Moqalaqe da ekonomika azeri indd
Yüklə 3,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- YEKUN İQTİSADİ PRAKTİKUM Şagirdin dəftərinə bax 51
- MÖVZU 7. BEYNƏLXALQ TICARƏT Əsas terminlər/ anlayışlar: F Ə
49 FƏSİL VI. ƏMLAK ƏLAQƏLƏRİ Həqiqətən də belə bir hallarda bank tərəfi ndən verilən kredit “sıfır faizdir”? Bu məsələni aydınlaşdırmaq üçün kreditin “faizinin” nə olduğunu ayırd etməliyik. Kredit müqaviləsində kreditlə faydalanmaq üçün “faiz” banka ödəyəcəyimiz ödənişdir. Banklar bir çox hallarda “faiz” kimi yalnız həmin məbləği adlandırmağa çalışırlar, hansını ona hər ay və ya hər il müddəti ilə borc götürən ödəyir. Amma əslində kredit götürən istehlakçıdan bir çox başqa ödənişlərin ödənilməsi və ya xərclərin çəkilməsi tələb olunur, hansını bank “faiz” kimi adlandırmır. Bu, xidmət üzrə komission haqq, məbləğin çıxarılması və ya dax- il edilməsi və ya nəğdləşdirilməsinin komisyon haqqı, sığorta xərcləri, əmlakın qiymətləndirmə xərcləri, notarius və ya hər hansı bir arayışın götürülməsi qiyməti və sairə ola bilər. Bundan başqa, kreditin verilməsinin hər hansı bir konkret (bank tərəfi ndən əvvəlcədən seçilən) istehsalçıdan malın/ xidmətin alınması ilə əlaqədar olduğunda, bir qayda olaraq, malın/xidmətin qiyməti onun krediti ilə və krediti xaricində alındığı halda fərqlənir (kredit götürüldüyü halda məhsul daha baha olur). Bu fərq eləcə də əlavə xərcdir ki, bunu da krediti götürən ödəyir, amma bank onu “faiz” kimi adlandırmır. Belə ki, bankın “sıfır faizli” kredit təklif etdiyi halda, bilməlisiniz ki, sıfra yalnız belə adla- nan “nominal faiz” bərabərdir, yəni bankın faiz adı verdiyi ödəniş. Başqa ödənilşərin olması da gözlənilir və bunları bank “faiz” adlandırmır, amma bunların ödənilmədiyi halda, siz kredit götürə bilməzsiniz. İstehlakçının belə bir vəziyyətləri daha yaxşı ayırd etməsi üçün Gürcüstan Milli bankı “Səmərəli faiz sahəsi” anlayışını daxil etmişdir. Ona kredit götürən tərəfi ndən ödəniləsi olan bütün ödəniş və ya xərclər daxildir. Səmərəli faiz istehlakçılar üçün kreditlə faydalanmanın real dəyəridir. Hər bir bank kredit verdiyində səmərəli faiz sahəsini hesablamalı və istehlakçıya bunu bildirməli və kredit müqaviləsində də xüsusi olaraq göstərməlidir. Bundan başqa, kredit müqaviləsində kreditin başqa mühüm şərtləri də göstərilməlidir, məsələn: faizin ödənilməsinin və kreditin ödənilməsinin cədvəli, cərimə - faizin vaxtında ödənilmədiyi və ya kreditin vaxtından əvvəl ödənildiyi halda, ödəniləsi məbləğ və ya başqa şərtlərin birtərəfl i dəyişilməsi imkanı və s. Təəssüfl ər olsun ki, istehlakçılar müqaviləni nadir hallarda oxuyurlar. Gürcü banklarından birində kredit (borc) götürən istehlakçıların hərəkətlərinə diqqət verdik. 