Qəm leysani

386 
 
 
 
 
 
 
 
ÜZRXAHLIQ 
 
1993-cü ilin avqustundan bəri çərxi dönmüĢ fələyin hökmüylə oba-oba elə 
səpələnmiĢik  ki,  bir-birimizə  nə  ünümüz,  nə  də  sorağımız  çatır.  Elə  buna  görə  də 
yurd savaĢında gülləyə tuĢ gələn müharibə qurbanlarının hamısından söz açıb onla-
rın  doğmalarına  beĢ-on  kəlmə  yazıyla  da  olsa  təsəlli  verə  bilmədik.  Ona  görə  də 
günahsız  yerə  güdaza  gedən  əzizlərimizin  adlarını  sətirlərə  düzməklə 
kifayətlənməli olduq. Qoy onların incik ruhları bizi bağıĢlasın: 
 
1. Quliyev Elvin Hüseyn oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
2. Quliyev Elgün Hüseyn oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
3. Əmrahova Mahnisə ġıxəli qızı - Hovuslu kəndi. 
4. Ġskəndərov Rasim Yolçu oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

387 
 
SĠZDƏN ÖTRÜ GÖZLƏRĠMĠZ YOLDADIR...  
 
Dünyada yol gözləməkdən, itik axtarıb iztirab çəkməkdən ağır nə var? Üç 
ildən  çoxdur  ki,  düĢmən  kirinə  keçəndən  sonra  öldü-qaldısı  bilinməyən  onlarca 
adamın yolunu gözləməkdən gözümüzdə iĢıq, dizimizdə taqət qalmayıb. Dumanlı-
çənli dağların quzey üzündən səs-soraq eĢidəndə qəlbimiz  gümana düĢür, hələ də 
"öldü"  deməyə  dilimiz  var  gəlməyən  itkin  və  girovlarımızın  qəfildən  qayıdıb 
gələcəklərinə  ümidimiz  artır.  Haqqında  az  da  olsa  məlumat  ala  bilmədiyimiz 
itkinlərimizin  aĢağıda  adlarını  anır,  onlara  üz  tutub  "sağsınızsa,  səsimizə  səs 
verin!" - deyirik. 
 
 
1. Abbasov Səfər DadaĢ oğlu - Maralyan kəndi. 
2. Abbasov Elməddin ġirxan oğlu - Nüzgar kəndi. 
3. Abdullayev Mehman Musa oğlu - Karxulu kəndi. 
4. AğakiĢiyeva Səkinə Heydər qızı - Balyand kəndi. 
5. Allahverdiyev Mahir Məhəmməd oğlu - Dağtumas kəndi. 
6. AlıĢov Nizam CümĢüd oğlu - Qaracallı kəndi. 
7. BabaĢov ġakir Əhməd oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
8. Bayramov ġakir BalakiĢi oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
9. Bəbirova Manya Məmmədalı qızı - DaĢkəsən kəndi. 
10. Vəliyev Çingiz Ġdris oğlu - Qumlaq kəndi. 
11. Quliyev Habil Əhməd oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
12. Quliyeva Ofelya MəmiĢ qızı - Niyazqulular kəndi. 
13. Quliyev Mehdiqulu Mədət oğlu - Niyazqulular kəndi. 
14. Quliyev Ceyhun Mehdiqulu oğlu - Niyazqulular kəndi. 
15. Quliyev Xürrəm Mehdiqulu oğlu - Niyazqulular kəndi. 
16. Quliyeva Ceyhunə Mehdiqulu qızı - Niyazqulular kəndi. 
17. Quliyev Oruc Məhəmməd oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
18. Quliyev Ġxtiyar AtakiĢi oğlu - Araz MaĢanlı kəndi. 
19. Quliyev MüĢfiq Ġbrahim oğlu - Horovlu kəndi. 
20. Quliyev Məhəmməd Ġbrahim oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
21. Qurbanov Mürvət Əmrah oğlu - ġahvəlli kəndi. 
22. Əliyev Vidadi Xanmurad oğlu - ġahvəlli kəndi. 
23. Əliyev Yurik Bəhlul oğlu - Mahmudlu kəndi. 
24. Əliyeva Nisə Xanlar qızı - Məzrə kəndi. 
25. Əliyev Piri Dilavər oğlu - Sarıcallı kəndi. 
26. Əliyev Bilal Hasanalı oğlu - Mahmudlu kəndi. 
27. Əliyev Elmar Rza oğlu - Soltanlı kəndi. 
28. Əliyev Məhəmməd Hümbət oğlu - Dağtumas kəndi. 
29. Əzizov Baha Məhəmməd oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 

