Müdafiə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu
Yüklə 2,99 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Haşiyə 21.1. Araşdırıcı Jurnalistika Müdafi ə Sektorunda Korrupsiya Hallarını Üzə Çıxarır
- Aitken Məsələsi-Böyük Britaniya
- BAE Faylları – Böyük Britaniya
- West End Əməliyyatı, Hindistan
344 Vətəndaş Cəmiyyəti və Media-nın Rolu vəzifədən sui-istifadə hallarını üzə çıxarmaqdır. Bu cür cavabdehlik və məsuliyyət mexanizmlərindən əlavə,müstəqil media cəmiyyətı onu maraq- landıran məsələlərlə bağlı məlumatları dəqiq,tarazlı surətdə və vaxtı-vaxtında təmin etməklə yaxşı idarəçiliyin aləti funksiyasını da yerinə yetirə bilər. Bu cür məlumatlar vətəndaşlara onları kim idarə edir və necə idarə edir sual- larına cavab tapmağa imkan verir. Başqa sözlərlə, yaxşı jurnalistika “ hər hansı xüsusi strategiyada və ya qararda nəyin əsas mövzu olduğunun ayırd edilməsində, ictimayyət üçün gündəmdəki məsələlərin formalaşdırılmasnda, məsələlərin analiz edilməsində və mümkün həll yolları və alternativlərin 211
ratik nəzarətin mühüm elementi kimi, medianın yaxından ilgilənməsi geniş surətdə qəbul edilir: lakin,”dördüncü hakimiyyət” ilə təhlükəsizlik siyasəti arasında qarşılıqlı əlaqə çoxlu nyuansları ilə bərabər mürəkkəb mövzudur və bu bölmə həlledici tendensiya və problemlərin ancaq bir qisminə toxunur. Müasir texnologiya nailiyyətlərinin artan tempı sayəsində çoxlu say- da məlumatların ənənəvi yollarla çatdırılması yavaş-yavaş sıradan çıxarılır. Faktiki olaraq, hər bir media və məlumat yayılmasının adi üsulunun mua- sir əks-tərəfdaşı vardır: yerüstü televiziyaya qarşı peyk televiziyası;elektron nəşrlərinə qarşı ənənəvi nəşrlər,internet vasitəsilə danışığa qarşı adi telefon danışığı. Elektronik kütləvi informasiya vasitələrinin sürətlə artışı,(yayılması və istifadəsi)xüsusilə də mühüm tendensiya halını almışdır. 1990-cı illərdə peyk və kabel təsərrüfatı 85 milyondan başlayaraq 300 milyonu keçmişdir və onlarla və ya çox sayda bölgə kanalları ilk dəfə olaraq açılmışdır. İnternetdən istifadəçilərin sayı 1,8 milyardı keçmışdir və yer kürəsi əhalisinin 25%-nı təşkil edir. İndiki zamanda çoxlu sayda adamlar İnternet vasitəsilə müntəzəm surətdə “xarici media”-dan alternativ mənbə kimi istifadə edərək, beynəlxalq xəbərləri yayırlar. Bu cür texnoloji nailiyyətlər, həmçinin, jurnalistlərə özlərinin “söz azadlığını” qoruyub möhkəmlətmək üçün mü- hüm potensial üstünlüklər verir.Buna baxmayaraq, bir çox hökümətlər yeni media texnologiyalarının onlara gətirdiyi problemlərdən dolayı, onlara qarşı özlərinin muasir çevik texnologiyalarını qururlar (ən nəzərə çarpan nümunə kimi,Çin hökümətinin dövlətə məxsus İnternet təminedici xidməti vasitəsilə İnternetə çıxışlara nəzarət qoyma cəldlərini göstərmək olar). Jurnalistlər özlərinin ümumi nəzarət etmə funksiyalarını yerinə yetirərkən çoxlu sayda maneələrlə və problemlərlə üzləşirlər və bu problemlər hərbi xa- 211
Media-nın təhlükəsizlik və onun idarəçiliyi ilə münasibətləri haqda ətrafl ı sorğu üçün, bax Ma rina Caparini, ed., Media in Security and Governance: The Role of the News Media in Secu rity (Geneva: DCAF, 2004), chapter 1. 345 Müdafi ə Sektorunda Dürüstlüyün Təmin Edilməsi və Korrupsiyanın Azaldılması: Ən Yaxşı Təcrübələrin Toplusu rakterli məsələləri xəbər verdikdə daha da sərt və kəskinləşmiş olur. Əsasən də, medianın təhlükəsizlik və kəşfi yyat idarələrini nəzarət etmə rolu,xüsusilə də sülh şəraitində çox vaxt zəif olur 212 . Bu həm də ona görə baş verir ki,nisbətən az jurnalist bu sahədə ixtisaslaşır. Onların çoxunu geniş media təşkilatlarının Haşiyə 21.1. Araşdırıcı Jurnalistika Müdafi ə Sektorunda Korrupsiya Hallarını Üzə Çıxarır İrakdakı Podratçı Qara Deşiklər Araşdırma jurnalistikası, ifşaçı fəallar, hökümət auditorları və maraqlı qanunvericilər yavaş-yavaş ABŞ-ın İraqdakı podratçı təşkilatlarla müqavilə praktikasını aradan qaldırirlar. 2008-ci ildə aparılan BBC Panorama tədqiqatı 23 milyard ABŞ dollarının itirildiyi, oğurlandığı və ya düzgün hesablanmadığı iddiasını ortaya qoydu. Pis idarəetmə, fırıldaq və israf böyük rəqəmlərlə ölçülür. Podratçılar ABŞ hökümət dairələrinə yaxınlıqları ilə, rəqabətli tender olmadan seçilmişlər. Podratçılar öz xərclərini şişirtmiş və öz gəlirlərini artırmaq üçün ikiqat hesablamalar etmişlər. İraq ordusunun yenidən qurulması üçün nəzərdə tutulan milyardlar nəticədə İraq hökümətinin rəsmilərinin ciblərinə axmışdır. Mənbələr: Ed Harriman, “Where Has all the Money Gone?,” London Review of Books 27:13 (7 July 2005): 3-7; Daylight Robbery: BBC Panorama (10 June 2008), http://news.bbc.co.uk/1/hi/programmes/panorama/ 7438372. stm.