100 istifadəçidən yalnız biri tələb etdi ki, müqaviləni ona versinlər ki, evdə onunla yaxşı tanış ola bilsin: iki istehlakçı isə yerində oxumağı qərara aldı, amma çox xırda şriftə görə fi kirlərindən döndülər, qalan digər istehlakçılar müqaviləni oxumadan ona imza atdılar. Gələcəkdə unutmayın: kredit götürərkən tələsməyin! Kredit müqaviləsini diqqətlə oxuyun və sizə aydın olmayan bəndləri izah etmələrini tələb edin. Etirazlar olduğu halda, bank rəhbərliyinə müraciət edin və ya Gürcüstan Milli Bankının istehlakçıların hüquqlarının müdafi əsi şöbəsinə (in- ternet səhifə: http://nbg.gov.ge/cp/). 50 VƏTƏNDAŞ VƏ İQTİSADİYYAT. MAİA QONAŞVİLİ, LİA TODUA • Saziş şifahi, yazılı və ya sözsüz ola bilər. • Saziş tərəfl ərdən birinin aldadılması və ya çaşdırılması əsasında bağlanıla bilməz. • Müqavilə öhdəliklər irəli gətirən könüllü əlaqədir. Müqavilənin hər iki tərəfi bərabərhüquqludur. •
Kredit götürərkən tələsmək lazım deyil, diqqətlə müqavilənin şərtləri ilə tanış olmaq lazımdır. Səmərəli faiz sahəsinə diqqət vermək lazımdır. •
Malın nöqsanı olduğu halda, onu təmir edə və ya dəyişə bilərsən, - əgər müqavilə ilə bunun əksinə heç nə nəzərdə tutulmayıbdırsa. • Avropa İttifaqında istehlakçı daha müdafi ə olunur, nəinki Gürcüstanda. YEKUN İQTİSADİ PRAKTİKUM Şagirdin dəftərinə bax 51 Müasir ölkələrin əksəriyyətinin iqtisadiyyatı açıq sistemi təqdim edir və xarici ticarətsiz onun varlığı qeyri-mümkündür. Biz həyatımızı xaricdən daxil olan məhsullarsız təsəvvür etmirik, məsələn, paltar, neft, təbii qaz, avtomobillər, kompüter texnikası, medikamentlər, məişət texnikası, fi lmlər, kitablar və s. Gürcüstan- dan xaricə isə fındıq, meyvə və tərəvəz, metallar, şərab, sitruslar və s. çıxarılır. Ölkələr nə üçün alver edirlər? Bunu etməyə onlara təkan verən nədir? Hamıya lazım olan hər şeyi özləri istehsal etmələri nə üçün mümkün deyil? Bu və ya digər malın istehsalı üçün ölkələrin fərqli resursları vardır. Bu, həm faydalı qazıntılara və ya iqlim şərtlərinə aiddir, eləcə də insan resurslarına, əmək qabiliyyətli insanların sayına, onların biliyinə, bacarıqlarına və bu və ya digər işi yerinə yetirmək istəklərinə aiddir. Eləcə də ölkələrdə zamanla yığılmış kapital – zavodların, qurğuların, müxtəlif infrastruktur şəklində fərqlidir. Təbii resursların istifadəsinin səmərəliliyi və insanın əmək bəhrəsi fərqlidir. Bu fərqli şərtlərə görə, eyni malın istehsalı üçün müxtəlif ölkələrdə müxtəlif xərc çəkmək lazımdır. Yəni müxtəlif ölkələrin eyni malın istehsalı üçün çəkdikləri xərclər fərqlidir. Bunun üçün hər hansı bir malın istehsalı bir ölkədə daha ucuz başa gəlir (daha az resursları tələb edir), nəinki ikincidə. Belə bir halda deyirlər ki, ölkənin bu məhsulun istehsalında mütləq üstünlüyü var. İqtisadi baxımdan başqa ölkələr üçün bu məhsulu özləri istehsal etməkdənsə, həmin ölkədən əldə etmələri daha mənfəətlidir (daha ucuz başa gəlir). Eyni zamanda onlar öz səylərini hər hansı bir məhsulun istehsalına yönəltməlidirlər ki,hansında onlar üstünlüyə malikdirlər. B E Y N Ə L X A L Q B E Y N Ə L X A L Q T I C A R Ə T T I C A R Ə T MÖVZU 7. BEYNƏLXALQ TICARƏT Əsas terminlər/ anlayışlar: F Ə S İ L VII • Mütləq üstünlük • Proteksionizm • Alternativ xərc • Nisbi üstünlük Yüklə 3,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|