71
3.
come at (
чего
-
либо
)
как
вы
это
узнали
? – how did you come at the information?
Добиться
гл
сов
(
обрести
,
получить
) find
добиться
гл
сов
(
достигать
,
достичь
,
добиваться
) get
добиться
славы
– get glory
добиться
гл
сов
(
добиваться
) secure
добиться
гл
сов
(
получать
,
получить
,
добиваться
) have
мы
получили
известие
– we had news
ничего
не
добьешься
– there is nothing to be had
3) transformatsion moslik – bu asosan birikmali ifodalar tarjimasida ishlatiladi,
bunda mazmunga ta’sir ko’rsatmagan holda shakliy o’zgarishlar asosida tarjima amalga
oshiriladi.
Masalan,
ingliz tilida
“the decision of government”
ifodasi
“the
government’s decision”
tarzida transformatsiya qilinishi mumkin.
Har ikkala holatda
ham mazmun
(“hukumat qarori”)
o’zgarmaydi.
Shularni nazarda tutgan holda aytish mumkinki,
avtomatik tarjima, ayniqsa,
rasmiy til doirasida muvaffaqiyatli amalga oshiriladi. So’zlashuv va badiiy uslubdagi
matnlarning avtomatik tarjimasi hali hanuz maksimal darajada hal etilgani yo’q.
Tipologik jihatdan o’xshash bo’lmagan, bir sistemaga mansub bo’lmagan tillarning
avtomatik tarjimasi masalasi bir qator muammolarni keltirib chiqarmoqda. Demak,
lingvistik tipologiyadagi farqlarni izchil o’rganish, lingvistik universaliyalarni aniqlash,
tillardagi frazeologizmlar, idiomalar, paremalar, sinonimlar, omonimlar naborini qat’iy
belgilash asosida mexanik tarjimadagi muammolarni bartaraf etish mumkin.
Eng sifatli tarjima insonning aralashuvi bilan yuzaga chiqadi.
Chunki tarjimon
inson tabiiy tilining nozik qirralarini, semantik, grammatik
va pragmatik jihatlarini
nazarda tutgan holda tarjimaga yondashadi. Bunda yondashuv quyidagicha bo’lishi
lozim: Mexanik tarjima yordamida tanlangan matnning tarjima qilingan dastlabki
versiyasiga ega bo’lamiz, bundan so’ng inson tarjima jarayoniga aralashadi, ya’ni u
mavjud tarjimani tahrir etadi – qo’shimchalar qo’shilish tartibi, gap bo’laklarining
joylashuvi, so’zlarning semalariga asosan to’g’ri tanlanganligi, polisemiya, omonimiya,
sinonimiyaning e’tiborga
olinishi, jumlalarning stilistik jihatdan to’g’riligi kabi
parametrlarni tekshiradi.
Rus olimi Yu.I.Shemakin o’zining
“
Начало
компьютерной
лингвистики
”
kitobida avtomatik tarjimaning 2 xil modelini va tarjima protsedurasini chizmalar
asosida tushuntirib bergan. Birinchi yondashuv “matn-mazmun-matn” modeli va
semantikaning formal tavsifiga tayanadi. Ikkinchi yondashuv esa “matn-matn”
modeli
va tarjima mosligiga asoslangan.
Birinchi yondashuvda tilning semantikasiga maksimal darajada e’tibor bergan
holda avtomatik sifatli tarjimaga erishishga harakat qilingan. Tizimning lingvistik asosi
72
“matndan unng mazmuniga qarab borish” (“from surface structure to deep structure”)
hisoblanadi. Bunda tarjima tilning morfologik,
sintaktik va semantik tahlili, luga’tlar,
grammatik qoidalar, matnlar korpusiga asoslanib amalga oshiriladi. Buni
Yu.I.Shemakin quyidagi chizma bilan tushuntirgan.
66
11-jadval
66
Dostları ilə paylaş: