2-ÖLÜLƏRƏ TƏVƏSSÜL ETMƏK
Ölüm-fani olmaq deyil
Vahabilər deyir: “Allah yanında məqamı olan ölüb getmiş insanlara təvəssül etmək və onlardan
istək diləmək düzgün deyil”. Onlar bə’zən Məhəmmməd ibn Əbdülvəhhabın bu fikrinə əsaslanırlar: “Ölülərə
təvəssül etmək puça müraciət etməkdir və əqli baxımdan pis işdir. Çünki ölü, dirilərin istəyini yerinə
yetirməyə qadir deyil”. Bə’zən isə İbn Teymiyyənin fikrini əsas götürürlər: “Təvəssül şirkdir”. O, (“Minhacüs-
sünnə”-birinci hissə- səh. 11-də) belə yazır: “Sübutumuz bu ayədir: “Sizin Ondan qeyri ibadət etdikləriniz bir
çərdək qabığına belə, sahib deyillər. Əgər siz onları çağırsanız, bu çağırışınızı eşitməzlər; eşitsələr də cavab
verə bilməzlər. Özləri də Qiyamət günü sizin şərik qoşduğunuzu danacaqlar. Heç kim sənə hər şeydən
xəbərdar olan kimi xəbər verə bilməz (Fatir-13-14)”.
Vahabi məzhəbi və ölülərə təvəssül etmək
Şiələr deyirlər: “Peyğəmbər və imamların həm sağlıq dövründə, həm də dünyadan köçdükdən
sonra onlardan kömək istəmək və istəklər üçün onlara təvəssül etmək düzgündür”. Bu iş əvvəla, puça
müraciət etmək deyildir. Şafeilərin ən böyük alimi Qəzali
/59/
“Ehyaülumid-din” kitabında yazır: “Bə’zi alimlər
demişlər: “Ölüm, elə həmin puç olmaq deməkdir”. Bu, Allaha və ölümdən sonrakı həyata inanmayan
mülhidlərin fikridir. Lakin insan bu həyatda yuxuda olduğu kimidir. Ölən kimi ayılır. Çünki, ölərkən ilk anladığı
şey, yaxşı və pis hərəkətləridir. Pis hərəkətlərini görüb, dəhşətlə həsrət çəkir”.
Demək, vahabilərin fikri nə kitab, nə sünnə, nə də alimlərin fikri ilə üst-üstə düşmür. İslamın fikrincə
ölüm, puç olmaq deyil.
/59/ - Əbu Hamid Məhəmməd ibn Məhəmməd ibn Məhəmməd Qəzali Tusi Əş’əri Şafei
“Höccətül-İslam” ləqəbi ilə tanınıb, “Ehyaül-umid-din” və digər kitabların müəllifidir. O, 505-ci h.
ilində Tusda vəfat etmiş və elə orada da dəfn olunmuşdur.
Qur’andan dəlillər
Qur’andan dəlillərimiz aşağıdakı ayələrdir:
1.Artıq bu gün, gözündən pərdəni götürdük, sən bunu sərrast görürsən (Qaf-22).
2.Oxu kitabını. Bu gün sən özün-özünə haqq-hesab çəkməyə kifayətsən (İsra-14).
3.Ruziləri də səhər-axşam oradadır (Məryəm-62).
4.Həqiqətən, yaxşı əməl və itaət sahibləri cənnətdə qərar tutacaqlar. Pis əməl sahibləri isə
cəhənnəmdə olacaqlar (İnfitar-13-14).
5.Allah iman gətirənləri dünyada da, axirətdə də möhkəm bir sözlə sabitqədəm edər (İbrahim-27).
Buxari “Səhih”də yazır: “Peyğəmbər (s) buyurmuşdur: “Mö’min qəbirdə oturarkən Allahın təkliyinə,
Məhəmmədin peyğəmbərliyinə şəhadət verir”. Bu, elə İbrahim surəsinin 27-ci ayəsinin mə’nasıdır.
