178
një mjet fitimi për individin që e shkarkon. Pra, brenda botës së internetit, krijohet një
hapësirë e ligjshme e shpërndarjes së veprave, si shprehje e parimit që thamë më lart, pra që
kultura është një e mirë e përbashkët që nuk ka qëllim fitimi dhe që shpërndarja e saj duhet të
jetë një e drejtë. Natyrisht ky përdorim nuk do të kryhet pa një kompensim. Çdo individ që
kërkon të jetë pjesë e këtij komuniteti duhet të paguajë një shumë mbi abonimin e internetit, e
cila do të jetë fikse dhe që do të përcakohet në bazë të fitimit të munguar që mund të vijë nga
shkarkimi i veprave. Nga disa përllogaritje të bëra, nëse llogariten se në këtë sistem abonohen
rreth 20 milionë abonentë, fitimet që dotë gjenerohen shkojnë deri në 1,2 miliardë euro në vit.
Pagesa që do të bëjnë individët nuk do të shërbejë vetëm për shpërblimin e autorëve, por një
pjesë e shumës do të shkojë dhe për financimin e projekteve kulturorë sipas një liste
preferencash që do të vendosin vetë përdoruesit. Kjo mënyrë e re e funksionimit e të drejtës së
autorit ku vihet theksi të përdorimi dhe promovimi i kulturës mund të jetë e ardhmja vet e të
drejtës së autorit. Kështu, përjashtimi, nga një rregull përjashtimor i të drejtës së autorit,
kthehet në rregullim kryesor. Kur përjashtimi që konfirmon rregullin shërben për ta
modifikuar tërësisht rregullin...
2.2 - Shkeljet e të drejtës së autorit në mjedisin digjital
2.2.1 Përkufizimi juridik i shkeljes dhe shembuj nga jurisprudenca
Shkelja e një të drejte nënkupton praninë e fakteve, kryerja e të cilave shkel dispozitat
ligjore. Në rastin konkret, shkelja e të drejtës së autorit dënohet si nga pikëpamja civile, ashtu
dhe në atë penale. Kjo është praktika botërore. Të njëjtin qëndrim ka dhe Shqipëria
565
, e cila
parashikon sanksione civile për shkeljen e të drejtës pasurore dhe jopasurore të autorit, ashtu
si dhe sanksione penale për të dyja këto të drejta. Sanksionet civile i gjejmë në Ligjin për të
drejtat e autorit si dhe në dispozitat e KC, që rregullojnë përgjegjësinë në shkaktimin e dëmit
si dhe dëmshpërblimin.
Në lidhje me sanksionet penale, Kodi Penal disponon se “riprodhimi tërësisht ose
pjesërisht i veprës letrare, muzikore, artistike ose shkencore që i përket një tjetri, ose
përdorimi i tyre pa pëlqim të autorit, kur kanë shkelur të drejtat vetjake e pasurore të tij,
përbën kundërvajtje penale dhe dënohet me gjobë ose me burgim gjer në dy vjet
566
.”
Ndërkohë që parimet e përgjegjësisë civile në lidhje me përgjegjësinë për dëmin e shkaktuar
dhe çështjet e dëmshpërblimit gjenden në KC, kryesisht në nenin 608 në lidhje me
përgjegjësinë e shkaktimit të dëmit, nenet 625
567
dhe 647/a në lidhje me shkaktimin e dëmit
jopasuror dhe metodikën e përcaktimit të saj.
565 Neni 162 i Ligjit për të drejtat e autorit: « Shkelja e të drejtave të njohura dhe të garantuara me këtë ligj, do
të sjellin përgjegjësi civile, kundërvajtje ose përgjegjësi penale, siç mund të jetë rast, në bazë të ligjit ».
566 Neni 149 i KP.
567 « Personi që pëson një dëm jopasuror ka të drejtë të shpërblehet kur : […] b) është cenuar nderi,
personaliteti ose reputacioni i tij »
179
Shkelja e të drejtave në mjedisin digjital ka marrë një përgjigje relativisht të hershme nga
gjykatat e vendeve të ndryshme. Gjykatat nuk kanë hezituar të dënojnë shkeljet e të drejtës së
autorit edhe për veprat që janë në format digjital, duke bërë një zbatim të drejtë të parimit të
mosinteresimit të formës së ka vepra, ose të formës me anë të të cilës ajo komunikohet në
publik ose riprodhohet. Në këtë kuptim, nuk ka patur asnjë dyshim në lidhje me përkufizimin
juridik të veprës në format digjital.
Dyshimi kryesor vjen nga identifikimi i shkelësve. Platformat digjitale kanë sjellë një
pletorë aktorësh të Internetit. Secili ka rolin e vet në përhapjen e veprave rrjedhimisht dhe në
shkeljen e të drejtave mbi këto vepra. Kështu, titullarët kanë kërkuar sanksionimin si të
përdoruesve, ashtu dhe të faqeve të internetit që mundësojnë teknikisht lidhjen e përdoruesve
midis tyre dhe komunikimin e veprave midis tyre. Në këtë kontekst, dy janë aktorët kryesorë
të cilët kanë luajtur ose vazhdojnë të luajnë një rol përcaktues në shkeljet e të drejtës së autorit
në internet: furnizuesit e mjeteve teknike të shkarkimit ose streamingut nga njëra anë dhe
përdoruesit nga ana tjetër.
Veprimet që përbëjnë shkelje të të drejtës së autorit, pa autorizimin e tij
Disponimi
Prodhimi
Importi
Ofrimi
Përdorimi
Mbajtja
Konfliktet e para datojnë në periudhën e popullarizimit të internetit. Kjo përputhet me
përhapjen e internetit dhe shtrirjen e ndikimit të tij përtej rretheve të ngushta të internet-
kafeve ose atyre shkencore. Vendimi i parë që duhet të citojmë në lidhje me shkarkimet e
paligjshme nëpërmjet sistemit peer2peer vjen nga Shtetet e Bashkuara dhe i takon vitit 2001.
Vendimi i parë kishte të bënte me faqen
Mp3.com
568
, dhënë nga Gjykata e Distriktit të Nju
Jorkut dhe e dyta në lidhje me të mirënjohurin
Napster.com
569
.
568 United States District Court
of New York, 4 maj 2000, UMG Recordings c/ MP3.com, www.riaa.org, 6
shtator 2000, Universal Music Group Inc. c/ MP3.com.
569 US District for the Northern District of California, Sony Music Entertainment c/ Napster, P. Kamina CCE,
octobre 2000, p. 6.
Shkelja e të
drejtës së
autorit