Ölümə qarşı tək çarə sevişmək Həqiqət axtarışında (resenziya)
Yüklə 28,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Tərcümə
- Müsahibə
- (İqbal Məmmədəliyev)
Tərcümə Şahin Xəlil Martin Skorsesenin qızı Françeskaya yazdığı məktub 43 Əziz Françeska! üçün yazıram. Mən ona öz dünyamın linzasından baxıram. Onun mərkəzi sayılan kino linzası ilə. Son bir neçə ildə anlamışam ki, mənim böyüdüyüm və hələ lap kiçik yaşlarında sənə izlətdiyim filmlərin ideyası öz-özlərini tükədəcəklər. Mən çəkilmiş filmlər haqda danışmıram, çəkiləcək filmlərdən danışıram. Mən çarəsiz görünmək istəmirəm. Bu sözləri də məğlub biri kimi yazmıram. Əksinə, məncə, bizi işıqlı və ümid dolu gələcək gözləyir. Biz həmişə bilmişik ki, filmlər biznes məqsədi güdür, sənət kinosu isə bu biznesə zidd olduğu üçün yoluna davam edir. Bizim – 60-70-ci illərdə başlayanların – bu haqda heç bir illüziyası yox idi. Bilirdik ki, sevdiyimiz şeyləri qorumaq üçün bizi əziyyətlər gözləyir.
44 Həmçinin onu da bilirdik ki, qarşıda kifayət qədər ağır mərhələlərdən keçməliyik. Haradasa anlayırdıq ki, bir gün elə zamanla qarşılaşacağıq ki, kino sənayesində hər narahat və gözlənilməz bir elementdən istifadə minimuma endiriləcək və ya ümumiyyətlə istifadədən çıxarılacaq. Elementlərdən ən gözlənilməz olanı hansıdır? Həqiqi kino və onunla məşğul olan insanlar. Məndən öncə deyilən, yazılan fikirləri təkrar etmək istəmirəm. Mənə kino istehsalının ümumi trendlərindən istisnalar toxuna bilir – Wes Anderson, Richard Linklater, David Fincher, Alexandre Payne, Coen qardaşları, James Gray, Paul Thomas Anderson dahiyanə filmlər çəkirlər. Paul (Thomas Anderson) "Master" filmini nəinki 70 mm lentə çəkib, o, filmi elə bu formatda da bir neçə şəhərdə nümayiş etdirib. Kinoya biganə olmayan hər kəs buna görə ona minnətdar olmalıdır. Məni həmçinin dünyanın hər yerində, Fransada, Cənubi Koreyada, İngiltərədə, Yaponiyada, Afrikada kino çəkən müəllif rejissorlar da həvəsləndirir. Bu mürəkkəb olsa belə, onlar film çəkməyə davam edirlər. Düşünmürəm ki, indi kino biznesilə sənət kinosunun kəsişdiyini desəm, pessimist olaram. Audiovizual əyləncə və bizə kino kimi məlum olan şey – dəyişən kadrlar, müxtəlif istiqamətlərdə hərəkət edən uydurma qəhrəmanlar. Çox güman ki, gələcəkdə bizim kinematoqrafiya bildiyimiz şeyi siz gedikcə daha az halda böyük ekranlarda, daha çox isə onlayn platformalarda, kiçik monitorlarda, ağıla gəlməyəcək yeni texnologiyalarda izləyəcəksiniz. Bəs gələcək niyə ümidlərlə doludur? Çünki bütün kino tarixi ərzində ilk dəfə, bizim sənətdə artıq çox az büdcəyə də filmlər çəkmək mümkündür. Mən gənc olarkən belə şey mümkün deyildi. Az büdcəli film qayda deyil, qaydadan kənar hesab edilirdi. Artıq vəziyyət dəyişib. Sən hər kəsin ala biləcəyi kameralar vasitəsi ilə gözəl görüntülər yarada bilərsən. Sən səs yaza bilərsən. Sən montaj, rəng korreksiyasını evdən çıxmadan edə bilərsən. Bunların hər biri artıq əlçatandır. Texnologiya və onun qət etdiyi uzun yol kinematoqrafiyada inqilabi dəyişiklər