Yuxarıdakı ayələr ümumi xarakter daşıyırdı. İndi isə günahkarlar və kafirlərə aid ayələr:
1.Onlar səhər-axşam odda yandırılarlar. Qiyamət qopduğu gün isə Fir’on əhlini ən şiddətli əzaba
salın (Mö’min-46).
2.cənnət əhli cəhənnəm əhlinə belə müraciət edib: “Biz, Rəbbimizin bizə və’d etdiyini haqq olaraq
gördük. Siz də Rəbbinizin sizə və’d etdiyini gerçək olaraq gördünüzmü?”-deyə, soruşacaqlar. Onlar: “Bəli”-
deyə, cavab verəcəklər (Ə’raf-44)”.
Buxari “Səhih”də yazır: “Bədr müharibəsi bitdikdən sonra Həzrət Peyğəmbər (s) Bədr quyusunun
(kafirlərin meyidlərini o quyuya tökmüşdülər) yanına gəlib yuxarıdakı ayəni oxudu. Səhabələrdən biri dedi:-
Ya Rəsuləllah! Ölənlərimi səsləyirsən?
Peyğəmbər (s) buyurdu:-Siz onlardan daha yaxşı eşidən deyilsiniz, (yə’ni, onlar da sizin kimi
eşidirlər) lakin cavab verə bilmirlər”.
3.Ona hər tərəfdən ölüm gələr, lakin ölməz (İbrahim-17).
4.Axirət yurdu isə şübhəsiz, əbədi həyatdır, kaş biləydilər! (Ənkəbut-64).
5.O: “Kaş ki, mən əvvəlcədən həyatım üçün edəydim”-deyəcəkdir (Fəcr-24).
31
Bəli, imansız və kafir insan axirət dünyasında həqiqətləri görən kimi deyər: “Kaş, əbədi həyatım
üçün bir şey göndərəydim!”. Bəli, o, “həyatım” üçün deyir. Çünki tezliklə bitən dünya həyatı artıq yoxdur və
yalnız bir əbədi həyat var. Axirət həyatı.
O cümlədən, şəhidlər haqqında nazil olan ayələrdir:
1.Allah yolunda öldürülənlərə “ölü” deməyin. Əksinə, onlar diridirlər, lakin siz dərk etmirsiniz
(Bəqərə-154).
2.Allah yolunda öldürülənləri heç də ölü zənn etmə! Xeyr, onlar öz Rəbbinin yanında diri olub, ruzi
yeyirlər. Onlar Allahın Öz mərhəmətindən onlara bəxş etdiyi ne’mətə sevinir, arxalarınca gəlib hələ özlərinə
çatmamış şəxslərin heç bir qorxusu olmayacağına və onların qəm-qüssə görməyəcəklərinə görə şadlıq
edirlər. Onlar Allahdan gələn ne’mət və mərhəmətə görə, həm də Allahın mö’minlərin mükafatını puça
çıxarmayacağına görə sevincək olurlar (Ali-İmran-169-170-171).
Allah iman əhlinə belə müraciət edir: “Ey arxayın nəfs! Dön Rəbbinə, sən Ondan razı olaraq, O da
səndən! Bəndələrimin zümrəsinə daxil ol! cənnətimə varid ol! (Fəcr-27-28-29-30)”.
Əgər insan ölərkən məhv olursa, bəs nə üçün Allah onlarla danışır? Məhv olmuş şəxsə müraciət
etmək olarmı? Əgər onlar puçdularsa, bu sözü Allaha necə deyə bilərlər?
“Ey Rəbbim! Məni geri qaytar! Bəlkə zay etdiyim ömrün müqabilində, yaxşı bir iş görüm!
(Mu’minun-99-100)”.
“Kaş qövmüm biləydi ki, Rəbbim məni niyə bağışladı və nəyə görə hörmət sahiblərindən etdi!
(Yasin-26-27)”.
