Tofiq Xəzər
Yüklə 4,78 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
1880-cı il aprelin 1-nə qədər fəaliyyət göstərdi və qarĢısına qoyulmuĢ vəzifələrin öhdəsindən uğurla gəldi. Ġndi dilimizin daha çox öyrəndiyi "əmək kitabçası" anlayıĢını Rusiya imperiyası dövründə "formulyar siyahı" deyilən sənəd əvəz edirdi. Dövlət xidmətində çalıĢan məmurların formulyar siyahılarında onların tərcümeyi-hal faktları, iĢ yerləri, məzuniyyətə getdikləri və qayıtdıqları müddət, xəstəlikləri, ezamiyyələri, təltifləri, töhmətləri, ailə vəziyyəti, övladları və s. haqqında məlumatlar öz əksini tapırdı. Formulyar siyahıdakı sonuncu qeyd, adətən, məmurun tutduğu vəzifədən istefaya göndərilməsi, yaxud ölümü ilə bağlı olurdu və bundan sonra sənəd arxivə verilirdi. Arxivlərdə iĢləyərkən həm nazik, həm də qalın formulyarlara təsadüf etmiĢəm. Sənədin qalınlığı və buradakı qeydlərin çoxluğu onun sahibinin diribaĢlığından, vəzifə pillələri ilə sürətlə irəliləməsindən, səmərəli fəaliyyətindən, cəmiyyətdəki mövqe və əlaqələrindən xəbər verirdi. Ġsa Sultan ġahtaxtinskinin formulyar siyahısı ikinci qismə aiddir.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
qubernatorunun dəftərxanasında xüsusi tapĢırıqlar üzrə baĢ məmur vəzifəsinə keçirilir. Həmin ilin mart ayında qubernator dəftərxanasındakı iĢində saxlanmaqla Qafqaz ordusu və Qafqaz hərbi dairəsində baĢ məmur vəzifəsinə təyin edilir. 1879-cu ilin dekabrında Rusiya dövləti ilə Osmanlı imperatorluğu arasında Qars və ətraf bölgələrlə bağlı bir sıra mübahisəli məsələləri nizama salmaq üçün bir neçə aylığa Ġstanbula ezam edilir. 1880-1882-ci illərdə Qars hərbi qubernatorluğunun mülki iĢlər üzrə dəftərxanasının rəisi vəzifəsində çalıĢır. 1880-cı ildə yenə də mübahisəli ərazi məsələlərin həlli ilə əlaqədar Ərzurum Ģəhərində ezamiyyətdə olur. 1883-cü ilin aprelində Qars vilayəti hərbi qubernatorunun dəftərxana rəisi təyin olunur və həyatının sonuna kimi bu vəzifədə çalıĢır. Mülki rütbələrin də hərbi rütbələr kimi dəqiq müəyyənləĢdirilmiĢ zaman fasilələri ilə verildiyi köhnə Rusiya Ģəraitində cəmi beĢ illik xidmətdən sonra "dəftərxana rəisi" təyin olunmaq böyük uğur sayılırdı. Ġsa Sultan yalnız özü kimi kadrlara ehtiyac duyulduğuna görə deyil, həm də yüksək iĢgüzarlığına, bacarıq və istedadına görə tezliklə belə bir məsul vəzifəyə təyin olunmuĢdu.
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
mənsəb pillələri ilə sürətlə irəliləməsinin səbəblərini açıqlayaraq yazırdı: "Rəhbərlik mərhumun həqiqətən də hüdud bilməyən qabiliyyətini, geniĢ biliyini, Avropa və ġərq dillərinə hərtərəfli bələdliyini nəzərə alaraq tezliklə ona son dərəcə geniĢ və çoxcəhətli fəaliyyət sahəsinə malik dəftərxana rəisliyi vəzifəsini təklif etdi". Bürokratik idarəçilik sistemində həqiqətən də "geniĢ və çoxcəhətli fəaliyyət" tələb edən bu iĢin bütün vaxtını və enerjisini almasına baxmayaraq, Ġsa Sultan yenə də qəlbən bağlandığı jurnalistikadan və yaradıcılıq fəaliyyətindən uzaqlaĢmamıĢdı. 80-ci illərdə ara-sıra "Kavkaz" və "Novoe obozrenie" qəzetlərində onun Qarsdan göndərdiyi məqalə və korrespondensiyalar çap olunurdu. Artıq bir neçə dəfə istinad etdiyim nekroloqun naməlum müəllifi Ġsa Sultanın Rusiyanın bir sıra mərkəzi qəzetləri üçün də yazdığını, Moskvada çıxan "Nedelya" qəzetinin isə Qafqaz və Türkiyə üzrə müxbiri vəzifəsini yerinə yetirdiyini bildirir. Bu məlumat həqiqətə nə dərəcədə uyğundur? Fikrimizcə, nekroloq müəllifi Ġsa Sultanı eyni soyadı daĢıyan baĢqa bir həmvətəni və qohunu ilə - Məhəmməd ağa ġahtaxtinski (1846-1931) ilə qarıĢıq salmıĢdı. Sonuncu ötən əsrin 80-ci illərində "Moskovckie
www.kitabxana.net – Milli Virtual-Elektron Kitabxana 2017
E-antologiya: çağdaĢ filoloji materiallar
bu nəĢr Rusiyanın "kiçik xalqlarına" və müsəlman əhaliyə münasibətdə qatı imperiyapərəst mövqe tuturdu və bir müddət həmin qəzetdə çalıĢması sonralar M.ġahtaxtinskiyə baĢqaxıncı olmuĢdu-V.Q.) əməkdaĢı və Ġstanbul müxbiri idi. Amma bir məsələ var ki, nekroloqda "Moskovskie vedomosti"nin deyil, "Nedelya"nın adı çəkilir. Burada əksini tapmıĢ digər məqamlardan da göründüyü kimi, nekroloq müəllifi Ġsa Sultanı kifayət qədər yaxından tanımıĢ, onun ömür yoluna və bioqrafiyasına yaxĢı bələd olmuĢdu. Deməli, ötəri xatırladılan bu faktın özü də diqqətlə araĢdırılmalıdır. Təbii ki, imperiyaya yeni qatılmıĢ ərazilər və rus silahının yeni zəfərləri barəsindəki yazılara mərkəzi qəzetlər öz səhifələrində həvəslə yer verirdilər. Bu mənada, rus dilini mükəmməl bilən və jurnalistika təcrübəsinə malik olan Ġ.S.ġahtaxtinski yalnız rusdilli Qafqaz mətbuatı üçün deyil, Moskva və Peterburq qəzetləri üçün də həqiqi mənada tapıntı ola bilərdi. Bir sözlə, bu istiqamətdə yeni, daha əhatəli araĢdırmalara ehtiyac vardır. Qarsda Ġ.S.ġahtaxtinski yalnız dövlət məmuru kimi deyil, həm də maarifçi, tədqiqatçı-alim və jurnalist kimi fəaliyyət göstərirdi. Formulyar siyahasındakı bir qeyddən
Yüklə 4,78 Mb. Dostları ilə paylaş:
|