Müdafiə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu
Yüklə 2,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
353 Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu ittihamları ilə üzləşmişdir 228 . Müdafi ə Nazirliyinin büdcə xərcləri planların- da 6 milyard funt sterlinqdən 36 milyarda qədər “qara deşik”olduğunu üzə çıxarandan sonra Milli Audit İdarəsi Britaniyanın hərbi təhcizat proqramı- nı “öhdəsindən gəlinə bilməyən”adlandırmışdır. 229
Ona görə də Britaniya dərsindən belə nəticə çıxır ki, hərbi sektorda dürüstlüyün təmini və korrupsi- yanın azaldılması evdən başlayır. Əlbəttə, gövrək və keçid dövrü ölkələri ilə müqayisədə Britaniyanın vəziyyəti çox da böhranlı deyil. NATO-nun yarandığı səbəblərə görə hərəkət etməsi üçün azadlığı, ümu-
etmək, ictimaiyyət üçün açıq, şəffaf və cavabdeh olması gözlənilir. NATO-nun kollektiv qərar qəbul etmə qərarları o halda layiqincə məsuliyyətli olardı ki,üzv ölkələrin parlamentarları NATO qərarları haqda tam məlumatlandırılardı və onların maliyyə nəzarəti imkanları olardı. Bunların heç biri indiki halda baş vermir. Milli parlamentlərdə və parlament komitələrində əlbəttə yoxla- malar baş verir və NATO-nun fəaliyyəti ilə bağlı bir çox səmərəli araşdır- malar baş tutmuşdur (məsələn,Bosniya,Kosovo və Əfqanıstan üzrə). Lakin, bu işlər uyğun məlumatları əldə etmək üçün çətinliklərlə üzləşmişdir. Daha sonra, yerli parlamentlərin polu,şübhəsiz, onların mühüm funksiyası, siyasəti müəyyən etmək rolu xüsusilə inkişaf etməmişdir. Bir çox parlamentlərin hərbi əməliyyatlara əvvəlcədən izn vermək və ya göndərilən hərbi missiya- nın müddətini müəyyən etmək səlahiyyəti yoxdur. Eynilə, NATO Parlament Assambleyası ittifaqın qərar qəbul etmə mexanizmlərinə rəsmi təsir etmək və ya nəzarət üçün yaranmamışdır. Hərbi qərarlar, əlbəttə, icra strukturlarının və ya güclü hökümətlər- arası bürokrati- yanın istisna hüququ olmalı deyi. Bu deyilənlər,NATO-nun yüksək səviyyəli orqanı olan və üzv ölkələri arasında silah və texnika sahəsində və tədqiqat işləri üzrə əməkdaşlığa məsul olan,məsələn, Milli Silahlanma Direktorlarının konfransı çərçivəsində edilən təhcizat qərarlarına da aid edilir. NATO üzv ölkələrin vətəndaşları (və parlamentarları) tamamilə fərqli zamanlarda qəbul edilmiş məxvilik qaydalarına riayət edirlər—o zaman ictimaiyyətin hərbi və xarici siyasətdə iştirakı ilə bağlı gözləntiləri də fərqli 228
“BAE Faces Corruption Charges,” New York Times (1 October 2009). For further back- ground, see: “The BAE Files,” The Guardian, www.guardian.co.uk/world/bae. Maraqlıdır ki, bu Corner House və the Campaign Against Arms Trade təşkilatlarının birgə fəaliyyəti nəticəsində BAE systems-in Saudiyyə ilə olan müqavilələri gündəmə gəlmişdir.. 229 Nicholas Timmins, “Warning of ‘Black Hole’ in Defence Budget,” Financial Times (15 Decem ber 2009); Jeremy Lemer, Alex Barker and James Blitz, “Damning UK Defence Equipment Review,” Financial Times (15 October 2009). 