N metod k V sa t

IV BÖLMƏ ÜZRƏ KİÇİK SUMMATİV QİYMƏTLƏNDİRMƏ
1-4-cü tapşırıqlar mətnlə bağlıdır.
MOBİL TELEFONLAR
Mobil telefon yaratmaq ideyası “Bell Labs” şirkətində hələ 1946-cı ildə yaran -
mış dı.  O vaxt bu şirkət dünyada ilk dəfə olaraq radiotelefon xidməti yaratmışdı;
1956-cı ildə telefon, mikrofon və nömrəyığanı özündə birləşdirən dəstək
formalı telefon aparatı meydana çıxdı. Bu aparatın çəkisi çox olsa da, ona olan
tələbat böyük idi. 
Telefonun ikinci dəfə dünyaya gəlişi isə XX əsrin 80-ci illərində simsiz rabitə
sis teminin tətbiqi nəticəsində baş verdi. Çəkisi 794 qram, həcmi isə 33 x 4,4x8,9
sm ilk 
c 
mobil telefon 1983-cü ildə istehsal olunmuşdur. Bu, 100 mln dollara başa
gəlmiş “Mo torolla” markalı aparat idi. Əvvəlcədən elektrik enerjisi toplamış 
c
8
saat müddətində telefonu işlədə bilirdi. Bu tele fon ların satış qiyməti 3995 dollar
olsa da, minlərlə amerikalı onu almaq üçün növ bə lərə yazılırdı. 
Uzun-uzadı təkmilləşdirmələrdən sonra mobil aparata saatı, təqvimi və digər
imkanları olan qrafik 
c 
əlavə olundu. Cib telefonlarının çəkisi getdikcə azaldı.
1998-ci ildə peyk rabitəsinin 
c 
məqsədi ilə
ist
ismarından sonra mobil telefon
stansiyasının əhatə dairəsindən kənarda işləyən mobil telefonlar meydana gəldi. 
2014-cü ilin statistikasına görə dünya əhalisinin sayı 7,2 milyard, mobil tele -
fon ların sayı isə 6 milyarddır. Bununla belə, dünya əhalisinin yalnız 1/3 hissəsi
mobil rabitədən istifadə edir.
1. Verilmiş izahlardan çıxış edərək sözləri mətnin uyğun hissələrindəki boşluqlara
yazın. 
1) displey – təsviri nümayiş etdirən tablo, ekran
2) portativ – həcmcə kiçik, daşınma üçün münasib, yığcam, yüngül, əldə gəz -
dirilə bilən
3) kommersiya – gəlir əldə etmək üçün aparılan ticari əməliyyatlar
4) akkumlyator – sonradan istifadə olunmaq məqsədi ilə elektrik enerjisi, ya -
xud istilik toplamaq üçün cihaz
2. Mətnin son iki abzasındakı məlumatlardan istifadə edib sillogizm qurmaqla dün -
 yada mobil telefondan istifadə edən insanların sayını öyrənin.
1-ci hökm:
2-ci hökm:
Nəticə:
3. 1-ci sillogizmdən aldığınız nəticədən istifadə edib yeni sillogizm qurmaqla dün -
yada mobil telefondan yararlanan insanlarda adambaşına orta hesabla neçə
telefon düşdüyünü hesablayın.
1-ci hökm:
2-ci hökm:
Nəticə:
112
IV 
BÖLMƏ