etdi. Amma bir vacib şeyi də unutmaq olmaz: alətlər kino yaratmır. Kinonu insanlar yaradır. Sən kamera götürüb çəkməyə başlayarsan, sonra isə bu materialları Final Cut Pro vasitəsi ilə montaj edə bilərsən. Amma sizə lazım olan filmi çəkmək tamam başqa bir şeydir. Bu işdə asan yol yoxdur. Əgər mənim dostum, müəllimim John Cassavetes bu gün sağ olsaydı, o, sözsüz ki, yeni alətlərdən istifadə edərdi. Amma dediyi sözləri yenə təkrar edərdi: siz gərək özünüzü tamamilə işə həsr edəsiniz, özünüzü bütövlüklə ona təslim edəsiniz, əvvəldən sizi yaratmaq istədiyiniz filmə ilhamlandıran qığılcımı qoruya biləsiniz. Həyatınız bahasına qoruya biləsiniz... Gələcəkdə yenə yeni bir maneə ilə üzləşəcəksiniz: filminiz üzərində nəzarəti itirib, onun sizdən uzaqlaşmağını. Mən təkcə kinodan danışmıram. Asan yol heç yerdə yoxdur. Demirəm ki, hər şey mürəkkəb olmalıdır. Mən deyirəm ki, səni ilhamlandıran səs, öz səsin olmalıdır – bu, daxili işıq, protestantların dediyi kimi, "Quakers"-dir. Bu sənsən. Bu həqiqətdir. Sevgilərlə, sənin atan.
Müsahibə Mir Bağır Sənədli kino sənəti 45 Planlaşdırılmayan görüşlər, işlər bir az spontan alınsa da, əslində öz səmimiyyəti və fərqliliyi ilə başqa zövq verir. Elə mənim müsahiblərimlə görüşüm və söhbətim kimi. İqbal müəllimlə çoxdan şəxsi tanışlığımız, filmlər mövzusunda uzun söhbətlərimiz olsa da, Tahir bəylə yalnız qiyabi tanış idim. Hər ikisinin çoxlu sayda və kifayət qədər də yaxşı sənədli filmlər çəkdiyini bilib, mənim üçün də böyük maraq kəsb edən bu mövzuda bir söhbət etsək, nə yaxşı olar, deyə düşündüm. Sağ olsunlar, onlar da razılaşdı və heç bir öncədən hazırlanmış suallar və cavablar olmadan hər üçümüzə doğma olan mövzuda belə bir söhbət alındı. (Mir Bağır) – Apardığım müşahidələrdən belə nəticəyə gəlirəm ki, son dövrlər sənədli filmin kinematoqrafiyadakı yeri kifayət qədər böyüyüb. Bildiyim qədər isə bu həmişə belə olmayıb. Baxmayaraq ki, kinonun başlanğıcı elə sənədli filmlərdir. Amma sənədli film öz intibahını sanki son 20-30 ildə yaşayır. Elə götürək, “Farenheit 9/11”-in Kanndakı qalibiyyətini, ya da bir neçə həftə öncə Rosinin “Dənizdəki alov” (“Fuocoammare”) sənədli filminin Berlində “Qızıl ayı” almasını. Rosi özünün digər bir sənədli filmi “Sacro Grai” ilə bir neçə il öncə Venesiyanın da qalibi olmuşdu. Sənədli kinonun bir nömrəli festivallarda qalibiyyəti, ya da bədii kinoda öz sözünü demiş Zaydl, Venders, Tsay Min-Lyan, Verner Herçoq və onlarla digər rejissorun ara-sıra sənədli filmlərə müraciət etməsi də bu müşahidəmi haradasa təsdiqləyir. Azərbaycan sənədli film külliyatına 100-ə yaxın sənədli filmlə öz töhvəsini vermiş rejissorlar olaraq, sizin bu istiqamətdə fikirləriniz çox maraqlıdır. (İqbal Məmmədəliyev) – Deyirsən ki, sənədli filmlər bədii filmlərdən həmişə geri qalıb o dövrlərdə. Bu, həqiqətən də belə olub. Sovet Azərbaycanında sənədli film tipində çəkilən “Ordenli Azərbaycan” və “Sovet Azərbaycanı” jurnalları var idi.
Yüklə 28,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|