“Щяр бир алим гиймятлидир. Анъаг нязяриййяни тяърцбя иля бир
Yüklə 0,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Aynur Bağırova 79 ELM DÜNYASI
insan embrionu, doğrudan da, heyvan embrio- nundan tәkamül etmişdir. Bu nәzәriyyә biolo - giya elmi üçün әsrarәngiz bir kәşfdir. İn san ların sosial vә siyasi varlığı Darvinin gös tәrdiyi kimi, tәkamül nәzәriyyәsinә әsasla naraq tәbii selek- siya vә biologiya ilә idarә edilir. Bunun әksini söylәmәk, әlbә ә ki, ağılsızlıq olardı”. Yevgenika Ernest Hekkel üçün dә yeni vә cәlbedici bir nәzәriyyә idi. O, yevgenikanın tәbliği üçün hәr şeyi etmәyә hazır idi. Hekkel yeni doğulmuş şikәst uşaqları, vәbaya yolux - muşları, xәrçәngә tutulmuşları vә ruhi xәstә lәri vaxt itirmәdәn öldürmәyi tәklif edirdi. Onun fikrincә, әgәr bu yararsız insanlar cәmiy yәtdә daha çox qalarsa, bu, tәkamülü lәngidә bilәr. Əslindә, Hekkelin qanunu Aristotelin böyük varlığın zәnciri fәlsәfәsinә qayıdış idi vә tәka - mülün inkişaf etmiş mәrhәlәsindә köhnәl miş bi- oloji anlayışların son hәddi ağ dәrili insanın yaranmasına gәtirib çıxarırdı. Hekkelin biogenetika pillәsi heyvan vә bitki növlәrindәn insan irqlәri vә mәdәniy yәtlәrinә qәdәr genişlәnirdi. Tәbii ki, pillәnin yüksәk liyin dә nord ağ irqli avropalılar vә onların mәdәniyyәti dayanırdı. Hә a din dә Hekkelin nәzәriyyә sin - dәn yan keçmәmişdir. O, yәhudi dinini xristian - lığın embrional forması kimi tәsvir edirdi. Hek ke lin nәzәriy yәsinә görә, qalan irqlәr vә mәdәniy - yәtlәr inkişafdan geri qalmış vәziyyәtdә idilәr. Ernest Hekkel 1919-cu ildә vәfat etdikdәn sonra öz fikirlәrini nasistlәrә miras qoydu. Adolf Hitler bu mirasdan çox sәmәrәli istifadә etdi. Heç tәәccüblü deyildir ki, Hitler Hekkelin nәzәriyyәlәrindәn ilham alaraq “Mayn Kampf” (“Mәnim mübarizәm”) kitabını yaz mış dır. Bu kitab işıq üzü gördükdәn sonra dәr hal qadağan olunmuş kitablar sırasına daxil edilmişdir. Zәif irqlәr kimi göstәrilәn qruplara yavaş- yavaş müxtәlif irqlәr, millәtlәr dә daxil olmağa başladı. Hә a iş o yerә çatmışdı ki, 1936-cı il Berlin Olimpiada oyunlarında idmançıları tәbrik edәn Hitler 4 qızıl medal qazanmış zәnci atlet Jesse Oveni saymayaraq stadionu tәrk etmişdi. Yevgenika sadәcә Almaniyanın daxili vә xarici siyasәtinә müdaxilә etmәdi. Bu qrupa ABŞ da daxil oldu. Qaltonun ölümüylә bir likdә Yev- genika qanunları Amerikaya keçdi vә bu ölkәdә daha sәrt formada tәtbiq olun mağa başlandı. Yevgenikanı әn pis ssenari üzrә inkişaf etdirәn ölkә mәhz ABŞ oldu. Xüsusi istedada malik in- tellektual cәmiyyәtlәrdә çox uşaqlılıq tәbliğ olunur, gәlәcәkdә onlardan әmәlә gәlәn uşaqların dahi şәxsiyyәt olacağına ina nır dılar. Ən dәhşәt lisi Amerikaya saysız-he sab