Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi fargʻona davlat universiteti pedagogika-psixologiya fakulteti pedagogika kafedrasi muzey pedagogikasi fani boʻyicha

Muzey pedagogining kasbiy etikasi. Muzey va ta’lim tizimi oʻrtasidagi oʻzaro hamkorlikning toʻplangan tajribasi, muzey pedagogikasining pedagogika fanining bir tarmogʻi sifatida tasdiqlanishi muzey oʻqituvchisini kasbiy tayyorlashga oʻtish imkonini berdi.
Etika - axloq, uning rivojlanishi, tamoyillari va me’yorlari, jamiyatdagi oʻrni haqidagi falsafiy ta’limotdir. Oʻz navbatida, jamiyatda yaxshilik va yomonlik, toʻgʻrilik va notoʻgʻrilik, ezgulik va yomonlik haqida qabul qilingan axloq, shuningdek, bu gʻoyalardan kelib chiqadigan me’yorlar majmui. Shaxsning voqelikka muzey munosabati muzeyshunoslik va etika oʻrtasidagi bogʻliqlikni belgilaydi. Muzey kolleksiyasini ekspozitsiya, koʻrgazma, muzey pedagogik dasturlari va rekreatsion loyihalar koʻrinishida talqin qilish axloqiy baholash, axloqiy-qiymatli yoʻnalishlar, munosabat va motivatsiyalarni yaratishga asoslanadi. Pedagogik etika pedagogik axloqning xususiyatlarini oʻrganadi, pedagogik faoliyat sohasida axloqning umumiy tamoyillarini amalga oshirishning oʻziga xos xususiyatlarini oydinlashtiradi, uning vazifalarini, tamoyillar mazmuni va axloqiy kategoriyalarining oʻziga xos xususiyatlarini ochib beradi.
Pedagogik etikaning kategoriyalari: 1) pedagogik adolat - oʻqituvchining oʻquvchining fazilatlari, xulq-atvori, xatti-harakati va harakatlariga boʻlgan bahosi va munosabatining xolislik mezoni; 2) pedagogik burch - oʻqituvchi tomonidan ta’lim faoliyatini samarali amalga oshirishni belgilovchi axloqiy talablar tizimi; 3) kasbiy sharaf - jamiyat tomonidan e’tirof etilishi va oʻqituvchining oʻz kasbiy burchini bajarishning yuksak ijtimoiy ahamiyatini anglashi; 4) pedagogik maqomi - oʻqituvchining jamoadagi axloqiy holati, uning yordami bilan oʻqituvchi bilimdonlarning xatti-harakatlarini tartibga soladi.
Muzey oʻqituvchisi kasbiy etikasining asosiy qoidalari quyidagilardan iborat:

• oʻz xulq-atvori bilan oʻqituvchining tarixan shakllangan kasbiy sharafini qoʻllab-quvvatlaydi va himoya qiladi, ijobiy namuna boʻlishga intiladi;

  
  

• auditoriya bilan erkin muloqot qilish qobiliyatiga ega boʻlish;

  
  

• dasturni osongina oʻzgartirish va muayyan auditoriyaga moslashtirish qobiliyatiga ega boʻlish;

  
  

• tinglovchilar oʻrtasida oʻzaro ishonchga asoslangan munosabatlar ta'minlanishi kerak;

  
  

• nutq madaniyati va kasbiy terminologiyani erkin va malakali egallagan; nutq madaniyati normalarining barcha turlariga rioya qiladi, qargʻish, qoʻpol va haqoratli iboralarni ishlatishga yoʻl qoʻymaydi;

  
  

• tinglovchilarning sha’ni va qadr-qimmatini hech qanday sabablarga koʻra, jumladan yoshi, jinsi, millati, diniy e’tiqodi va boshqa belgilariga koʻra kamsitmaslik;

  
  

