevirmişdir.
Vaqif – Azərbaycan ədəbi dilinin banisidir.
Vaqif – erkən yeni dövr Azərbaycan realist ədəbiyyatının
əsasını qoymuşdur.
İsa Həbibbəyli,
AMEA-nın vitse-prezidenti, akademik
Molla Pənah Vaqif yeni Azərbaycan ədəbiyyatının, eləcə də
yeni (milli) Azərbaycan ədəbi dilinin yaradıcısı,
Azərbaycan xal-
qının mütərəqqi tarixi şəxsiyyətlərindən biridir.
Nizami Cəfərov,
akademik
Molla Pənah Vaqif yaradıcılığındakı humanizm, səmimiyyət,
həyatın gözəlliklərindən zövq almaq, “toy-bayramdır bu dünya-
nın əzabı, ağlı olan gətirər tabı” kimi misralarında ifadə etdiyi
nikbin fəlsəfəsi onu yeni dövr dünya ədəbiyyatının ən görkəmli,
ən mütərəqqi xadimləri ilə yaxınlaşdırmaqla, böyük şair-mütəfək-
kirin dünyagörüşünün ümumbəşəri miqyasını müəyyən edir.
Əbülfəs Qarayev,
Azərbaycan Respublikasının
Mədəniyyət və Turizm naziri
M o l l a P ə n a h V a q i f
48
Azəri övladları ən əvvəl...
proletar şairi doğma Sabirin, xalq
şairimiz Vaqifin, Zakirin, Vidadinin mübariz ruhlu şeirlərini
bilməlidirlər.
Nəriman Nərimanov,
ictimai-siyasi xadim, yazıçı, publisist
Cavanşir sarayı Vaqifi deyil, bərəks, Vaqif sarayı mənimsə-
miş və dilimizə, ədəbiyyatımıza da çox böyük xidmətlər göstər-
mişdir...
Böyük Vaqifin şeirləri o qədər rəvan, sadə və o qədər şirindir
ki,
insan oxumaqla doymur, bütün kitabı birdən götürüb başına
çəkmək və içmək istəyir. Vaqif tam mənası ilə el şairi olaraq,
həm də mücəddəddir. Bu münasibətlə də nəzərimizdə Vaqifin
qayət böyük dəyəri vardır.
Salman Mümtaz,
ədəbiyyatşünas
Vaqifin şeirlərində Vaqifə məxsus bir sadəlik, gözəllik və
zarafat var ki, sonra gələn şairlərimizə müyəssər olmadılar. Vaqif
gözəllik şairidir. Bütün ilhamı da buna həsr olunubdur.
Yusif Vəzir Çəmənzəminli,
dövlət xadimi, yazıçı
Оnun şеir və qəzəliyyatı bizim Azərbaycan turklərinə ziyadə
xоş gəlir və hər nə оnun qələmindən zühura gəlibsə... tamamisi
ürəkdən və həqiqi həyatdan nəşət еdən əsərlərdir. Milli şairləri-
mizdən оnun kimi sadə və açıq lisanda
və ana dilimizin şivəsində
şеir və qəzəl yazan az оlub.
Yüz sənə bundan əqdəm ata və babalarımızın dolanacağını,
ədəb və əxlaqını, əlbisə və ətiməməsini, arzu və təmannalarını,
fikir və həyatını və bilcümlə o əsrin övza və dəsgahını, ustadi-
bimisl olan Vaqif gözəl əşar və kəlami-abdarı ilə yazıb gələcək
nəsil üçün unudulmayan bir əlamət və yadigar qoyubdur.
B i b l i o q r a f i y a
49
Molla Pənah Azərbaycanın məşhur və müqtədir şairi hesab
olunur ki, bizim ədəbiyyatımızın banisi və müəssisi adlanmağa
onun haqqı vardır.
Firidun bəy Köçərli,
maarifçi-pedaqoq
Vaqif kamal, ədəb və elm sahibi bir sima idi.
Mirzə Adıgözəlbəy,
tarixçi
Vaqif yaradıcılığı ilə Azərbaycan şeiri tarixində yeni dövr
başlanır.
Vaqif irsi hələ şair yaşadığı dövrdə nəzər-diqqəti cəlb
etmişdir. Lakin Vaqif öldürüldüyü zaman
evi talan edildiyindən,
onun əsərləri də itib batmış və öz əlyazması bizə qədər gəlib çat-
mamışdır. Vaqifin əsərlərindən şeir maraqlılarının hafizələrində
qalan, yaxud öz dəftərlərinə köçürmüş olduğu ayrı-ayrı qoşmalar
saxlanılmışdır.
Vaqif geniş xalq kütlələri içərisindən çıxıb, nəhayət dövlət
xadimi kimi yüksəlməyə müvəffəq ola bilmiş, mütərəqqi
şəxsiyyət
olduğundan, sənətkarlıq qüdrətini və siyasətdəki bacarı-
ğını hər kəsdən əvvəl qiymətləndirən xalq “hər oxuyan Molla
Pənah olmaz” zərb-məsəlini yaratmaqla, şairə qiymət vermişdir.
Həmid Araslı,
akademik
Vaqif təkcə böyük şair deyildi, o, həm də görkəmli siyasi
xadim və diplomat idi, xalq arasında da müdrik bir ağsaqqal kimi
məşhurlaşmışdı.
M o l l a P ə n a h V a q i f
50
Ey könül yolçusu,
gülər sənətkar,
Qədrini bilmədi sənin saraylar.
İran ordusunu yeridəndə, sən
Dedin ki, yadlara keçməsin vətən!
Dedin ki, el dili,el şeiri gərək,
Böyük bir ölkədə qanad gərərək,
Üfüqdən-üfüqə çapsın atını...
Səməd Vurğun,
Xalq şairi
Sadə Azərbaycan sözləri ilə camaatımızın qana biləcəyi bir
şəkildə şeir yaratmaq üçün Vaqifin üslubundan asan və əlverişli
bir üslub yoxdur. Odur ki, həmin üslub Vaqifdən sonra şairləri-
miz üçün bir qəlib şəklinə girmişdir.
Yüksək və bədii bir zövqə malik olan Vaqif kimi gözüaçıq
bir şair dərin bir siyasi düşüncəyə malik olmaya bilməzdi.
Böyük mütəfəkkirimiz Mirzə Fətəli Axundov bir filosof və
dövlət adamı kimi milli nəsrimizə nə qədər
xidmət göstərmişdir-
sə, Vaqif də milli şeirimizə o qədər xidmət eləmişdir.
Məmməd Səid Ordubadi,
yazıçı,
Əməkdar incəsənət xadimi
Vaqifin ədəbi fəaliyyəti mühitin canlı təsiri ilə başlayır. Onun
yeni duyğular və düşüncələrlə tənəffüse dən şeiri dağ çeşmələri
qədər saf və təmizdir. Mənzumələri, hər şey sadə, hər şey adi
olmaqla bərabər gözəldir. Canlı, cazibəli
və dağ çiçəkləri qədər
təbii və səmimidir. O, rəng və qoxunu kənd mühitindən, yaşağı