sız axın edәn müha cir - lәrin mәhkәmә qәrarı ilә mәcburi sterilizasiya edilmәsi idi. Əksәr ştatlarda isә irqlәrarası izdi- vaclara qadağa qoyulmuşdu. Çünki dövlәt yev- genikaya әsas la na raq bu izdivaclardan әmәlә gәlәn uşaq la rın qüsurlu olacağına inanırdı. Cәnubi Avropa dan, Asiyadan vә Afrikadan gәlәn mühacir lә rә isә ümumiyyәtlә, ABŞ-ın qapıları bağlı idi. Henri Ferfild Osborn, Harri Langhlin vә Medison Qrant Qaltonun amerikalı varislә rin - dәn sadәcә bir neçәsiydi. Sonradan Yevgenika vәhşәtini dәstәklәyәnlәrin sayı o qәdәr artdı ki, Rokfeller İnstitutu vә Karnegi Cәmiyyәti dә mәmnuniyyәtlә onlara qoşuldu. Hә a Rokfeller İnstitutundan Nobel mükafatçısı Dr. Aleksis Karrel almanların törәtdiyi bu soyqı rımını coş - quyla alqışlamış vә ruhi xәstәlәrin, mәhkum la - rın toplu şәkildә öldürülmәlәrini belә çәkin mәdәn müdafiә etmişdir. Pozitiv yevgenika insan nәslinin yaxşılaş - dırılması, cәmiyyәt üçün dәyәrli, yüksәk in- tellektli, fiziki inkişafı vә ya bioloji uyğunluğu yaxşı olan fәrdlәrin çoxaldıl ma sıdır. Əslindә, yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, yev- genika Hitlerin törәtdiyi vәhşiliklәrlә yad daşlara
/ Elmi-kütlәvi jurnal / 4 (04) 2013 hәkk olduğu üçün insanların fikrincә, bu tәlim sadәcә qeyri-әxlaqi eksperiment lәrdәn ibarәt idi. Bu haqda mәlumatı olmayanlar, ümumiyyәtlә, yevgenikanın nә oldu ğunu tәsәvvür belә etmirlәr. Əslindә, elmin nә qәdәr tәrәfsiz olduğunu, onun elm adamları tәrәfindәn yaxşılığa vә pisliyә yönәl diyinin şahidi oluruq. Əgәr hәr hansı bir elm insanın şәxsi ambisiyaları ilә vә onun istәk - lәrinә uyğun tәtbiğ olunarsa, sonda, әlbә ә ki, bu, faşizm vә digәr antiinsani vәhşiliklәrә qәdәr gәtirib çıxara bilәr. Vә ya başqa bir misala müra - ciәt edәk: atomu xeyirxah mәqsәdlәr üçün tәd - qiq edәnlәr onun bu gün bәşәriyyәti hansı fәla kәtә sürüklәyәcәyini düşünә bilmәzdilәr. Ancaq bu gün müasir tibdә yevgenikanın üstün mәziyyәtlәrinә rast gәlinir. Bu gün tibb vә biologiya elmlәri, hәmçinin inkişaf edәn texno - logiyalar müasir tәbabәtdә genetik xәstә lik riski mövcud olan ailәlәrdә genetik diaqnoz metod - larını tәtbiq etmәkdәdir. Müasir tәbabәtdә amniosintez vә başqa genetik testlәrin kömәyi ilә dölün diaqnostik müayinәsi vә bir sıra genetik nöqsanları uşaq ana bәtnindә ikәn aşkar etmәk imkanı yaradır. Mәsәlәn, hәkimlәr doğulacaq uşaqda ağır irsi hemofiliya, oraqhüceyrәli anemiya vә ya Daun sindromuna tutulma ehtimalını anladıqları an vaxtında onun qarşısını almaq iqtidarında dırlar. Yәni öncәdәn valideynlәr lazımi şәkildә mәlumatlandırılır, onlara genetik mәslәhәtlәr verilmәklә yol göstәrilir vә valideynin istәyinә bağlı olaraq uşağın yaşayıb yaşamamasına