---

388 
 
30. Ġbrahimov Sərvər RəĢid oğlu - Dağtumas kəndi. 
31. Ġsaqov Elbrus Ġsaq oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
32. Ġsmayılov Ramazan Məhəmməd oğlu - ġahvəlli kəndi. 
33. Ġskəndərov Məhəmməd Burxan oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
34. Yəhyayev ġəmil Səlim oğlu - Mahmudlu kəndi. 
35. Mahmudov Yaqub Mahmud oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
36. Mahmudov Əli Murtuza oğlu - Dağtumas kəndi. 
37. Mehdiyev Ġsmayıl ġükür oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
38. Mehrəliyev Əziz Salman oğlu - DağmaĢanlı kəndi. 
39. Məmmədov Sabit Əmirxan oğlu - C. Mərcanlı kəndi. 
40. Məmmədov Məzahir Məhəmməd oğlu - Dağtumas kəndi. 
41. Məmmədov Həsən Məhəmməd oğlu - Dağtumas kəndi. 
42. Məmmədov Məhəmməd Əvəz oğlu - Dağtumas kəndi. 
43. Məmmədov Səxavət Məhəmməd oğlu - Dağtumas kəndi. 
44. Məmmədov Xıdır Əziz oğlu - Dağtumas kəndi. 
45. Məmmədov Səftər Novruz oğlu - Xanağabulağı kəndi. 
46. Məmmədova Narxanım Məmməd qızı - Hovuslu kəndi. 
47. Məmmədov MəmiĢ Məmmədalı oğlu - Maralyan kəndi. 
48. Məhərrəmov Namiq Həsənalı oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
49. Məhərrəmov Pənah Ağa oğlu - Dağtumas kəndi. 
50. Mirzəliyev Ələsgər Fərzalı oğlu - Cocuq Mərcanlı kəndi. 
51. Musayev Eldar Musa oğlu - Çərəkən kəndi. 
52. Nəcəfova Gülarə Ġsmayıl qızı - Qazanzəmi kəndi. 
52a. Osmanova BənövĢə Ġbrahim qızı - Dağtumas kəndi. 
53. PaĢayev Oruc Əziz oğlu - Quysaq kəndi. 
54. Piralıyeva Nənəxanım Məhəmməd qızı - Hovuslu kəndi 
55. Rüstəmov Qədir Məhəmməd oğlu - Cəbrayıl Ģəhəri. 
56. Rüstəmov Arif Ağa oğlu - Dağtumas kəndi. 
57. Rüstəmov Abbas Abbas oğlu - Dağtumas kəndi. 
58. Rüstəmov Novruz ĠbiĢ oğlu - Dağtumas kəndi. 
59. Rüstəmov Qüdrət Abbas oğlu - Dağtumas kəndi. 
60. Rüstəmov Ġlham Qüdrət oğlu - Dağtumas kəndi. 
61. Səfərov Bəxtiyar Zülfüqar oğlu - Maralyan kəndi. 
62. Xanməmmədov Ġlqar PaĢa oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
63. Xudiyev Əyyub ġərif oğlu - Süleymanlı kəndi. 
64. Haqverdiyeva ġura Cəmil qızı - DaĢ Veysəlli kəndi. 
65. Hacıyev Ramiz Əyyub oğlu - Sarıcallı kəndi. 
66. Hacıyev Məhəmmədəli Ədil oğlu - Qazanzəmi kəndi. 
67. Heydərov Zaur Muxtar oğlu - Boyük Mərcanlı kəndi. 
68. Həmidov ġəmsi Məhəmməd oğlu - Dağtumas kəndi. 
69. Həsrətov Mürvət Möhübbət oğlu - Dağtumas kəndi. 

