115
Nəfəsləri.
Şerləri
Gecədir, sakit, ulduzlu Buzovna gecəsi. Atamın səsini
eşidirəm:
Hərdən mənə elə gəlir ki,
Ulduzlar göyün yaxasında
sədəf düymələridir.
Bu düymələri açsan
Başqa bir aləm görəcəksən.
Orda nə toz var,
Nə duman.
Nə ölüm, nə qan...
Anamın səsini eşidirəm:
Mən
yuxuda durna oluram
gecələr
Çırpıb qanadlarımı
yerdən üzülürəm,
Geniş-geniş havalarda səf çəkən
Durnaların qatarına düzülürəm
Uçuruq uça bildikcə
Torpağın ətrini aparırıq
Ulduzların aləminə.
Həyat səsi qatırıq
Göydə soyuq-soyuq işıldayan
ayın yalqızlı qəminə.
Səhər
Şəfəqlər
Oyadır məni
Sevinə-sevinə durub
Qalxıram ayağa;
sonra bütün günü
nə həvəsim olur,
116
nə macalım,
bir də yerdən üzülüb
durna
olmağa…
Bu gün yayın son günü, payızın ilk günüdür. Təbiətin
tarazlıq günü – gündüzlə gecənin bərabərləşdiyi gün.
Amma nə gündüz var, nə gecə...
Mənəm, kimsəsiz bağdır, bir də keçib gedən günlər. Nazim
Hikmət necə yazıb? "Keçib getmiş günlər gəlin, rakı için,
sərxoş olun". Gərək ki, belədir. Burda əlimin altında Nazimin
kitabı yoxdur ki, baxıb dəqiqləşdirim – uşaqlıqdan, o günlərdən
yadımda necə qalıb, o cür yazıram.
Bir mənəm, bir gecə, bir bağ. Bir də özümlə gətirdiyim radio.
Bakıdan gecə konserti verirlər. Nərminə oxuyur... "Özünə
qurbanam, sözünə qurbanam".
Andrey Babayevin mahnısıdır. Andrey Babayev çoxdan
ölüb, Nərminə də çoxdan oxumur; köhnə lent yazılarını
verirlər.
Anamın Türkiyədə yaşayan böyük qardaşı Kamıl dayı
(anam özü belə deyərdi: Kamil yox, məhz Kamıl) yadıma
düşür və Kamıl dayıdan dolayısı atamın "Qanlıca" şeri yadıma
düşür:
Qanlıca bir dağ ətəyindədir
Sakit okeandan bəri uzanan
Asiyanın qurtaran yerində.
Bəlkə əsrlərin çobanlara
Bura köçəri çobanlara
bir sığınaq,
bir yurd olub.
Qanlıcada bizim adicə qatıq
Ata-baba adını dəyişib
Yoğurt olub...
Mən də içdim
yoğurtunu Qanlıcanın
doktor Kamil Arran,
117
şair Nigar da.
İtişmişdik,
Harda tapışdıq,
harda!
Anam qardaşıyla qırx illik ayrılıqdan sonra 1968-cı ildə
görüşmüşdü. Atamla-anamdan yeddi il sonra İzmir tərəflərdə
Kamıl dayıyla mən də görüşdüm.
...Egey dənizi sahili, Ayvalıq, dənizə səpələnmiş saysız-
hesabsız adaların birində oturmuşuq, şam edirik. Dayım: –
Bax, o ada bizimdir, – deyir,– o yunanlarınkı, o da
yunanlarınkı, amma bax o biri bizimdir.
Balıq yeməkləri yeyirik, dayım, dayım oğlu, mənim yaşıdım
Aydın, dayımın kürəkəni Tamer, dayımın təzəcə evləndiyi
cavan arvadı, bir də mən. Dayımın cavan arvadı ona: həyatım –
deyə müraciət edir, 65 yaşlı Kamıl dayım isə zövcəsinə məftun
gözlərlə baxır: – "Məni yaşadan budur", – deyir. Aydın mənə
göz vurur. Yaxın sahil Anadolu, üfüqün o yanı Yunanıstan.
Dörd tərəfimiz Egey – Aralıq dənizinin bir hissəsi – antik
mədəniyyətin beşiyidir bu yerlər.
Qürub çağıdır, ala-toranlıqda bir-birinə qarışmış türk ya
yunan adaları arasından yuvarlanıb sulara düşən qızılı günəş
sözə gəlməz dərəcədə gözəl bir axşam mənzərəsi yaradır.
Hardansa həzin bir melodiya eşidilir. Fransız mahnısının
türkcəyə çevrilmiş sözləri səslənir: Mutluluqla randevüm var. –
Xoşbəxtliklə görüşüm var, yəni...
Dayımın gözləri yol çəkir, harasa, adalardan, dənizdən,
üfüqdən də o yanda qalmış məchul bir nöqtəyə baxır sanki,
sonra qəfilcən Nərminəni soruşur. Təəccüblə:
–Sağ-salamatdır, – deyirəm, – sən onu hardan tanıyırsan?
Dayım köksünü ötürür:
–Eh, bilsən o qız mənə nə qədər rakı içirdib, – deyir.
Nazimin bayaq gətirdiyim misralarının dalı da düşdü yadıma:
Keçmiş getmiş günlər gəlin
118
rakı için, sərxoş olun.
Tütəkdə nəğmələr çalın,
bu kədər öldürdü məni.
Vətənindən didərgin düşmüş qərib doktor illər boyu
radiosuyla Bakını tuturmuş, qabağına bir şüşə rakı qoyurmuş.
Nərminə Azərbaycan mahnılarını oxuduqca qədəh–qədəh
dalınca təkbaşına içirmiş.
İstanbulda bir gün
Saleh Gəncər adlı biri
qonaq çağırdı evinə bizi.
Dedi: "Razı olsanız,
çağırım bu gecəyə
bir neçə didərgini
Azərbaycanlını...
... Saleh özü gedib vətəndən
beyninin qaynar çağı.
Macəralar romantikası
məst eləyib
14-15 yaşlı uşağı...
...Peşimanam demir.
Güzəranım yaxşı,
dost–aşnam.
Ancaq Boğaziçinə baxanda
hər axşam,
yadıma Xəzər düşür.
Xatirələrimlə bacara bilmirəm.
Fikrimi, xəyalımı
göynəklərdən qaçıra bilmirəm.
Peşmanam demir Gəncər.
Ancaq qırx ildən sonra yenə
yerli türklər
göyərtiyə "səbza" deyir
Saleh – pəncər.
"Peşman sözü cılız gəlir Salehə,