Muh?ndis ekologiyas? 11esas
Yüklə 3,46 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sarsazanlıq v ya qara oranlıq
91
laq dardır. Respublikamızın florası üçüncü dövr aid olan relikt cinsl ri il d z ngindir ki, bunların da nümun l rin respublikanın bütün zonalarında, xüsusil Talı rayonu razisind daha çox rast g linir. Üçüncü dövr reliktl rin d mira acı, L nk ran akasiyası, abalıd – yarpaq palıd, azat, üm at, danaya v ba qalarını göst rm k olar. VIII cildlik “Az rbaycan florası” s rind respublikamızda 370-d n artıq endemik bitki növl rinin oldu u göst rilir. C nubi Zaqafqaziya, xüsusil Naxçıvan MR v Zuvand rayonları endem bitkil rin çoxillik ot nümun l ri il daha çox z ngindir. Az rbaycan florasının t rkibind bütün real tipl rinin nümun l rin , y ni q dim me , boreal, bozqır, kserofil, s hra, Qafqaz v adventiv tipl rin rast g linir. Q dim me tipl ri nümun l ri Talı da, boreal tipi Böyük v Kiçik Qafqazın yüks k da zonalarında, kserofil v Qafqaz tipl ri respublikanın bütün rayonlarında, bozqır tipi Bozqır yaylası v Kür – Araz ovalı ında daha geni yayılmı dır. S hra v adventiv areal tipl rin is respublikamızda az t sadüf edilir. Respublikanın Kür – Araz ovalı ında, X z r trafı v ba qa düz nlikl rd çoxlu miqdarda göl, gölm ç l r, axmazlar v bataqlıq sah l ri vardır ki, bunlarda da z ngin bitki örtüyü inki af etmi dir. Su – bataqlıq bitkiliyi
92
(çala) interezonal xarakter da ımaqla yarıms hra bitkiliyi arasında l k l r klind , tuqay me l ri arasında, böyük çayların, kanalların, limanların v axmazların k narların- da rast g linir. B zi yerl rd taxıl bitkisi nümun l ri sıx, hündür (3 m- q d r) v ç tin keçil n ç ng llikl r yaradırlar. Bel ç ng llikl rd çiy n, volfiya, ba qa növ bitkil r çox t sadüf edilir. Burada savanna tipli hündür boylu marqus bitkisin rast g linir. Kür – Araz ovalı ındakı çala tipli bitkil rd çayarlıq,biyanlıq v lıqv r ç ng lliyi nisb t n geni yayılmı dır. Lıqv r ç ng lliyi qurulu una gör qar ı ç ng lliyini xatırladır. Qaraba düz nliyind d v aya ı, süs n, qırxbu um, poruq, a larot kimi bitki növl rin tez – tez rast g linir. rqi
Liman v axmazlarda n çox çiy n növl ri yayılmı dır. Kür çayının a a ı hiss sind ki b zi göl v kanallar üçün X z r anagüll si, bataqlıq çiç yi, qovuqca, salviniya v s. kimi su bitkil ri çox xarakterik hesab edilir. Ad t n, çanagüll bitkisi sıx ç ng llik m l g tir r k suyun s thini öz enli yarpaqları il tam ört r v çiç kl m dövründ qeyri – adi göz llik yaradır. Relikt assosiasi- yaya aid olan anagüll ç ng llikl ri üçüncü dövrd n hazırki gün g lib çatmı dır. Talı düz nlikl rind bataqlıq sah l r geni yayılmı dır. Burada su çiç yi, su
93
fındı ı, buynuzyarpaq v s. kimi bitkil r çoxluq t kil
etm kl , bataqlıq formasiyalarından süs nlik ç ng lliyini d qeyd etm k olar. Burada sarı bataqlıq süs ni, qurba aotu, bataqlıq cilli v bataqlıca xüsusi formasiyalar yaradırlar. Bütün düz nlik boyu çoxlu miqdarda quruyan bataqlıqlar üçün qaymaq çiç yi, bu iya, lippiya, nan , qırxbu um, yol baq v ri v s. kimi boyu qısa olan alab z k otların yayılması çox s ciyy vidir. Su – bataqlıq bitkiliyin a a ı, orta v yüks k da qur aqlarında da rast g linir. Su bataqlıq bitkiliyi respublikanın subalp v alp qur aqlarında daha geni yayılmı dır. Bu qu aqlarda 100-d n artıq bataqlıq, göl v gölm ç vardır. Bunlardan n xarakterik olanları Kiçik Qafqazda Alagöll r massivi, Zalxılıgöl; Böyük Qafqazda Xalagöl; Naxçıvan MR-d Batabat, Qanlıgöl, Göygöl, Salvartı v Qazan göll ridir. Kür – Araz ovalı ı, X z r trafı v ba qa geni düz nlik- l r yov anlıq v orang lik yarıms hraları, n a a ı
d nizk narı orla mı qumlu yerl r v rütub tli oranlıqlar is kolcuqlardan ibar t s hra tipli bitkilikl örtülmüçdür. orang lik bitkiliyin , yov anlı a nisb t n çox ayrı – ayrı variantlarda rast g linir, çünki bunun sasının müxt lif or ng cinsin aid olan edifikatorlar
94
t kil edir. orang bitkisi numun l ri üst qatı az – çox orla mı boz tipli torpaqlarda da yayılmı dır.
s hrası
n çox oran torpaqlarda inki af edir. Qara oranın alçaqboylu, yer s rilmi kolcuqları t p cikl r m l g tirm kl , s hrada iri t p cikli oranlıqlar yaratmı olur. Bel böyük t p cikl r n çox Lökbatan düz nlikl ri, Mu an bozqırları v ba qa s hralarda rast g linir. Sarıba s hrası da h mçinin çox oran torpaqlarda yayılmaqla, çox böyük olmayan kol klind formala mı dır. Xırda t p cikli sarıba s hra- larına Kür – Araz ovalı ı v X z r trafı sah l rd l k l r klind rast g linir. ahsevdilik s hrası sas n düz n yerl rd yayılmı dır. Yuxarıda göst ril n iki s hra formasına nisb t n, ahsevdilik s hrasının t rkibind 5-6 növ efemer v efemerioidl r t sadüf edilir v b z n d yul unla birlikd rast g lir. Bu formasiyanın xarakterik massivi
rqi Zaqafqaziya düz nliyi hesab edilir. Ç r n s hralı ı dendroides kolluqları hesabına formala mı dır. Ç r nin geni yayılmı yuxarıda göst ril n iki növün Kür – Araz ovalı ı v çox yüks k olmayan da t yi yamaclarda rast g linir. Ç r nin birillik növl rin d nizk narı düz nlikl rd v orang li s hralarda l k l r Yüklə 3,46 Mb. Dostları ilə paylaş:
|