qәrar verilir. Keçmişdәn bu günә qәdәr insan lәyaqәtinә zidd olan tәcrübәlәr hәr zaman dövrün aktual problemlәrindәn hesab olunmuşdur. Yuxarıda qeyd etdiyimiz neqativ yevgenika buna açıq- aşkar sübutdur. Bu gün dünyada insan hüquqlarının – yaşamaq vә sağlamlıq hüququnun müdafiәsi mәqsәdilә Bioetika elmi yaranmışdır. Bioloji elmlәrin vә ümumbәşәri dәyәrlәrin bir-birini tamamladığı bu elmi istiqamәti 1970-ci ildә amerikan alimi Van Rensseler Poter “Bioetika” adlandırdı. Başqa sözlә, bioetika elmi araşdır - malar zamanı meydana çıxan әxlaqi toqquş ma - ların әsaslanmasında, yaxud hәllindә çağ daş
biologiyanın nailiyyәtlәrinә söykәnir. Bioetika yüksәk texnologiyaların insan rifahına vә tәrәqqiyә xidmәtini tәmin edәn, yalnız vә yalnız mәnәviyyat prinsiplәri, etik normaları müdafiә edәn vә bәşәriyyәtin sabahının keşi yin dә duran elm sahәsidir. Müasir tәbabәt bioetikanın “insanın şәrәf vә lәyaqәtinә” yüksәk hörmәt prinsipini әsas tutur. Bu isә öz növbәsindә tarixәn mövcud tәcrübәnin ümumilәşdirilmәsi, humanistlәş di ril mәsi vә insan hüquqlarının qorunmasına xidmәt edir. Azәrbaycanda bu elm sahәsi kifayәt qәdәr gәnc olsa da, artıq böyük nailiyyәtlәrә sahib olmuşdur. Azәrbaycanın birinci xanımı, Milli Mәclisin deputatı, UNESCO vә ISESCO-nun xoşmәramlı sәfiri, Heydәr Əliyev Fondunun prezidenti Mehriban Əliyevanın tәşәbbüsü ilә Beynәlxaq Bioetika Komitәsinin Sessiya sı nın
Şәrqi Avropada ilk dәfә olaraq Bakı şәhә rindә 2011-ci ilin may-iyun aylarında keçi ril mәsi bunun bariz nümunәsidir. Bioetikanın Azәrbaycanda son iki ildә sürәtlә inkişafında rolu olan qurumlardan biri İnsan Hü quqları İnstitutudur. Tәsadüfi deyildir ki, ses siya zamanı Yuneskonun Baş Ofisi İnsan Hüquqları İnstitutunda bioetikanın tәdrisi prin - siplәri haqqında ilk treninq seminarı keçi ril - mişdir. Hörmәtli Mehriban xanım Əliyevanın Bey - nәlxalq Bioetika Komitәsinin 18-ci sessi yasının iştirakçılarına ünvanladığı müra ciәt dә xüsusi maraq doğurur: "...Sabahı düşünü rük sә, gәlәcәk nәsillәr qarşısında mәsuliyyәtimizi dәrk edi - riksә, bütün münasibәtlәri mәhz etika vә әdalәt platformasında qurmağa çalışmalı yıq. Şübhәsiz ki, bu, uzunmüddәtli prosesdir. Əminәm ki, hu- manizm vә әdalәt әsasında kons truktiv әmәk - daşlığın qurulması mәhz bu halda mümkün olacaq. Ümidvaram ki, bugünkü sessiyanın yekun - ları bioetikanın hәm dünya da, hәm bölgәdә, hәm dә ölkәmizdә inkişafına xidmәt edәn önәmli bir addım olacaq”. Sonda onu qeyd etmәk istәyirik ki, heç bir elmi kәşf, elmi yenilik ümumbәşәri dәyәr lәr dәn, insan lәyaqәtindәn vә әxlaqından üstün ola bilmәz.
/ Elmi-kütlәvi jurnal / 4 (04) 2013 Yüklə 0,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|