354 Vətəndaş Cəmiyyəti və Media-nın Rolu idi, sadəcə bir neçə üzv ölkənin informasiya almaq hüququ haqda qanunu mövcud idi və Qərb ittifaqına gələn təhlükə daha dərin və yaxın idi. Bütün o zamankı şərait dəyişmişdir, ancaq paylaşıla bilən xəbərləri tənzimləyən idarəetmədə məxvilik rejimi bir çox cəhətdən dəyişməmişdir. Nəticədə, qanunvericilər və vətəndaşlar üçün onların təhlükəsizliklərinə və azadlıqla- rına bilavasitə dərin təsiri olan siyasətin formalaşmasında iştirak etmək çox çətindir. Bu zəif nöqtələrlə məşğul olmaq üçün 2009-cu ilin Aprelində NATO Watch adlı yeni vətəndaş cəmiyyəti siyasəti şəbəkəsi yaradılmışdır və onun məqsədləri aşağıdakılardır: ittifaqın üzvü olan 28 ölkədə mövcud olan infor- masiya əldə etmək qanunlarına uyğun olaraq, NATO-nu da informasiyaları sərbəst əldə etmək üçün qanun qəbul etməsinə sövq etmək; NATO daxilində siyasi qərarlar qəbul edilməsinə və operativ fəaliyyət ilə bağlı müstəqil mo- nitorinq və analiz edilməsinə kömək etmək; NATO-nun siyasətinin müəyyən edilməsində şəffafl ığın artırılması, parlamentın cəlb olunmasının stimul- laşdırılması və ictimayyətin məlumatlılığını və iştirakını genişləndirmək. NATO Watch-ın üzv, tərəfdaş və təmas ölkələrindəki nümayəndələri öz par- lamentarları, qərar qəbuletmə şəbəkələri və fi kir sahibləri vasitəsilə bu proq- ramın məqsədlərini həyata keçirməyə sövq edilirlər 230 .Vətəndaş cəmiyyəti təşkilatlarının Brüsseldə keçirilən NATO Kölgə Zirvəsi də NATO-nu
“vətəndaşlarla birləşməyə” çağırmış, “İttifaq daxilində paylaşan dəyərlərın dərinləşdirilməsi və genişləndirilməsi..... XXl-ci əsrin gözləntilərinə cavab verən yenilənmiş,daha açıq, şəffaf və hesabatlı İttifaq deməkdir” 231 . Bundan əlavə, Access İnfo tərəfi ndən hazırlanmış “Açıq və hesabatlı NATO üçün beş prinsip”(Five Principles for an Open and Accountable NATO), NATO-nu əsas xəbərləri fəal şəkildə çatdırmağın yollarını müəyyən etməyə çağırır. Bu cür mexanizm vasitəsilə ictimaiyyət məlumat almaq üçün sorğu göndərə bilər və kiçik zaman ərzində məlumat verilmədikdə və ya rədd edildikdə müstəqil müşahidəçi qrupu yaradıb dinləmələr keçirə bilər. 232 230
“Ətrafl ı bax: www.natowatch.org . 231
“Citizens Declaration of Alliance Security,” developed at the NATO Shadow Summit held in Brussels 31 March to 1 April 2009, www.isis-europe.org/pdf/2009_artrel_308_ natoshadow_ execsum_v5.pdf; see also: “The Shadow NATO Summit Report,” www.isis- europe.org/pdf/ 2009_artrel_309_natoshadow_v11.pdf . 232
NATO –nun Kölgə Sammiti Hesabatı “Açıq və hesabatlı NATO üçün beş prinsip” (“Five Principles for an Open and Accountable NATO,”) Appen dix 4-dədir. Access Info
(www.access-info.org) Madriddə yerləşən insan haqları təşkilatıdır. O milli və beynəlxalq institutlarda şəffafl ğı təmin etməklə informasiya əldə etmək hüququnun tanınmasına çalışır. NATO Watch və Access Info birgə vətəndaş cəmiyyəti-NATO ekspert qrupu layihəsi ilə Yüklə 2,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|