144
Həzrətin adı Həsəndir və bu ad ona aləmlərin rəbbi, ulu Tanrı tərəfindən
ve
rilmişdir. İmam Zeynul-Abidin (ə) buyurmuşdur: “İmam Həsən (ə) dünyaya
gələn zaman Cəbrail
(ə) Hz.Peyğəmbərin
(s) yanına nazil olaraq Allahın buyu-
ru
ğunu belə çatdırdı: Əlinin (ə) sənə olan nisbəti eynilə Harunun Musaya olan
nis
bəti kimidir. Harunun oğlunun adı Şəbbər (Həsən) olduğuna görə, ey
Allahın rəsulu, sən də bu uşağın adını Həsən qoy.”
195
Hz.
Əli ibn Əbu Talibdən
rəvayət edildiyinə görə Hz.Peyğəmbər (s) Hz.Həsən və Hz.Hüseynin əlindən
tut
du və belə buyurdu: “Kim məni, bu iki uşağı, bunlarının atalarını və anala-
rını sevərsə, qiyamət günü yüksək dərəcələrdə mənimlə birlikdə olacaqdır.”
196
İmam Həsən (ə) hicrətin üçüncü ili ramazan ayının 15-də (miladi 625)
Mədinədə anadan olmuşdur. Atası əmirəlmöminin Hz.Əli ibn Əbu Talib
(ə),
anası isə dünya və axirət xanımlarının ağası Hz.Fatimə binti Muhəmməddir (s).
İmam Həsən (ə) yeddi yaşında olarkən babası Hz.Peyğəmbər (s), ondan yetmiş
beş gün sonra isə anası Hz.Fatimə (s.ə) vəfat etmişdir. İmam Həsən (ə)
təxminən otuz il atası Hz.Əli (ə) ilə birlikdə olmuş, atasının xilafəti dövründə
baş vermiş Cəməl, Siffeyn və Nəhrəvan döyüşlərində yaxından iştirak etmişdir.
Hz.
Əli (ə) vəfat edən zaman öz tərəfdarlarını yanına çağırıb Hz.Həsəni (ə)
özün
dən sonra imam və xəlifə təyin etdikdən sonra İlahi elmin sirlərini,
Hz.Pey
ğəmbərin vədlərini və digər mirasları ona təslim etmişdir. Şeyx Tusinin
rəvayətinə görə bu mirası və kitabları Hz.Əli
(ə) İraqa gedərkən Mədinədə
Hz.Pey
ğəmbərin
(s) xanımı Ümmü-Sələməyə tapşırmışdı. Sonralar İmam
Həsən (ə) Mədinəyə gedərkən bu mirasları ondan təhvil almışdır.
Hz.
Əli (ə) vəfat edəndən sonra ramazan ayının 21-də İmam Həsən (ə) Kufə
məscidində minbərə çıxıb geniş bir xütbə söylədikdən sonra özünü camaata
təqdim edərək belə buyurdu: “Ey camaat mən sizin iman gətirdiyiniz Peyğəm-
bərin nəvəsiyəm. Biz Əhli-Beyt o Həzrətə (s) hamıdan yaxınıq, biz bir olan
Allahın buyuruğuna əsasən bütün günahlardan və bəd əməllərdən pak və məsu-
muq. (Burada İmam Həsən (ə) Qurani-Kərimin “Əhzab” surəsinin 33-cü ayə-
sinə işarə etmişdir. Ayədə deyilir:
Ey əhli-beyt! Həqiqətən, Allah sizdən (hər
cür) çirkinliyi (pisliyi, günahı) aparmaq və sizi pakdan pak etmək istər!”).
İndi mən sizə xəbərdarlıq edirəm ki, mən o Həzrətin (ə) itrəti (əhli-beyti)
və Allahın əmri ilə xalqa təyin edilmiş imamıyam, sizin mənə itaət etməyiniz
vacibdir. Hz.
Peyğəmbərdən sonra dünyanın ən üstün adamı olan Hz.Əli (ə) bu
ge
cə vəfat edib, onun yerində İslama rəhbərlik etmək üçün Allahın təyin etdiyi
vəsiy mənəm. Mənəm Fərzəndi-Bəşir (cənnətə bəşarət verən), mənəm Fərzən-
di-
Nəzir (cəhənnəmdən qorxudan), mənəm Fərzəndi-Siraci-munir.”
Bu xütbədən sonra camaat Hz.İmam Həsənə (ə) beyət edərək onu xəlifə ki-
mi tanıdı. Bu hadisə ramazan ayının 21-i, hicrətin qırxıncı ili baş verdi. Beyət-
dən sonra ətraf məntəqələrə valilər təyin edən İmam Həsən (ə), Abdullah ibn
195
Şeyx Tusi, Təhzibul-əhkam.
