Türk xalqlarinin mərasim sistemiNDƏ novruzun yeri
Yüklə 6,43 Mb. Pdf görüntüsü
|
t əqvim” təqdim etmişdir. 28 iyul 1954-cü ildə BMT-nin İqtisadi və Sosial şurasının 18-ci sessiyasında yeni təqvim layih əsi müzakirə olunaraq BMT-nin Ali Assambleyasında baxılmaq üçün təqdim edilir... Lakin istənilən təqvim islahatı n əticəsində hadisələr, şəxsiyyətlərin doğum tarixləri ciddi qarışıqlıqla üzləşəcək... Qriqorian t əqvimi İtaliyada, İspaniya və Portuqaliyada 15 oktaybr 1582- ci, İngiltərədə 14 sentyabr 1752-ci, Rusiyada 14 fevral 1918-ci ild ə qəbul olundu. Türkiyə qriqorian təqvimini 1927- ci ilin yanvar ayının 1-də qəbul etdi. Yulian təqvimindən qirqorian t əqviminə keçid, əsasən, 11 gün fərqlə olduğundan, b əzi ölkələrdə bəlli tarixlər olmamışdır. Məsələn, Böyük Britaniya 1752- ci ilin sentyabr ayının 2-dən sonra birbaşa ert əsi gün 14 sentyabra qədəm qoydu. Ona görə də, bu ölkənin tarixind ə 1752-ci ilin sentyabrının 3-ü, 4-ü, 5-i, 6-sı, 7-si, 8-i, 9-u... 13- ü olmamışdır. Eyni halla digər ölkələrin tarixində də rastlaşırıq. Məsələn, Misirin qriqorian təqviminə 1928-ci ilin 17 sentyabrının ertəsi gün keçməsilə ölkə tarixində 1928-ci ilin 18, 19, 20... sentyabr tarixl əri yoxdur... 1960- cı ildə 1961-ci ilin yanvarında yeni təqvim islahatı üçün hazırlıqlar gedir, layihə ayrı-ayrı ölkələrə müzakirə üçün gönd ərilirdi. Layihəni SSRİ, Hindistan, Fransa, Yuqoslaviya və dig ər ölkələr təsdiqlədilər. ABŞ və Britaniya isə əleyhinə çıxdı. Çünki bazar günün ə düşməli olan dini bayramlar (Pasxa, Xristosun doğumu) başqa günlərə düşdü. Bu gün ateizimdən uzaqlaşan, dinin qoynuna sıxılan ölkələr də artıq yeni təqvimin əleyhinə olacaq və bu ideya utopikliyini qoruyacaq... Bel əliklə, təqvimlərin hazırlanması, hansı məqsədə xidm ət etməsi göstərdi ki, 21 mart Avropa ölkələrinin bir çoxunda yeni il kimi q əbul olunmuşdur. Təqvimin 23 yaranmasında dinlərin, vergi yığımının, savaşların, təsərrüfatın t əsiredici amillər olduğu da göz önündədir. Sonradan 1 yanvar yeni il kimi q əbul ediləndə, hətta bəzi qərb ölkələri buna qarşı çıxmışlar. Bütün bunları diqqətlə araşdıranda, görürük ki, həm 21 mart, h əm də 1 yanvar tarix boyu müxtəlif şəxslərin siyas ətinə xidmətdən tarixlər olmuşdur. Hətta bu təqvimlərin q əbulu zamanı ölkənin, xalqın tarixindən itirilən, silinən, yaşanmayan günlər, illər də olmuşdur. Bu gün belə dünya üçün yeni t əqvimlər təklif olunur... Lakin istənilən halda halda hər yeni t əqvim köhnə təqvimdə baş verənlərin təhrif olunmasına g ətirib çıxardır. Stil dəyişikliyi, 13 günlük sürüşdürmə n əticəsində bir çox hadisələrlə bağlı dolğun məlumat almaq, hadis ələri təhlil etmək müəyyən qədər çətinlik yaradır... 