Oqtay əFƏNDİyev
Yüklə 2,17 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Şirvanşah Fərrux Yəsarla vuruşma
46 qoşulurdular.Artıq Taromda sayı 1500 nəfərə çatmış qızılbaş qüvvələrinə baxış keçirildi. Nəticə etibarilə, İsmayıl Gilandan birbaşa Ərdəbilə gəlməyib, cənuba və cənub-qərbə doğru-Xalxal tərəfə dolama yolla kiçik bir dövrə vurdu. İsmayılın anonim tarixçisi xəbər verir ki,yerli hakim Əmir Hüsaməddindən ehtiyat edən İsmayıl Taromu tərk etdi və xalxala doğru irəlilədi. Birinci dayanacaq Bərəndik kəndində oldu. Sonrakı gün o, ”Şam-i Qızılüzən” adı ilə tanınan və şamlı tayfasına mənsub olan şumluq torpaqlarda dayandı 34 .
sahillərində cəmləşdiyi qeyd edilir. Deməli, göstərilən dolama yolu gedib dövrə vurmaq burada yaşayan şamlı tayfasını qızılbaşların bayrağı altına toplamaq məqsədi ilə edilmişdi. Göstərilən məlumatlaradn belə nəticəyə gəlmək olar ki, rumlu və şamlı etnonimləri ilə tanınan türkdilli tayfalar Azərbaycanda XVI əsrdən xeyli əvvəl yaşamışlar. İsmayıl və onun dəstələri hicri 905 (1499-1500)-ci ilin qışını Xəzər dənii yaxınlığında, Astara ərazisindəki Ərcüvan adlı yerdə keçirmişdilər 35 . Onlar burada Azərbaycanın cənub hissəsindən olan Səfəvi tərəfdarlarına qoşunla birləşdirmək üçün vaxt qazandırmaq məqsədilə dayanmışdılar. Qızılbaş rəhbərlərinin müşavirəsində Kiçik Asiyaya- Ərzincana hərəkət etmək qərarı verildi. Qızılbaş rəhbərləri belə hesab edirdilər ki, İsmayıl orada Kiçik Asiya və Suriyada olan tərəfdarlarına yaxın olacaqdır. Onlar İsmayılın yürüşündən xəbər tutub onun bayrağı altına toplanacaqlar 36 .
dağlıq rayona, Göyçə gölünün cənub sahillərinə doğru hərəkət etdi.İbrahim Əmininin verdiyi məlumata görə, bu vilayərdə İsmayılın qoşunu tərkibində ərəşli və zülqədərli tayfaları çıxış edirdilər 37 . Deməli, İsmayıl Azərbaycan hüdudlarını tərk edərək Kiçik Asiyaya daxil olmazdan əvvəl onun qoşunu tərkibində şamlı, rumlu, ərəşli, zülqədər tayfalarının, həmçinin də Qaradağ, Əhər və Talış sufilərinin adları
47 çəkilir. Həmin vaxtda qoşunun sayı haqqında mənbələrdə, yürüşə başlarkən (taromda) 1500 rəqəmindən başqa digər məlumat yoxdur. Mənbələrdə göstərilir ki, Azərbaycandan keçən yollarda (Xalxal, Ərcüvan və başqa yerlər) İsmayıla çoxsaylı tərəfdarlar qoşulmuşdu. Belə düşünmək məntiqi olar ki, Anadoluya daxil olarkən İsmayılın qoşunu xeyli artmış və bir neçə min nəfərə çatmışdı. Bəzi müəlliflər 38 belə fikirdədirlər ki, İsmayıl Səfəvinin qoşun hissələrinin əsas kütləsini Kiçik Asiyadan (Anadoludan) və Suriyadan olan qızılbaşlar təşkil etmiş və guya Azərbaycan sakinlərinin İsmayılın yürüşündə iştirakı çox cüzi olmuşdur. F.Sümerin təbirincə deyilsə,”Səfəvilər təriqətinin başı Azərbaycan şəhəri olan Ərdəbildə, bədəni isə Anadoluda yerləşmişdi”. İsmayılın Ərzincana hərəkət etməsi sayəsində, “baş bədənlə birləşdi”. Halbuki elə yuxarıda şərh etdiyimiz mənbə məlumatlarından çıxardığımız nəticələr bu fikri təkzib etmək üçün kifayətdir. İsmayıl Çuxursədi keçdikdən sonra Doqquz Ulam adlı yerə gəldi.Burada Kiçik Asiya qızılbaşları dəstəsinə başçılıq edən Qaraca İlyas ona qoşuldu 39 . İsmayıl daha sonra öz dəstəsi ilə Kiçik Asiyaya doğru hərəkət etdi və “Arazın mənbəyindəki ustaclı 40 tayfasının yaşadığı Mingöl yaylağına gəldi.O, Tərcan ərazisindəki Kağızmandan və Sarıqaya yaylağınndan keçərək son məqsədə-Ərzincana çatdı. Mənbələrin məlumatına görə,burada yayın sonu və payızın əvvəlində (hicri 906-cı ilin əvvəli) İsmayılın bayraqları altında türkdilli şamlı, ustaclı, rumlu, təkəli, zülqədər, əfşar, qacar, varsağ tayfalarından, həmçinin “Qaradağ sufilərindən” ibarət 7000 qazi toplanmışdı 41 .