196
Tirmizi, Mənaqib-21.
145
Ab
bası da Bəsrəyə hakim göndərdi. Bu hadisədən xəbər tutan Müaviyə ibn
Əbu Süfyan dərhal Bəsrəyə və Kufəyə casuslar göndərdi ki, o yerlərdə baş ve-
rən hadisələrdən xəbərdar olsun. Casusları ələ keçirərək boyunlarını vurduran
İmam Həsən (ə) Müaviyə ibn Əbu Süfyana məktub yazaraq ondan beyət et-
məsini istədi. Bu məktubun cavabında Müaviyə nalayiq sözlər yazmaqla bə-
rabər İmam Həsənə (ə) müharibə elan etdi. Bu zaman Kufədə olan bəzi müna-
fiq
lər də Müaviyə ibn Əbu Süfyanla əlbir olub İmam Həsənin
(ə) əleyhinə təb-
li
ğat aparır və xalqı imama qarşı qaldırırdılar.
Müaviyənin müharibə etməkdə ciddi olduğunu görən İmam
(ə) ona qarşı
on iki min nəfərlik ordu topladı. İmamın (ə) göstərişinə əsasən bu orduya
əmisi oğlu Ubeydullah ibn Abbas başçı təyin edildi. Qeys ibn Səd və Səid ibn
Qeys isə Ubeydullaha canişin təyin edildilər. Şam ordusu ilə Kufə ordusu
Məskin adlı məntəqədə qarşı-qarşıya gəldi. Qısa müddət ərzində Müaviyə
İmam Həsənin ordu başçısı olan Ubeydullah ibn Abbasa bir milyon dirhəm
verərək onu səkkiz min tərəfdarı ilə birlikdə öz tərəfinə çəkdi. Qalan dörd
min nəfərə isə Qeys ibn Səd başçılıq etməyə başladı. Ubeydullah ibn Abbası
ələ almaqla kifayətlənməyən Müaviyə İmamın (ə) ordusunu zəiflətmək və or-
d
u arasında şayiə yaymaq üçün öz casuslarını imamın başçılıq etdiyi orduya
göndərdi. Onlar İmamın
(ə) başçılıq etdiyi orduda belə bir şayiə yaydılar ki,
Qeys ibn Səd Müaviyə ilə müqavilə bağlayıb, eyni zamanda Qeysin də or-
dusu arasında şayiə yaydılar ki, İmam Həsən (ə) Müaviyə ilə sülh bağla-
mışdır.
Həmin vaxt Mədaində olan İmam Həsən
(ə) topladığı ordu ilə birlikdə Sə-
ba
ta doğru hərəkət edirdi. Səbat yolunda olarkən əslən xəvaricdən olan Cərrah
ibn Sənan tərəfindən ağır yaralanan İmam Həsən
(ə) yenidən Mədainə qayıtdı.
Baş verən hadisələrdən istifadə edən Müaviyə vəziyyəti tam olaraq ələ aldı. Or-
dusunu
itirib tək qalan İmam Həsən (ə) Müaviyə ibn Əbu Süfyanın sülh təklifi-
ni qəbul etməyə məcbur oldu.
197
Deməli, əgər İmam Həsən (ə) sülhü qəbul
edib
sə, bundan başqa çarəsi olmayıb. Necə ki, Təbəri və digər tarixçilər yazır-
lar: “Həsən ibn Əli
(ə) yalnız ordusu onun başından dağılıb tək qaldığı halda
sül
hü qəbul etməyə razı oldu.”
198
İmam Həsənlə (ə) Müaviyə arasında bağla-
nan sülhün şərtləri bunlardır:
1)
Xilafət Müaviyə ibn Əbu Süfyana bu şərtlə verilir ki, o, hökuməti
Allahın kitabı və Peyğəmbərin sünnəsi əsasında idarə edəcək.
2)
Müaviyə özündən sonra canişin təyin etməyəcək və ondan sonra haki-
miy
yət İmam Həsənə (ə) məxsusdur. Əgər onun başına bir iş gələrsə İmam Hü-
seyn
(ə) xəlifə olacaq. Yəni, bu sülh müvəqqətidir, İmam Həsən (ə) demədi ki,
biz xilafəti tərk etdik və hökumət sənin olsun, istədiyin işləri gör. Bu müqavilə
Müa
viyənin vaxtında etibarlıdır və ondan sonra öz mahiyyətini itirir. Bununla
197
Tarixi-
Yaqubi, II cild, səh-205.
198
Tarixi-
Təbəri, II cild, səh-95; Usdul-ğabə, II cild, səh-14.