---

389 
 
70. Hüseynov Hüseyn AtaĢ oğlu - DaĢ Veysəlli kəndi. 
71. Hüseynov ġakir Məhəmməd oğlu - DaĢ Veysəlli kəndi. 
72. Hüseynov Maqsud Oruc oğlu - Cəbrayıl Ģəhəri. 
73. Hüseynov CavanĢir ƏrĢad oğlu - DoĢulu kəndi. 
74. Hüseynov Vüqar Dərgah oğlu - ġıxalıağalı kəndi. 
75. Hüseynov Ġsmət Məhəmməd oğlu - Sarıcallı kəndi. 
76. Hüseynov Əzizağa Məhəmmədəli oğlu - Hacılı kəndi. 
77. Hüseynov Ġsa Sarxay oğlu - Balyand kəndi. 
78. Səfərov Taleh Ġldırım oğlu - Qərər kəndi. 
79. ġirinov ġirin Bilal oğlu - DoĢulu kəndi. 
80. ġirinov Kazım ġirin oğlu - DoĢulu kəndi. 
81. ġirinov Tahir ġirin oğlu - DoĢulu kəndi. 
82. ġükürov Ġlyas Ġsmayıl oğlu - Böyük Mərcanlı kəndi. 
83. ġükürov Salman Salman oğlu - Çərəkən kəndi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

390 
 
BĠZĠM 
ELLƏR 
ƏMANƏTĠ... 
 
 
Biz sizə gəlimli-gedimli, ölümlü-itimli dünyamızın qəm leysanında haray 
qoparan qəlbimizin nisgilindən, qubarından söz açdıq. Yurd savaĢında torpağa qanı 
çilənən həmyerlilərimizin Vətən sevgisi üstə köklənmiĢ amallarına söykənən qəmli 
bir dastandan ağrı-acılı hekayətləri diqqətinizə təqdim etdik... 
...BeĢ  ildən  bəri  doğma  yurd-yuvalarımızın  həsrətiylə  qovrulan  ürəyimiz 
dumanlı-çənli dağların ağuĢuna sığınan obalarımıza tərəf boylanan baxıĢlarımız bir 
tikə ümiddən asılı qalıb. Erməni quldurlarının qanlı əlləriylə külü havaya sovrulan 
ata  ocaqlarımızın  qəlbimizdəki  közərtisinə  isinə-isinə  Ģəhidlərimizin  yaralı  ruhu 
dolaĢan  o  müqəddəs  məkana  qayıdacağımız  günün  vüsal  Ģirinliyi  ilə  özümüzü 
ovundurduq. Ġtkinlərimizin adlarını birlikdə andıq... 
...Yurd  savaĢı  zamanı  öz  hünərliriylə  Ģəhidlik  zirvəsində  dayanan  igid 
oğullarımızın Vətən sevgisi hamımız üçün bir örnəyə çevrildi. Öz hayqırtıları bizi 
iĢıqlı  sabahlara  səsləyən  Ģəhidlərimiz  qan  yaddaĢımızda  əbədi  olaraq  yaĢamaq 
haqqı qazandılar. Ġndən belə qala timsallı oğullarımızı həmiĢə ucalıq simvolu kimi 
yad edəcək, onların müqəddəs adlarını üçrəngli bayrağımız kimi əzizləyəcəyik... 
...Ġstərdik  ki,  "Qəm  leysanı"nda  xatirələri  əbədiləĢən,  söz  heykəlinə 
çevrilən  Ģəhidlərimizin  mənalı  həyatlarının  ayrı-ayrı  məqamlarından  danıĢarkən 
hiss olunan fakt qıtlığı "xəta"sına görə istəkli oxucularımız bizi qınamasınlar. Gəlin 
hamılıqla  bu  iradları,  bu  qınağı  zalım  zəmanənin,  çərxi  dönmüĢ  fələyin  ayağına 
yazaq... 
...Ruhların  diliylə  "ölümə-ölüm",  "qana-qan"  deyə-deyə  bizi  cihada 
səsləyən qeyrətli Vətən oğulları zamanın əbədiyyət qatarında "bizim ellər əmanəti" 
deyə-deyə Tanrı dərgahına üz tutmaqdadırlar. Bu gün "Vətəni sevmək imandandır" 
-  deyən  ulu  Peyğəmbərimizin  sevgisinə  bələnən  Ģəhidlərimizin  barıt  qoxulu  gor 
evləri  də  səngərə,  qalaya  bənzəyir.  Ulu  Tanrıdan  Ģəhidlərimizə  ruh  dincliyi,  qəni-
qəni  rəhmət  diləməklə  onların  xatirələrini  süsləyən  bir  Ģerin  iĢığında  sizinlə 
sağollaĢırıq: 
 
