Yusif Aslanov
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yusif Aslanov
- Ədəbi axtarışlar və tədris
- 1. Partiyalılıq prinsipi.
Yusif Aslanov 122 “Sevil” pyesinin dördüncü p ərdəsində Sevilin səhnəyə gəlişindən sona q ədərki epizodlar əsərin final hissəsidir. “Sevil” pyesinin burada əks olunmuş optimal metodika ilə t ədrisi nəticəsində yeddinci sinif şagirdlərində aşağıdakı mövzular- da inşa yazmaq qabiliyyəti formalaşır: 1. C.Cabbarlının “Sevil” pyesində Sevilin mənəvi inkişaf yolunun t əsviri. 2. C.Cabbarlının “Sevil” pyesində qadın azadlığının tərən- nümü. 3. “Sevil” pyesind ə Sevil, Balaş, Dilbər və Gülüş surətləri- nin müqayis əli səciyyəsi. 4. “Sevil” pyesind ə burjua – meşşan ailəsinin ifşası. 5. Az ərbaycan qadınlarının keçmişi və bu günü. N əticə olaraq müəllim bildirir ki, Cəfər Cabbarlı bütün pyesl ərində özünü yüksək istedada malik dramaturq kimi göstərə bil mişdir. Eyni zamanda Azərbaycan dramaturgiyası ilə yanaşı milli teat rın böyük nailiyyətləri də C.Cabbarlının adı ilə sıx bağlıdır. Tövsiy ədə V-VII siniflərdə tədris edilən üç dramatik nümu- n ədən ikisinin – C.Cabbarlının “1905-ci ildə” dramından birinci şəklin /V sinif/ və “Sevil” pyesinin bütövlükdə /VII sinif/ öyrədil- m əsinin metodik yollarından danışıldı. Qabaqcıl məktəb təcrübəsi v ə metodik mənbələrlə tanışlıq belə bir qənaət yaradır ki, ədəbiyyat mü əllimi təlim prosesində aşağıdakı mühüm məsələləri nəzərdə saxla malıdır: 1. IV-VII sinifl ərdə ədəbiyyat kursunda dramatik nümu- n ələrin öyrədilməsi prosesində aparılan bütün işlər m ətndən seçilmiş nümunələr əsasında izah olunsun, şa- girdl ər pyesin daxilini “görməyə” istiqamətləndirilsin. 2. “İncəsənətin tacı” /V.Q.Belinski/ hesab edilən dramatik s ənətin sinkretik mahiyyəti aydınlaşdırılmaqla səhnədə ta maşaya qoyulmaq üçün yazıldığı şagirdlərin nəzərinə çat dırılsın; dram dərnəklərində, dramatik oxu prosesin- d ə rolu ifa edən şagird obrazın daxili-mənəvi aləmi ilə ya şamağa alışdırılsın. Ədəbi axtarışlar və tədris 123 3. Şagirdlər dramaturqun yaşadığı dövrdən, yaxud tarixi keç mişdən götürdüyü mövzuya müəllifin mütəfəkkir uzaqgör ənliyi ilə yanaşdığını, oxucu və tamaşaçının ağlı, təfəkkürü, dünyagörüşü və əxlaqını inkişaf etdir- m əyi qarşıya məqsəd qoyduğunu dərk etməyə hazırlan- sınlar. 4. VII sinifi bitir ən şagirdlərdə oxuduqları, yaxud səhnə ta maşasına baxdıqları dramatik nümunələrin estetik-tər- biy əvi mahiyyətini mənimsətmək bacarığı ilə yanaşı, h əmin əsərlərin janr, mətndaxili xüsusiyyətlərini müstə- qil mü əyyən edə bilmək, təhlil etmək qabiliyyəti yara- dılsın. Maarif Nazirliyinin m ətbəəsi, Bakı, 1986, 29 s əh. DRAMATİK ƏSƏRLƏRİN ÖYRƏDİLMƏSİNİN ƏSAS PRİNSİPLƏRİ Elmi-metodik ədəbiyyatlarda irəli sürülən fikirlər belə q ənaətə gəlməyə əsas verir ki, lirik və epik janrlarda olduğu kimi dramatik əsərlərin öyrədilməsində də partiyalılıq, tarixilik, forma ilə m əzmunun vəhdəti və pedaqoji prinsiplər əsas