ağsaqqallarının müşavirəsində hərbi yürüşün istiqaməti məsələsi müzakirə olunmuşdu. Bəziləri qüvvələrin kifayət qədər olmamasını əsalandırıb, qarşıdan gələn qışı Ərzincanda keçirmyi və əlavə qüvvələr gəlməsini gözləməyi, yaz gəldikdə (1501-ci il) isə Azərbaycana,Əlvəndə qarşı yürüşə başlamağı,digərləri qarşıdan gələn qışda Gürcüstanda cihad həyata keçirməyi, üçüncülər isə, Çuxursəd ərazisinə yola düşməyi və orada qışlamağı təklif edirdilər. Lakin bu təkliflərdən heç biri qəbul olunmadı.
48 Qərara alındı ki, təxirə salmadan mövcud qüvvələrlə başlıca zərbə Səfəvilərin qəddar düşməni olan şirvanşah Fərrux Yəsara qarşı yönəldilsin 42 .
1500-cü ilin sonunda, Gülüstan qalası yaxınlığında,Cəbani adlı yerdə İsmayılla Şirvanşah arasında döyüş başlandı. Qızılbaş qoşununun sağ cinahında şamlı,solunda isə ustaclı tayfalarının üzvləri durmuşdular.İsmayıl özü isə mərkəzdə mövqe tutmuşdu: təkəli, rumlu və zülqədər tayfaları gözətçi dəstələri (çərxçiyan) təyin edilmişdilər. Döyüşdə iştirak etmiş qızılbaş başçıları sırasında tayfa əlamətləri göstərilməklə aşağıdakı dövlət sütunlarının adları çəkilir: Abidin bəy Tavaçı Şamlı, Hüseyn bəy Lələ Şamlı, Məhəmməd bəy Ustaclı, Əhməd bəy Sufi oğlu Ustaclı, Bayram bəy Qaramanlı, Qılınc bəy Qaramanlı, Qaraca İlyas Bayburtlu,(Çuş Mirzə), İlyas bəy Xunuslu, Sultanşah bəy Əfşar, Dana bəy Əfşar, Xəlil bəy Möhddar, Hüseyn bəy Süfrəçi Əfşar, Piri bəy Pərvanəçi Əfşar, Lələ Məhəmməd Təkəli, Bəkir bəy Cagirli, Piri bəy Qacar, Salman bəy Həzin Zülqədərli 43 . Döyüşün əvvəlində İsmayılın özünün olduğu mərkəz istisna olmaqla qızılbaşların döyüş nizamı hər iki cinahda pozuldu.Şirvanlılar sanki üstünlük əldə etmişdilər. Lakin onların piyada qoşununun hücumunu Səfəvi süvarisi qarşıladı.Salnaməçilər xəbər verirlər ki, hələ 14 yaşı tamam olmamış İsmayıl ön sıralarda vuruşur, şəxsi nümunəsi ilə öz tərəfdarlarının döyüş ruhunu artırırdı. Şirvan qoşunu məğlub olub qaçmağa üz qoydu. Tək qalan şirvanşah Fərrux Yəsar atını Buğurt qalası istiqamətində çapmağa baçladı. Onun şirvanşah olduğunu bilməyən bir dəstə qızılbaş,atlını təqib edərək Gülüstan qalasından bir qədər aralıda ona çatdılar. Fərrux Yəsar anonim tarixçinin Hüseyn bəy Lələnin “cilovdarı” adlandırdığı Şahgəldi ağa adlı qızılbaş tərəfindən vurulub atdan salındı. O, şirvanşahın başını kəsərək İsmayıla gətirdi. Fərrux Yəsarın meyiti onun atını tanımış əsir şirvanlılar Yüklə 2,17 Mb. Dostları ilə paylaş:
|