Ümidlər, baxıĢlar yarıyuxulu,  
Soraqlar yerini dəyiĢir hələ.  
Əsgər məzarları barıt qoxulu,  
Əsgər məzarları döyüĢür hələ. 
 
Hardasa torpağa qoyub baĢını,  

---

391 
 
Neçə ünvan yatar, neçə yer yatar.  
Sinəsi üstəki qəbir daĢını,  
DüĢmənə tuĢlayan snayper yatar. 
 
Analar bir doğma ünvan soraqlar,  
Ġtkin məzarların üzləri bəri,  
ġəhid əsgərlərin dünya durunca,  
DöyüĢ yerlərindən gələr səsləri. 
 
Bir vaxt sipər olub təpə, dağ üçün,  
Odların içində diniblər onlar.  
Bəlkə də dünyanı qorumaq üçün,  
Məzar səngərlərə eniblər onlar... 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

392 
 
MÜNDƏRĠCAT 
 
 
Alın yazısı 
Cəbrayıl. Nəyim getdi, nəyim qaldı?... 
Yüz illərin yaddaĢı 
Dağlar... Dağ kimi insanlar! 
Yurdum, yuvam, məskənimsən... 
Qanlı xronika 
Vətən, dağın-daĢın ollam 
Oğul, oğul deməkdən... 
 
YURDUM QALA BÜRCLƏRĠ 
 
Qəhrəmantək doğulmuĢdun 
Qartala bənzərdin ömrün uzunu 
Taleyin son sınağı 
Ömrün son akkordu 
Zirvəyə qovuĢan ömür 
Nağıllara sığan ömür 
Yurd həsrəti 
Elvin Ģəhid balasıdır 
Qartal ömrü 
"Tiqana" od parçasıydı 
Murovdan gələn soraq 
Vətəndə vətən həsrətilə 
Ürəyini məĢəl etdi 
Ağayev Eldəniz Maqsud oğlu 
O yaĢamaq istəyirdi 
Göy kiĢnər, bulud ağlar 
Suyundan içdiyim "Çoban bulağı" 
Vətən səni unutmaz 
Yurd həsrəti 
Xəzərə boylanan məzar 
Vətən sənə oğul dedi 
Ayrılıq yaman dərddi 
Qayıt, qardaĢım, qayıt 
Bir həzin nəğməsən 
Bir doğma məzar var Hacıqabulda 
Qəlblərdə yaĢayan igid 
Qəhrəmanlar can verər yurdu yaĢatmaq üçün 