24 TÜRK XALQLARININ MÖVSÜM MƏRASİMLƏRİ M əlumdur ki, ayrı-ayrı ölkələrdə yaşayan türk xalqla- rının mərasimlərilə, adət-ənənələrilə Azərbaycan xalqının m ərasimlərinin, adət-ənənələrinin müqayisəli öyrənilməsi etnoqrafiya elmimizin geniş araşdırmalar tələb edən probleml ərindən biridir. Sirr deyil ki, geniş əraziləri əhatə ed ən zəngin türk mədəniyyəti Böyük Çöldə, eləcə də atının ayağı dəydiyi digər yerlərdə yaşayan xalqlara da təsir göst ərmiş və bu təsir bir çox hallarda qarşılıqlı olmuşdur. Bu baxımdan günümüzdə ayrı-ayrı dil və mədəniyyətə sahib xalqlarda, etnik v ə etnoqrfik qruplarda türk mədəniyyətinin izl ərini görmək mümkündür. Milli özün əqayıdış, özünüdərketmə prosesi güclən- dikc ə, xalqlar arasındakı əlaqələr yeni əhəmiyyət kəsb edir. Son zamanlar qloballaşma adı altında bir çox m ədəniyyətlərin birləşdirilməsi prosesi nəzərdə tutulsa da, günümüzd ə baş verən əksər hadisələr bəzi xalqların öz m ədəniyyətlərinə, soyköklərinə daha da sıx bağlandıqlarını, özünüt əsdiqə çalışdıqlarını, etnik kökə qayıdış prosesinin də n əzərdən qaçırılmadığını göstərir. Bu, eyni etnik qrupa daxil olan xalqlar arasında özünü daha qabarıq göstərir, araşdırmalar zamanı tarixi-etnoqrafik tədqiqatlara üstünlük verilir. Tarixi-etnoqrafik t ədqiqatların obyekti kimi xalq m ədəniyyətinin ayrı-ayrı komponentləri, özəlliklə də maddi- m ənəvi tərəflər əsas götürülür. Tarixi etnoqrafiya özü etnoqrafiya elminin bir bölm əsi kimi XX əsrdə yaranmışdır. Lakin tarixi-etnoqrafik 25 t ədqiqatların kökü XIX əsrin 60-70-ci illərinə təsadüf edir. Bel ə ki, evolyusionizmi tənqid edən bir sıra qərb etnoloqları m əhz bu dövrdə tarixi-etnoloji araşdırmalara üstünlük verm əyə başlayırlar. Beləliklə də, XX əsrin ikinci yarısından tarixi etnoqrafiya bir bölm ə kimi etnoqrafiya elmində, eləcə d ə keçmiş Sovetlər Birliyinin etnoqraflarının tədqiqatlarında özün ə yer tapdı [212, s.62-63]. Xalqın maddi-mənəvi materiallarının araşdırılmasında əsasən müqayisəli-tarixi metoda üstünlük verilm əsinin bir sıra mətləblərə aydınlıq g ətirmək iqtidarında olduğu düşünülür. Monoqrafiyadakı müqayis əli-tarixi araşdırmalarda tarixi müqayisələrin üç növünd ən (tarixi-tipoloji, tarixi-genetik, tarixi-diffuzioz) biri, konkret olaraq tarixi-genetik müqayis ə üsulu önə ç əkilir. Bu üsuldan hələ XIX əsrdə geniş istifadə olunmuşdur. XX əsrin sonlarına doğru qərb elmində tarixi etnoqrafiyada müqayis əli-tarixi üsuldan mədəni-genetik araşdırmalarda daha geniş istifadə olunmağa başlanmışdır. Bu araşdırmalar, əsasən, bir etnos çərçivəsində aparılırsa, daha d əqiq, daha maraqlı nəticələr əldə olunur. Müqayis əli-tarixi üsuldan antik elmdə Herodotun da istifad ə etdiyi məlumdur [212, s.211-216]. Coğrafi kəşflər XVI əsrdə bu üsulun daha da genişlənməsinə şərait yaratdı. XVIII əsrdə C.-F.Lafitonun, Y.D.Vegelenin, XIX əsrdə L.Morqanın, E.Teylorun, C.Mak-Lennanın, C.Frezerin, ABŞ-da D.Stüardın, L.Uaytın, M.Fridin, M.Salinsin, keçmiş Sovetlər Birliyində S.P.Tolstovun, L.P.Potapovun, S.V.İvanovun, M.V.Kryukovun, eləcə də dig ərlərinin əsərlərində müqayisəli-tarixi üsul öz geniş əksini tapmışdır [212, s.215-216]. Qərb ədəbiyyatında sad əcə müqayisəli metod adlandırılan müqayisəli-tarixi 26 Yüklə 6,43 Mb. Dostları ilə paylaş:
|