Sizsiz (roman-xatirə) Həyatım ağrıyır (povest-xatirə)

 119 

yaralıyam – deyir. 

Burda evim–eşiyim 

orda ana beşiyim, 

bilmirəm haralıyam – deyir... 

 

Nərminə daha oxumur. Radioyla verilən ancaq köhnə lent 

yazılarıdır. 

Saleh Gəncər çoxdan ölüb. 

Kamıl dayı da artıq yoxdur. Atamla anamın ölümləri 

arasında keçən o yüz günlərin birində Türkiyədən vəfatı 

haqqında xəbər gəldi. 

Hər üçünün – atamın, anamın, Kamıl dayının bir-birlərinin 

ölümlərindən xəbəri olmadı. 

 

Buzovna küçələri bomboş, səssizdir. Elə bil istinin gur səsi 

varmış, havalar sərinləşdikcə sanki səslər də qısılıb, yavaşıyıb. 

Sahil adamsız, qəsəbə dinc, sakit, Bakıya gedən avtobuslar 

hərdənbir gəlir. Həm də seyrək sərnişinli... 

İl yarım bundan qabaq beləcə sakit, mülayim mart günündə 

Buzovnayla vidalaşıb Mərdəkana getdik. 

Atamı palatasına ötürdük, onu ordakı  həkimlərə, tibb 

bacılarına tapşırıb Bakıya qayıtdıq. 

Hamımızı anamın vəziyyəti düşündürürdü, həkimlər nə isə 

özlərini suçlu aparır, analizlərin nəticəsi haqqında qəti bir şey 

demirdilər. Anama onkologiya sahəsində görkəmli mütəxəssis 

Nacarov baxmalı idi. 

Martın 29-da Fikrətlə Mərdəkana – atama dəyməyə getdik. 

Əhvalı pis deyildi. Anam sarıdan da arxayın etdik onu, 

"analizlərdə qorxulu bir şey yoxdur", – dedik. (Şiş-filan 

söhbətindən atamın xəbəri yox idi). 

Atam dedi ki, bir neçə şer yazmışam, üzünü köçürüm, gələn 

səfər aparıb "Azərbaycan" jurnalına,  Əkrəmə verərsən. Sonra 

oturub məktub yazdı, "Nigara ver", – dedi, O məktub indi 

məndədir. 

---

 120 

"Gözəl gözlü Nigar xanım! 

Sənə  Mərdəkan salamı göndərirəm. Özümü yaxşı hiss 

edirəm. Bircə nigarançılığım səndəndir. Doktor Əliyev deyir 

ki, Nigar xanım bura gəlsin, üç gündə onu sapsağlam edərik. 

Doğrudan da! 

Hər gün səndən xəbər tuturam. Darıxma, inanıram ki, yaxın 

vaxtda görüşərik. Öpürəm. 

Rəsul 

29.03.81". 

Uzun illər boyu Moskvadan, cəbhədən, Təbrizdən, haçansa, 

ilk gənclik çağlarında Bakının özündən anama onlarca məktub 

yazıb, məktublaşmalarına aid "Səndən sənə" adlı poeması da 

var. 

Bu bir əlcə kağız isə anama yazdığı son məktubu oldu. 

Martın 30-da Nacarov anama baxdı. Anam onu üzdən 

tanımırdı, adını demədik, başqa həkim kimi qələmə verdik. 

Anamın qohumu Elmira Rəfibəyli (sənətşünas Cavad 

Rəfibəylinin qızı) Nacarovla bir yerdə işləyirdi. O da gəlmişdi 

xəstəxanaya. 

Elmira dəhlizdə mənə: 

–Necə olub ki, belə gec xəbər tutmusunuz? – dedi. – 

Xərçəngin  ən son mərhələsidir, gecdir, heç bir şey etmək 

mümkün deyil. 

Biz necə  xəbər tuta bilərdik axı, biz həkim deyildik ki... 

Anam neçə müddətdi xəstəxanada, həkimlərin nəzarəti altında 

idi. Atamı müalicə edən həkimlər vaxtaşırı anamı da müayinə 

edirdilər. Bəs necə olub ki, onlar da vaxtında duyuq 

düşməyiblər? 

Amma bütün bu gecikmiş ittihamların nə mənası vardı? 

–Bəlkə Moskvaya aparaq? – dedim. 

–Məncə, mənası yoxdur. Hər halda bir Nacarovla danışın. 

Gecə Nacarova zəng vurdum. 

–Mənimçün diaqnoz tamamilə aydındır, – dedi, – heç bir 

şübhə yeri qalmır. Amma ailənin hisslərini də başa düşürəm. 

---

 121 

Vicdan  əzabı  çəkməyəsiniz deyə istəyirsinizsə, Moskva 

həkimlərinə  də göstərin. – Bu qəti hökmdən sonra Nacarov 

əlavə etdi: – Kim bilir, bəlkə biz yanılırıq, hər bir şey 

mümkündür! – bu sözlərdən zəif bir ümid işığı gəlirdi. 