götürülməlidir. Sa- dalanan prinsipl ərin kompleks tətbiqi işin praktik istiqamətini güc- l əndirir, şagirdləri fəallaşdırır, ideya-məzmunun asan qavranılması- na imkan yaradır. Ona görə də məqalədə bu prinsiplərin hər birinin mahiyy ətini izah etmək, müxtəlif pyeslər əsasında şagirdlərə öyrə- dilm əsi metodikasını qabaqcıl təcrübə zəminində ümümiləşdirmək v ə müəllimlərin diqqətini bu sahəyə yönəltmək vacib bilinmişdir: 1. Partiyalılıq prinsipi. Ədəbiyyat və incəsənətin partiyalı- lıq prinsipinin mahiyyəti K.Marks və F.Engelsin tədqiqatlarında, V.İ.Leninin “Partiya təşkilatı və partiya ədəbiyyatı” adlı məqalə- sind ə şərh edilmişsə, bu prinsipin ayrı-ayrı cəhətləri, cizgiləri və xü- Yusif Aslanov 124 susiyy ətləri “Materializm və empiriokritisizm” əsərində, o cümlə- d ən V.İ.Lenin vaxtilə L.N.Tolstoyun, M.Qorkinin yaradıcılığına h əsr edilmiş bir sıra əsərlərində aydınlaşdırılmışdır. Müəllim həmin n əzəri mənbələrdən yaradıcılıqla istifadə edərək şagirdlərə ardıcıl sur ətdə başa salmalıdır ki, dramatik əsərlər də bədii ədəbiyyatın ayrılmaz bir sahəsi olduğundan burada partiyalılıq prinsipi drama- turqun h əyat hadisələrinə yanaşma tərzi, hansı mövqedə dayanması, xal qın arzu və istəklərini tərənnüm edə bilməsi, təlqin etdiyi ideya- la rın ümumbəşəri olması, dövrlə səsləşməsi baxımından araşdırıl- malıdır. Qeyd ed ək ki, şagirdlər sovet dövründə baş verən hadisələri əks etdirən dramatik əsərləri öyrənəndə və ya teatr tamaşasına ba- xan da dramaturqların hansı mövqedə dayandıqlarını, oxucuya (ta- ma şaçıya) hansı əxlaqi-mənəvi keyfiyyətləri aşıladıqlarını, sosialist m ənafeyini necə müdafiə etdiklərini müəyyənləşdirməyi bacarırlar. An caq Böyük Oktyabr sosialist inqialbından əvvəlki illərdə yazıl- mış dramatik əsərləri partiyalılıq prinsipi baxımından qiymətləndir- m əkdə çətinlik çəkirlər. Ona görə də N.Vəzirovun “Müsibəti-Fəx- r əddin” əsərini tədris edən müəllimə şagirdlərə aşağıdakı məzmun- da bilik verm əsini məsləhət bilirik. “Müsib əti-Fəxrəddin” faciəsinin konflikti feodal-patriarxal münasib ətlərin hakim olduğu cəmiyyətin, “zülmət səltənəti”ndə özün ə möhkəm mövqe qazanmış mürtəce qüvvələrin tipik nüma- y əndəsi Rüstəm bəylə, yeni intişar tapan, lakin tam formalaşmamış, icti mai quruluşun devrilməsində maarifçiliyi əsas məqsəd sayan müt ərəqqi qüvvələri təmsil edən Fəxrəddin arasında yaranan müna- qi şələr, ziddiyyətlər əsasında qurulmuşdur. Hadis ələrin süjet xəttinin məntiqi göstərir ki, Fəxrəddinin cism ən ölümünün, arzu və düşüncələrinin həyata keçməməsinin ri- şələri XIX əsr feodal-patriarxal mühitin sosial-siyasi məsələləri ilə bağlıdır. Ona görə də dramaturq belə bir estetik tələbi təbliğ etməyə ça lışır ki, cəmiyyəti vəhşi adət-ənənələrdən xilas etmək lazımdır. İnsan insanın qatili, məhvedicisi yox, köməkçisi, dostu, xeyirxahı olma lıdır. Əgər belə olarsa, bəşəriyyət xoşbəxt olar, nahaq qanlar Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|