---

393 
 
Ölməyə Vəton yaxĢı 
Onları ölüm də ayıran deyil 
NağıllaĢan Ģəhid ömrü 
Ən böyük müsibət 
Ellər unutmaz səni 
Tanrının sevimlisi 
Biz Ģəhid balasıyıq 
Ġgid ölər, adı qalar 
ġəhid ocağında böyüyən oğul 
Onun yeri zirvədədir 
QardaĢ nisgili 
Quliyev Yasif Cəmil oğlu 
YaraĢmayır ölüm sənə 
Onun qəlbi bölünməzdir 
Ergidə sönən həyat 
Yuxun çin oldu, bala 
ġəhid atanın yadigarı 
Nakam ömrün sədası 
Lalələr bitəsək qəbrinin üstdə 
Bir evin gur iĢığıydın 
Adil igid oğul idi 
Torpaq ətirli əllər 
Qatil, əlin qurusun... 
Sən Vətən üçün doğulmuĢdun... 
"Qisas günü dirilərik" 
Ulu Turan əsgəriyəm 
Torpağın məzar naxıĢı 
Zirvəyə gedən yol 
KiĢi ömrü yaĢamısan 
"Ata, mən getdim" 
Ölümdən güclü oğlan 
Bizim qəlbimizdə yaĢayan ElĢən 
Torpaq, məndən üz döndərmə 
Arazı ayırdılar 
Qəfil güllə 
Qələbəyə gedən yolda 
Sağalan deyil 
Zəfərlə çıxdı 
Ömrün Ģərəfli ayları 
Torpaq onu əzizləyir 
Ana torpaq çağırırdı 

---

394 
 
O günləri tez görəydik 
Ana yola baxır 
Halal peĢə sahibi idin 
Qeyrətə söykənən əsgər andı 
Dünyanın qəm leysanı 
Bir səsin harayı 
Ölümündən qorxmayan igid 
Qəhrəmanlıq zirvəsi 
Bir gecənin faciəsi 
Ellər, sizdə nəyim qaldı 
Ömrün Ģəhidlik yolu 
Ġgidlik eldən gedər 
Dağlara sığınan ömür 
Namərd, əlin qurusun 
Sən ġəmkirdə doğulmuĢdun 
Məni unutmayın 
Ellər xəbərsiz qalıb 
Ömrün layla Ģirinliyi 
Vətən namusdu, qeyrətdi 
Yaralı səsin iĢığı 
Sən həmiĢə bizimləsən 
Vətən, təki sən yaĢa 
Ana, məni ağlama 
Onun ruhu Ģad oldu 
Taleyin qeyrət sınağı 
Qəlbimizdə yaĢayırsan 
O gün uzaqda deyil 
Sənin atan qəhrəmandır 
O, səməndər quĢu idi 
Gözü yolda qalan var 
Dostlar məni gözləyir 
Ölümünə inanmıram 
Sənsiz yaman darıxmıĢıq 
Boz at murad deyilmiĢ 
Son döyüĢ 
Qoca dağ da qəhərləndi 
Qəlpə yarası 
Özünü xilas edə bilmədi 
Sən məni ağlar qoydun 
Dərdin çoxdur, Xatın nənə 
Bir oğul böyüyür ocaq baĢında 