2009-cu ildə, araşdırıcı jurnalist Aram Roston Pentaqonun mülki podratçılarının izinə düşərək, onların üsyançı qruplara pul verərək, Amerikan əsgərlərinə gedən yük yollarını necə hücumlardan qoruduqlarını müəyyən etmişdir. ABŞ-ın Kabuldakı hərbi rəsmiləri Rostona demişlər ki, Pentaqonun logistik üzrə müqavilələrinin ən azı on faizi Talibana ödənişlərə gedir. Mənbə: Aram Roston, “How the US Funds the Taliban,” The Nation, 30 November 2009. = Sülh zamanında hərbi məsələlər haqda xəbərlərdən fərqli olaraq müharibə zamanında hərbi xəbərlər çoxlu sayda jurnalistləri cəlb edir.Məsələn, 1999 Kosovo Müharibəsini 5000 -ə qədər jurnalist işıqlandırırdı.
346 Vətəndaş Cəmiyyəti və Media-nın Rolu Aitken Məsələsi-Böyük Britaniya 1995-ci ilin Aprelində, keçmiş Böyük Britaniya təhcizat naziri Jonatan Aitken The Guardin qəzetinə qarşı “həqiqətin qılıncı”-nı istifadə edəcəyini vəd etmişdir və qəzetə qarşı onun Səudiyyə Ərəbistanı silah alverçiləri ilə işgüzar münasibətləri olduğu yazısına görə, cinayət işi qaldırmışdı. 1999- cu ildə o yalan ifadəyə görə yeddi aylıq həbs cəzası aldı və müəyyən edildi ki, o dəfələrlə yalan ifadə vermişdir. Mənbə: “The Aitken Affair,” Special Reports, The Guardian, www. guardian.co.uk/aitken.
2010-cu ilin Fevralında, Böyük Britaniyanın silah istehsal edən BAE Systems fi rması günahgar olduğunu qəbul etdi və ABŞ və Böyük Britaniyada uzun müddət ona qarşı gedən korrupsiya iddialarını həll etmək üçün bir neçə yüz milyon dəyərində cərimə ödədi. Bu iddialar ilk dəfə 2003-cü ildə The Guardian tərəfi ndən açıqlanmışdır. Mənbə: “The BAE Files,” The Guardian, www.guardian.co.uk/world/bae.
West End Əməliyyatı,Hindistanın böyük hərbi müqavilələrini əhatə edən xüsusi əməliyyat olmuşdur. Hindistanın müstəqil həftəlik xəbərlər jurnalı olan Tehelka-da 2001-ci ildə çıxan ilkin yazı, o zamankı koalisiyada yer tutan bir çox hökümət üzvlərini hədəf almışdır. Yazı göstərmişdir ki, bir çox siyasi fi qurlar, həmçinin,yüksək rütbəli ordu rəsmiləri hərbi müqavilələri təsdiq etməkdən ötrü gizli sövdələşməyə gedib rüşvət alırlar. Səs yazıları ictimaiyyətə açıqlanandan sonra Müdafi ə Naziri istefa verdi. Lakin, o sonralar yenidən bərpa edildi. Əvvəlcə, hökümət, dəlillər əsasında hərəkət etmək əvəzinə,Tehelka-nı saxta uydurmalarda günahlandırdı. Lakin, beş il sonra, 2006-cı ilin Oktyabrında, Hindistanın Mərkəzi Təhqiqat Bürosu Barak raket məsələsi üzrə aparıcı şəxslər haqqında ittiham irəli sürdü və ortada korrupsiya və cinayətgar qəsd olduğu haqda şübhələrə əsaslar olduğunu iddia etdi. Mənbə: Tarun J. Tejpal, “The Tehelka Exposé,” www.taruntejpal.com/TheTehelkaExpose. htm; V. Venkate¬san, “Dubious Deal,” Frontline 23:21 (2006), http://www.hinduonnet. com/fl ine/fl 2321/stories/ 20061103001804100.htm.
nəzdində görmək olar (məsələn, BBC,ABŞ-ın əsas xəbərlər şəbəkəsində və Yüklə 2,99 Mb. Dostları ilə paylaş:
|