---

4. 1-ci abzasda fərqləndirilmiş cümlədə həmcins üzvləri və həmin sözlərdə ixtisar
olunmuş şəkilçini qeyd edin.
Sözlər   ______________________________________________________
Şəkilçi   ______________________________________________________
5. Uyğunluğu müəyyən et.
1. Həmcins üzvlər sinonim sözlərdən təşkil olunmuşdur.
2. Həmcins  üzvlər antonim sözlərdən təşkil olunmuşdur.
3. Həmcins üzvlərin tərkib hissələrindən biri bir sözdən ibarət olsa da, digəri
frazeoloji birləşmədən ibarətdir.
4. Həmcins üzvlərin tərəflərindən biri felin keçmiş, digəri  gələcək zamanı ilə
ifadə olunmuşdur.
A. Yaşlı nəsil hər zaman fikrini demiş və deyəcək. (Ə.Vəliyev)
B. Yağ ey yağış, fikrim kimi, hissim kimi, uzaq, yaxın ellərə yağ. (M.Müşfiq)
C. Rəhman fikrə getmişdi, tez-tez çənəsini sığallayırdı. (S.Qədirzadə)
D. Sizi unutmadı bu torpaq, bu yer. (S.Vurğun) 
A ( __)
B ( __)         C ( __)       D ( __)
6. Cümlələrə ümumiləşdirici söz artırıb yazın. Durğu işarəsini bərpa edin.
1. Rast gəldiyi meşəni, bağı, dərəni ________ diqqətlə yoxlayardı. (Mir Cəlal)
2. O təkcə Bakını yox, cavanlığının gülzar bağını, alovlanan hissini ________
qoyub gedirdi. (Mir Cəlal)
3. Evlər, balkonlar, gəmilər ________ qırmızı xalçalarla bəzədilmişdi.
4. Bir anda uşaq, böyük, cavan, qoca ________ ayağa qalxdı.
5. O, Şəkini, Qəbələni, Masallını, Lənkəranı ________ gördükdən sonra
Azərbay canın ən gözəl diyarlardan biri olduğunu təsdiqlədi.
7. Cümlələri sintaktik təhlil edin. Hansı cümlə üzvünün həmcins olduğunu cüm -
lənin qar şı sın da yazın. İxtisar olunmuş şəkilçi və hissəciklərin altından xətt
çəkin. Sonuncu həmcins üzvdə əvvəlki üzvlərdə ixtisar edilmiş şəkilçi və ya
hissəciyin altından xətt çəkin.
1. Cəfəri gördüm, amma o birilərini tapa bilmədim. ________ (İ.Əfəndiyev) 
2. Onun şah qəlbində nə qəzəb, nə kin, nə də ki bir xəyanət var. ________
(S.Vurğun)
3. Xurmayı, gödək, qıvrım saçları müdam çiyinlərində oynar, qızın boynunu
oxşardı. ________ (S.Qədirzadə)
4. Bax, Elxan, dinlə gör bu səsdə nə qədər dərin, böyük və qüvvətli bir məna
çırpınır. ________ (C.Cabbarlı)
5. Diləfruz dəmir yol sərnişin vağzalında qoyulmuş yaşıl budkada su, şərbət,
bəzən də kibrit satırdı. ________ (Elçin)
113
İXTİRALAR VƏ KƏŞFLƏR

---

114
V 
BÖLMƏ
Dərs 
№ 
Mövzu
Məzmun standartları
Saat
sayı
Dərslik 
səh.
MMV 
səh.
25.
Qədim türklərdə qurd
totemi
Cümlə üzvlərinin əlavəsi
2.2.2, 2.2.3, 1.2.1,
1.1.2, 4.1.3
3
110-114 115-119
26.
İstehkamın alınması
Qrammatik cəhətdən cümlə
üzvləri ilə bağlı olmayan
sözlər
Xitab
2.2.3, 1.1.1, 2.2.2,
1.2.2, 4.1.3
3
115-119 120-123
27.
Bir kömbə çörək 
Ara sözlər 
2.2.3, 1.2.2, 2.2.1,
1.2.1, 1.2.4, 4.1.3
2
120-123 124-127
28.
Buynuzlu Ana maral
Üzvlənməyən cümlələr    
2.2.1, 2.1.1, 2.2.3,
1.1.2, 1.2.4, 4.1.1
3
124-128 128-132
29.
Bəs zınqırovu kim 
asacaq
2.2.3, 1.2.2, 3.1.1
1
129-131 132-134
30.
Ümumiləşdirici təkrar
2
132
134
Kiçik summativ
qiymətləndirmə
1
135-136
Yekun
15
saat
V BÖLMƏ
DƏYƏRLƏR

---