---

395 
 
Tanrının ucalmaq payı 
Təki Vətən yaĢasın 
Taleyin od közərtisi 
Toyunu görə bilmədik 
Ot kökü üstə bitər 
Sən Vətənin imdadıydın 
Tanrının haqq iĢığı 
Bir elin yarpaq tökümü 
Qəfal ölüm yaman olur 
Qana boyanmıĢ bilet 
Dağlar ona arxa idi 
Güllücədə qırılan ömür 
Ġgid ölər, adı qalar 
Biz ona borcluyuq 
Bir payız günü 
"Üzün elə sarıdır"... 
O gün təbiət də qan ağlayırdı 
Aydın üfüq sorağında 
Yaralı yurd sevgisi 
"Yenə də yanınıza qayıdacağam" 
Barıt qoxulu Ģəkil 
ĠĢığa dönən ömür 
Ata ocağından nigaran Ģəhid 
Qəlblərdə yaĢayır 
Yurdun qeyrət qalası 
Torpağa məhəbbət ölmür 
Ona qərib deməyin 
Qismətdən qaçmaq olmaz 
Bir ömrün üç pöhrəsi 
Qismətdən qaçmaq olmaz 
Vətən onu unutmaz 
Ana oğul gəzir 
Ömür muncuq düzümüdür 
Hər Ģeydən usadır Vətən sevgisi 
Qartal ömrü yaĢayır o 
Cavidin Ģöhrət yolu 
Sən haqqın elçisisən 
Ən böyük səadət 
Ömrümdən ömrünə calardım... 
Vətən səni unutmaz 
 

---

396 
 
 
Dünyaya Mehman gəldi  
O, bizi belə qoruyurdu  
Vətən dara düĢəndə  
Dünyanın dağ boyda qəmi 
Qeyrətli ananın hünərli oğlu  
DüĢməni sarsıdan ölüm 
Bu ad ona yaraĢır 
ĠĢığa qərq olan məzar 
ġəhid qəbri - and yerimiz 
Süsən, Vüsal əmanəti 
Yaralı ürəyin naləsi 
O, yaddan çıxan deyil 
Vətən unutmaz səni... 
Dünyanın qar iĢığı 
Ömrün bulud harayı 
Qisas qiyamətə qalmaz... 
Bir əbədi səfərdəyəm... 
Səndən ötrü gözlərimiz yoldadır... 
 
BĠZ SĠZDƏN AYRILMAZDIQ 
 
Haray çəkir gor evin 
Bir həzin xatirəsən 
Suya qərq olan oğlan 
Ġlahi ata sevgisi 
Qəriblikdə qalan məzar 
Dünyadan kəfənsiz köçənimiz var 
Ata ölər, yurdu qalar oğluna 
Qalmaz belə dünya 
Heç kəsin əli çatmadı ona 
Yurdda qəribsəyən məzar sakini 
Tənha məzar 
O, yaxĢı oğlan idi 
Gözəlim hanı, Araz! 
Sən bir elin ümidiydin 
Təmiz adın iĢığında 
Yollar onu soraqlayır 
Arzu ürəkdə qaldı 
Mənim Lala bibim 
Tanrı bu zülmü götürməz 

---

397 
 
O günahsız idi 
Bu ad ona yaraĢırdı 
Dünya yaxĢılarındır 
Nənə qəbir soraqlayır 
Ağ saçların harayı 
Analar anar ağlar 
Bu qan yerdə qalmaz 
YaĢamaq haqqı 
Ölüm yolda haqladı 
Qətl günü 
 
Üzrxahlıq 
 
Sizdən ötrü gözlərimiz yoldadır. 
 
Bizim ellər əmanəti 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

398 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
QƏM LEYSANI 
 
 
Ġsmayıl Səlim oğlu Ġmanzadə 
Tariyel Allahverdi oğlu Abbaslı 
 
Rəssamı: Nərgiz Əliyeva 
Kompüter iĢləri: Natella Qoqnidze 
Korrektorları: Gülnarə Zeynalova, Elnaz Sadıqova 
 
Yığılmağa verilmiĢdir: 02.03.1999 il. 
Çapa imzalanmıĢdır: 07.05.1999 il 
Tirajı: 
Qiyməti müqavilə ilə 
XXI - Yeni NəĢrlər Evi - Bakı - 370146, 
Mətbuat prospekti, 529-cu məhəllə, III mərtəbə.