• mustaqillik, oʻz-oʻzini nazorat qilish, oʻz-oʻzini tarbiyalash, hamkorlik qilish va boshqalarga yordam berishga intilish kabi ijobiy fazilatlar va sifatlarni rivojlantiradigan ish usullarini tanlaydi;

  
  

• tinglovchilarning tadqiqot ishlarini ragʻbatlantiradi;

  
  

• materialni oʻzlashtirishdagi barcha qiyinchiliklarni oldindan koʻra bilish, shuningdek, pedagogik ta’sirning borishi va natijalarini bashorat qilish, oʻz harakatlarining oqibatlarini oldindan koʻrish imkonini beradigan bashorat qilish qobiliyatiga ega boʻlish;

  
  

• har bir muzey tomoshabiniga shaxsiy yondashuvni, uning savollariga hurmatni namoyon etadi;

  
  

• ochiqchasiga, aniqrogʻi, har bir ekskursiyachiga yondashish, har kimni qiziqish va diqqat bilan tinglash, tabiiylik, tashrif buyuruvchilarga kerakli ta’sir qilish usullarini topish, talabchanlik, pedagogik taktga rioya qilish imkonini beradigan kommunikativ koʻnikmalarga ega boʻlish;

  
  

• ekskursiya yoki dars materialiga oid savollarga javob berishga shoshilmaslik;

  
  

• muhokama qilinayotgan muammo doirasidan tashqariga chiqishga yoʻl qoʻymaydi;

  
  

• tanqid obyekti fikr bildirgan ishtirokchi emas, balki fikr ekanligiga ishonch hosil qiladi;

  
  

• ishtirokchilarning koʻpchiligida qoniqish hissiga erishadi, ya’ni faol ishi uchun barchaga minnatdorchilik bildiradi, muammoni hal qilishda yordam berganlarni ajratib koʻrsatadi.

  
  

Oʻqituvchi oʻz faoliyatini amalga oshirishda quyidagi tamoyillarga amal qilishi kerak: a) insonparvarlik; b) tolerantlik;

v) professionallik; d) qonuniylik; e) adolatlilik; f) javobgarlik;
g) demokratiya; z) oʻzaro hurmat. Oʻqituvchining kasbiy etikasi pedagogik axloq tamoyillari va me’yorlaridan kelib chiqadigan axloqiy talablar majmuini belgilab beradi. Hozirgi bosqichda muzey-ta'lim faoliyatining rivojlanishi tomoshabin bilan ishlashning an'anaviy shakllarining mazmunini qayta koʻrib chiqish va ularni yaxlit muzey-pedagogik jarayon doirasida birlashtirish bilan bogʻliq. Bu muzey va xalq ta'limi bilan uygʻun shaxsni shakllantirish uchun samarali hamkorlik tizimini yaratish zarur – estetik jihatdan rivojlangan, badiiy tajriba va bilimlar bilan boyitilgan, hayotning tez sur'at sharoitlari, tushunchalar va mentalitetni oʻzgartirish uchun tayyorlangan.
Muzey-pedagogik dastur, koʻrib chiqilgan ikkita blokni – “muzeyning ta'lim sohasidagi maktabi” va “maktabdagi muzey pedagogikasi” ni birlashtirib, ayni paytda muzeyning innovatsion ta'lim amaliyotini amalga oshirish modelidir. Ushbu model muzey va maktabning eng samarali hamkorligini ta'minlaydi, chunki u maktab oʻquv jarayonida muzey-pedagogik ta'lim sohasini shakllantirish uchun zarur shart-sharoitlarni yaratadi. Ushbu sohada maktab oʻqituvchisi tomonidan zamonaviy muzeyning ta'lim xizmati bilan hamkorlikda va maktab ta'limining umumiy maqsadlari va mazmuni nuqtayi nazaridan rivojlanish uchun moʻljallangan alohida ta'lim obyektlari ajratiladi hamda uning xatti-harakati va pedagogik faoliyat jarayonida munosabatlar tizimini tartibga soladi.