Microsoft Word ?Zizxan tanriverdi
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası
Yüklə 3,53 Mb.
|
“Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası 83
hər iki detal “Kitab”da açıq-aydın şəkildə müşahidə olunur: “Qazılıq qoca oğlı Yegnək” (D-201); “Dayım Əmən imiş, anı bildim” (D-207). Əski tariximizin bir parçasına Oğuz kişilərinin qohumluğu müstəvisində müəyyən qədər aydınlıq gətirməyə çalışdıq (“Oğuz xanımlarının qohumluğu” bölməsindən sonra verilmiş nəticələrə bax).
b) Kafirlərin qohumluğu Qorqudşünaslıqda “kafirlərə” müxtəlif prizmalardan yanaşı- lıb. Təəccüb doğuran budur ki, kafirlərlə bağlı daha çox ziddiyyət- li, qeyri-elmi nəticələr söylənilib. Burada diqqətçəkən bir neçə fik- rə münasibət bildirmək zərurəti yaranır: E.Əlibəyzadəyə görə, “Kitab”dakı kafirləri ermənilər və gürcülər kimi başa düşmək la- zımdır: “Kitab”da bu qonşular ümumi bir adla “kafir” deyə təqdim edilir. Ermənilər və gürcülər nəzərdə tutulur... Belə anlaşılır ki, hələ o vaxtlar – 1400-1500 il bundan öncə qonşularımız şər-şama- ta olublar, xəyanət, dava-dalaş həmişə onlar tərəfindən başla- nıb...son 5-6 ilin hadisələri, təcavüz, qanlı müharibə də təsdiq edir ki, iddialı olmaq, şər, hiylə, qərəz, ədalətsizlik bu xalqın xilqətin- də, canında varmış... Bu həqiqət Qorqud Atanın şahidliyi ilə das- tanlarda öz əksini və bədii həllini çox gözəl tapıb...” 1 . Müəllif “Oğuzlar və bədxah qonşuları” ilə bağlı fikirlərini “Bəkil oğlı Əm- ran boyu” kontekstində bir az da “dəqiqləşdirir”. Belə ki, gürcülər sözünü ermənilərin xeyrinə ixtisar edərək yazır: “...Budur, min dörd, min beş yüz il bundan əvvəlki erməni sifəti. Bu gün də o, bu sifətini göstərir: bu sözün əyər-əskiyi yoxdur. Bu münasibət tarixən eynilə davam edib gəlir...” 2 . Hörmətli professorumuzun bu fikirləri Azərbaycan tarixinə ziddir. Əsl tarix hiss-həyəcanla, emo- siyaya qapılmaqla yox, tutarlı fakt və arqumentlərlə danışmağı sevir...Məgər ermənilərin Cənibi Qafqazda məskunlaşma tarixini
1 E.Əlibəyzadə. Kitabi-Dədə Qorqud. Bakı, 1999, səh.111-112. 2 Yenə orada, səh.114. “Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası 84
V əsrə aparmaq olarmı? Heç şübhəsiz ki, yox!!! Burada emosiya- larını cilovlaya bilmədiyi, həm də ermənilərə kəskin nifrət bəslədi- yi üçün qeyri-dəqiqliyə yol vermiş E.Əlibəyzadəyə yazıçı Anarın bir fikrini xatırlatmaqla kifayətlənirik: “Kitabi-Dədə Qorqud”da “erməni” və “hay” sözlərinə rast gəlmirik.”Təkür” sözünü erməni kəlməsi “taqavor” kimi oxuduqda belə, bu, farsca “tacidar”dan törənmiş qeyri-müəyyən hökmdar titulundan başqa bir şey deyil” 1 .
Ş.Cəmşidov kafirləri birbaşa erməni kimi təqdim etməsə də, şərhlərinin ümumi semantik yükündə “kafir=erməni” modeli açıq- aydın görünür; “...Yaxın qonşular ilə Oğuz qəhrəmanları arasında düşmənçilik, demək olar ki, mövcud deyildir. Heç yerdə Oğuzlarla onların yaxın qonşuları olan erməni və gürcülərlə toqquşmaya təsadüf etmirik” 2 . Sovet ideologiyasının təsiri qabarıq şəkildə görünən bu cümlələrdən belə anlaşılır ki, “Kitabi-Dədə Qorqud” dövründə guya ermənilər Oğuzlarla mehriban qonşuluq şəraitində yaşayıb. Qeyd etdiyimiz kimi, bu cür izahlar tarixi həqiqətləri əks etdirmir. Bu məqamda Ş.Cəmşidov və E.Əlibəyzadədən gətirdiyi- miz sitatları semantika baxımından qarşılaşdırmaq lazım gəlir: sitatlarda “Kitab”ın poetik strukturu, semantikası nəzərə alınma- yıb; hər iki müəllif erməniləri Oğuzların qonşusu hesab edir; biri erməniləri dost kimi (Ş.Cəmşidov), digəri düşmən kimi (E.Əli- bəyzadə) təqdim edir; erməniləri dost hesab edən (Ş.Cəmşidov) sovet dövlətinin, düşmən hesab edən isə (E.Əlibəyzadə) müstəqil Azərbaycan dövlətinin ziyalısı kimi çıxış edir... “Kitab” isə hər iki fikri təkzib edir. Burada M.C.Bağırovun 1951-ci il mayın 24-də Azərbaycan K(b)P-nin XVIII qurultayındakı çıxışından bəzi par- çaları təqdim etmək lazım gəlir. Ulu kitabımıza qarşı əsassız, həm də qərəzli hücumları müdafiə edən M.C.Bağırov deyir: “...Bu ya- xınlarda Azərbaycan Sovet Yazıçıları İttifaqı öz növbəti məsə- lələrini müzakirə etdiyi zaman “Dədə Qorqud” kitabının qiymət-
1 Anar. Dədə Qorqud dünyası. Sizsiz. Bakı, 1992, səh.33. 2 Ş.Cəmşidov. Kitabi-Dədə Qorqud. Bakı, 1977, səh.109. “Dədə Qorqud”un möcüzələr dünyası 85
ləndirilməsinə tamamilə doğru yanaşmışdır. Bəzi ədəbiyyatşünas- lar və yazıçılar siyasi sayıqlığını itirərək uzun illər ərzində bu zə- rərli, xalqa zidd kitabı Azərbaycan eposu adı ilə təbliğ etmişlər. “Dədə Qorqud” xalq eposu deyildir. Bu kitab başdan-başa soyğun- çuluq və qırğın məqsədilə Azərbaycana gələn köçəri oğuzların hakim, yuxarı təbəqələrini tərifləməyə həsr edilmişdir. Bu kitab tamamilə millətçilik zəhəri ilə doludur, müsəlman olmayan başqa xalqlara, əsasən, qardaş gürcü və erməni xalqlarına qarşı yazıl- mışdır” (“Ədəbiyyat” qəzeti, 26 may 1951-ci il). Bu parçanın se- mantik yükü barədə qısaca olaraq aşağıdakıları söyləmək olar: Azərbaycan türklərinin etnogenezində xüsusi yer tutan Oğuzlar köçəri, soyğunçu adlandırılaraq təhqir edilir; “Kitab”ın guya, gürcü və erməni xalqlarına qarşı yazıldığı xüsusi olaraq qabardı- lır; “Kitab”ın Azərbaycan eposu olması qəti şəkildə rədd edilir. Cənubi Qafqazdakı türk etnosunun tarixinə islam və xristian dinləri kontekstində yanaşaraq düzgün nəticələr çıxarmış K.Bəşi- rovun fikirləri də yuxarıda dediklərimizi arqumentləşdirir: “Türk- lərin, o cümlədən azərbaycanlıların ilk rəsmi dinlərindən olan xris- tianlığın islam dini xatirinə inkarı bir çox tarixi həqiqətlərin düz- gün qavranılması yolunda bizə əngəllər yaratmışdır. Din naminə qarşılıqlı milli imtina alban – türklərin erməniləşməsinə və ya dünya ictimaiyyətinə ermənilər kimi tanıtdırılmasına səbəb olmuş- dur. Dağlıq Qarabağ və Ermənistan toponimlərinin böyük əksə- riyyətinin türk mənşəli olması, Qarabağda özlərini erməni adlandı- ranların dil, adət və ənənələrinin gəlmələrdən əsaslı fərqi bunların türk mənşəyindən xəbər verir” 1 . O.Ş.Gökyay “Dədə Qorqud”un coğrafiyasından bəhs edər- kən yazır: “Ermenistan – Arap coğrafiyaçılarına göre, Kür ile Ha- zer arasındaki bütün memlekete, yani Gürcüstan`a, Arran (Alba- niya) ve Derbend boyuna... kadar Kafkasya`nın dağlık bölgesine verilen ad. Buraların tarihinin çoklukla ve özellikle müslümanlar ilə olan dögüşlerde, Ermenistan`ın tarihine sıkıca bağlı olduğu
1 K.Bəşirov. Mürəkkəb quruluşlu Azərbaycan toponimləri. Bakı, 2008, səh.7. Yüklə 3,53 Mb. Dostları ilə paylaş:
|