Elə  həmin gecə  mən Moskvaya, 71-ci ildə anamı müalicə 

etmiş həkimə – Boris Oleqoviç Toloknova zəng vurdum. Əvvəl 

çox təəccübləndi – hər halda on il keçmişdi, sonra xatırlayıb, 

tanıyıb mehribanlıqla danışmağa başladı. Deyəsən, bir balaca 

içmişdi, kefi kök idi. 

–Sizin həkimlər nə belə tez diaqnoz qoyurlar, – dedi. – 

Əlavə analizlər lazımdır, yalnız bundan sonra qəti söz demək 

olar. Nə isə, gətirin onu Moskvaya, sağaldarıq... 

Bu sözlər, yəqin ki, kefinin duru vaxtında, içkinin gücünə 

söylədiyi sözlər – bir gecəlik ümidimizə, neçə saatlıq 

sevincimizə bəs idi. 

Ən ağır, ümidsiz dəqiqələrində  də insan xoşbəxt sonluq, 

nikbin qurtuluş gümanlarından  əl çəkmir, özünü inandırmaq 

istəyir ki, axır-əlbət hər şey yaxşı olacaq, yaxşı olmalıdır, yaxşı 

olmaya bilməz. Yəqin ki, bu duyumda sırf eqoistik, özünü 

qoruyucu bir çalar da var. İnsanın xislətindədir bu cəhət. Bəlkə 

də elə budur insanları hifz eləyən, saxlayan, xilas edən. Kim 

bilir? 

Həqiqətin düz gözünün içinə baxmaq hünərdir, cəsarətdir, 

igidlikdir, amma insanın özü özünü aldatması da qüvvətli bir 

hissin – yaşamaq hissinin, həyat eşqinin  əbədi  şərti,  əzəli 

qanunudur. 

Martın 31-də bacılarımla məsləhətləşib elə  səhərisi gün,  

yəni aprelin 1-də anamı Moskvaya aparmağı qərara aldıq. 

Martın 31-də bütün gün bilet almaq (anamla mən və Fidan 

gedəsiydik), Moskvada yer tədarük etmək, pul götürmək və s. 

təşkilat məsələləriylə  məşğul olduq. Anama hələ bir şey 

deməmişdik. 

Yalnız aprelin 1-də  səhər onun yanına gələndə, "hazırlaş, 

axşam Moskvaya gedirik, – dedim – sənin sevimli həkimin 

---

 122 

Toloknovla danışdım, dedi, gətirin, bir həftəyə sağaldım onu". 

Anam mat qalmışdı. "Yadında, Rəsul o vaxt nə haldaydı, 

Moskvada on günə sağaldı.  İndi sən də o hala düşmək 

istəyirsən? Tez gedək ki, tez də sağalasan"... 

–Nə deyirəm ki, – razılaşdı, qızlara evdən hansı paltarlarını, 

lazım olan şeyləri gətirməyi tapşırdı. 

Fidanın yoldaşı Rauf Vəzirovla mən isə  Mərdəkana 

yollandıq – Moskvaya getməyimizi mümkün qədər yumşaq və 

ehtiyatlı şəkildə atama demək lazım idi. 

Gündüz saat on iki radələrində Raufla Mərdəkana çatdıq, 

Moskva səfərimiz haqqında birdən-birə söz açmadıq. Dedik ki, 

Nigar yaxşıdır, amma qorxuruq ki, burda müalicəsini düz 

aparmasınlar, odur ki, Moskvayla, Toloknovla danışdıq, 

məsləhət elədi ki, ora aparaq. 

Hələ haçan aparacağımızı deməmişdik, hələ ümumi şəkildə 

Moskvaya getmək ehtimalından söz açmışdıq, amma atam 

dərhal tutuldu. 

–Duzünü deyin, ciddi bir şey var? 

Hər ikimiz arsız-arsız gülüşdük. 

–Yox canım, heç bir ciddi şey yoxdur, – dedim, – yadında 

deyil, sən o vaxt, burda nə  qədər  əziyyət çəkdin, Moskvaya 

gedən kimi o saat yaxşılaşdın, xəstəliyin üstünə tez düşmək 

lazımdır ki, tez də sağalasan. 

Rauf onun fikrini yayındırmaq üçün söhbəti dəyişdi, atamın 

təzə kitabını vərəqləyə-vərəqləyə: 

–Rəsul əmi, burda iş otağınız haqqında yazırsınız,– dedi. – 

Falk, Bricit Bardonun pişik üzü, Tağı... Tağı inciməz ki... 

Atam sanki bu sözləri eşitmirdi, dupduru, aydın, göy gözləri 

düz mənim gözümün içinə baxırdı. 

–Düzünü de, Nigarda nə var? 

Bayaqkı uydurmalarımı bir daha inandırıcı olmağa çalışaraq 

təkrar etdim. 

Vaxt keçirdi, biz şəhərə qayıtmalı, səfərə hazırlaşmalı idik, 

altıda qatar yola düşürdü. 

---