Peyğəmbər sünnəsindən dəlilimiz
Sünnədən isə “Sihah” və “Sünən” kitablarından nəql etsək, kifayətdir. Bu kitablarda aşağıdakı
bölmələr vardır:
“Ölü, dirilərin ayaq səsini eşidir”, “Ölü qəbirdə danışır”, “Ölü cənnət və ya cəhənnəmdə öz yerini
görür”. “Qəbristana girərkən, Peyğəmbər və ali-Peyğəmbərə, habelə, digər mö’minlərə salam verməyin
qaydası” və. s.
Buxari “Səhih”in namazın vacibliyi və Peyğəmbərin(s) me’rac gecəsi Adəm, İdris, İbrahim, Musa və
İsa ilə görüşməsi bölməsində yazır: “İbn Həzm və Ənəs ibn Malik deyirlər ki, Peyğəmbər buyurdu:-Allah
mənim ümmətimə əlli namaz vacib etdi. Me’racdan qayıdarkən Musa ilə rastlaşdım. Musa (ə) soruşdu:-Allah
nəyi sənin ümmətinə vacib etdi? Dedim:-Əlli namazı. Musa dedi:-Qayıt Allaha de ki, çoxdur, sənin
ümmətində bu qədər taqət yoxdur. Mən də qayıdıb Allaha dedim. Allah da onun yarısını vacib etdi. Qayıdıb
Musaya dedim:-Allah yarısını saxladı. Musa dedi: Qayıt de ki, ümmətim üçün bu da çoxdur. Qayıdıb Allaha
belə də dedim. Allah buyurdu: Onu beş vaxt namazı miqdarında etdim. Qayıdıb Musaya dedikdə, Musa bir
də qayıdıb yüngülləşdirməyimi təklif etdi. Lakin mən dedim ki, daha Allahdan utanıram...”
/60/
Nəsainin
/61/
“Sünən”ində və “Ehyaülumid-din”də Peyğəmbərdən(s) belə nəql olunur: “Allahın
Yerdə gəzişən və mənim ümmətimə rəhmət göndərən mələkləri var”.
Yenə Peyğəmbər(s) buyurmuşdur: “Mənə çoxlu salam göndərin. Onlar mənə çatır”. Ətrafdakılar
soruşdular: “Ya Rəsuləllah! Bizim salamımız sənə necə çata bilər? Axı sənin bədənin öləndən sonra
çürüyəcək? Peyğəmbər(s) buyurdu:-Allahın Peyğəmbəri diridir və Allahdan ruzi alır”.
Bəs necə olur ki, peyğəmbərlər və şəhidlər istənilən səsi, salamı eşidirlər, lakin onlara təvəssül
edəni eşitmirlər? Halbuki, Peyğəmbərdən(s) nəql olunur ki, buyurmuşdur: “Mənim biliyim, vəfatımdan sonra
diriliyimdəki biliyim kimidir”.
Qəzali “Ehyaülumid-din”də o Həzrətdən belə nəql edir: “Allah bir mələyi camaatın sözlərini mənə
çatdırmaq üçün mə’mur etmişdir”.
/60/ - Bu hədis həm sünnü, həm də şiə alimlərinin kitablarında vardır. Lakin tədqiqatçıların
dediyinə görə və hədisin özündən də göründüyü kimi, bu hədis saxtadır. Güman ki, israiliyyatdandır.
Müəllif sübut üçün onların qəbul etdiyi hədisi yazmışdır.
/61/ - Əhməd ibn Əli ibn Şüeyb Nəsai. Xorasan viilayətində Sərxos və Abivərd arasında
yerləşən Nəsa şəhərində doğulub. “Sihahi-sittə”dən biri olan “Sünən” kitabının müəllifidir. Böyük
alim və fəqih olmuşdur. Digər kitablarından, Həzrət Əlinin (ə) tə’rifatına dair yazdığı “Xəsaisün-
Nəsai”nin adını qeyd edə bilərik. 303-cü h. ilində vəfat edib.
32