Yusif Aslanov
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yusif Aslanov
- Ədəbi axtarışlar və tədris
Yusif Aslanov 110 etm əyə çalışmışdır. Lakin bu əsərlər hələ gənc dramaturqa böyük s ənət şöhrəti gətirə bilməmişdir. C.Cabbarlı böyük sovet dramatur- qu kimi şərəfli ada “Od gəlini”, “Sevil”, “Almaz”, “1905-ci ildə” və s. əsərlərini yazmaqla çata bilmişdir. Təlim prosesində bu pyeslərin ideya- məzmununa dair biliklərin verilməsi qarşıya məqsəd qoyulmalıdır. Bu istiqamətdə məlumatdan sonra C.Cabbarlı yaradıcılığın- da yeni, yüksək mərhələnin başlanğıcı olan və 1928-ci ildə tamam- la naraq Azərbaycan Dövlət Dram Teatrında böyük müvəffəqiyyətlə tama şaya qoyulan “Sevil” pyesinin məzmunu və əsas məziyyətləri şərh edilməklə tədris filmi ekrana verilir. Dərs verilmiş biliyə uyğun olaraq müsahib ə ilə yekunlaşdırılır. İkinci saat. “Sevil” pyesinin dərslikdə verilmiş mətni üzə- rind ə iş. Rollar üzrə dramatik oxu. Sinifdə səhnələşdirilmiş hissənin m əzmununun müsahibə ilə dərinləşdirilməsi, ayrı-ayrı obrazların dilind ə işlədilmiş çərtin söz və ifadələrin şərhi. Evə tapşırıq: əsərin bütövlükd ə məzmununu öyrənmək, təhlil işinə hazırlıq. Pyesin m əzmununun şagirdlər tərəfindən və nə səviyyədə m ənimsənildiyini müəyyənləşdirmək məqsədilə əvvəlcədən hazırlanmış suallar üzrə müsahibə təşkil edilir: M. – Pyesin I p ərdəsində hansı hadisələr öz əksini tapmışdır? Ş. – Birinci məclis Sevilin kədərli mahnı oxuması ilə başlanır. M əlum olur ki, Sevil Balaş kimi əxlaqsızın evində kölə v əziyyətinə düşmüş, əzablı günlər keçirmişdir. Balaşın bacısı Gülüş Sevili bu qaranlıq mühitdən azad etməyə çalışır. Bu zaman Atakişi v ə Babakişi daxil olurlar. Onlar əməyi sevmələrindən, əməksiz yaşaya bilmədiklərindən ilhamla danışırlar. Balaşın gəlişi vəziyyəti tamail ə dəyişir. O, ailəyə alçaq gözlə baxır; Dilbər xanım kimi meşşan təbiətli, pozğun mənəviyyatlı bir qadını evinə dəvət edir. Atasının danışığını, geyimini şəxsiyyətinə, mənliyinə sığışdırmır. O, m ənliyini, ləyaqətini, vicdanını itirmiş insandır. Ədəbi axtarışlar və tədris 111 M. – Sevili hüququnu başa düşməyə, çadrasını atmağa, azad yaşamağa kim yol göstərir? Ş. – Sevil hüquqsuzluq məngənəsində sıxılmış müti, lakin t əvazökar bir qadındır. O, ərinin hər bir əmrini itaətlə yerinə yetirir v ə “... ər ki, var, Allahın kölgəsidir” fikrini özünə amal hesab edir. Gülüş Sevili bu ətalətdən qurtarmağa çalışır və deyir: “Onun kölg əsi” /Balaşa işarə edir – Y.Aslanov/ bu qara çadradır, o sənin başında durduqca sən yazıq olacaqsan”. M. – Balaşın Sevilə, doğma atasına nankor olması əsərdə kimin dili il ə ifşa edilir? Ş. – Cəfər Cabbarlı söz sərrafıdır. Dramaturq Sabir bulağının qaynaqlarından su içmiş, tipi öz dili ilə ifşa etməyi bacarmışdır: “Bircə yox, sən ortadan qapını bağla, heç bu tərəfə görünm ə, kişi üçün də /Atasını nəzərdə tutur – Y.Aslanov/ bu dal otaqda yer sal, tez yatsın, çul-çuxası ilə həyətə - zada çıxar, biabır olarıq”. M. – P ərdə hansı sonluqla bitir? Ş. – Pərdənin sonunda Balaşın ikrah doğuran hərəkətlərinin şahidi oluruq. Balaş atasına Azərbaycan dilində danışmağı qadağan edir, ona ölü paltarı geyindirir və s. II p ərdənin məzmunu ətrafındakı iş müsahibə üsulu ilə davam etdirilir: M. – Gülüşün döyüşkənliyi və sənəti haqqında nə deyə bil ərsiniz? Ş. – Gülüş sərbəst, azad, insanlıq ləyaqətini başa düşən, qardaşı Balaşın alçaq hərəkətlərinə üsyankar münasibət bəsləyən qadın kimi qarşımızda canlanır. Məlum olur ki, Gülüş müəllimədir, idmanı sevir. Şagird kitabdan oxuyur: “Çox gözəl, Tabaq bəy /M əmmədəlibəy nəzərdə tutulur – Y.Aslanov/ olsun, indi, ata, siz oturun, m ən qonaqlar ilə məşğul olum. Mən bu gün parlaq imtahan verir əm, özüm də sportdan gəlirəm, çox sevincəm, bu gün sizə özüm qulluq ed əcəyəm”. M. – İkinci məclisdə daha hansı hadisələrin şahidi oluruq? Yusif Aslanov 112 Ş. – Balaş öz qayınatası Babakişini yolçu, dilənçi adlandırıb evd ən qovmaq istəyir. Atakişi öz oğluna “mən boğazımdan çörəyi k əsib sənin boğazına dürtmüşəm” – deyir və Balaşı “nankor” adlandırır. M. – Gülüş atasını yeni həyata necə çağırır? Ş. – O, qardaşının evində baş vermiş bədbəxtliyi görür. Ağlayır ki, inkişaf üçün geri deyil, irəliyə getmək lazımdır: “Həyat yolu uçurum üstünd ə çəkilmiş dar bir körpüdən keçir, geriyə yol yox dur. Qayıtmaq olmaz, yol ancaq irəliyədir”. M. – Hadis ələrin ən gərgin nöqtəsi haqqında nə deyə bil ərsiniz? Ş. – Dilbər xanım Balaşa: “... bu evdə səndən və məndən başqa kimsə olmamalıdır” - əmrini verir. Bununla da ailə səadətini itirmiş Balaş Sevili evdən qovmağa məcbur olur. D ərslikdə III məclisin qısa məzmunu verilmişdir. Müəllim bu m əclisin məzmununu özü şagirdlərə şərh edir. Belə ki, Gülüşün uşaq bağçasında uşaqların təlim-tərbiyəsi ilə məşğul olmasını, Sevi- l ə dərs verməsini, Sevilin Balaşın evinə gəlişinin səbəbini izah et- m əklə həmin məclisin məzmunu haqqında şagirdlərdə aydın təsəv- vür yaradır. Üçüncü pərdədə şagirdlərin əxlaqına, mənəviyyatına m ənfi təsir göstərən hadisələr də öz əksini tapdığına görə həmin p ərdə ətrafında müsahibə aparılması məqsədəuyğun deyildir. Pyesin IV m əclisi ətrafında müsahibə davam etdirilir: M. – Sevild ə hansı yeni keyfiyyətlər yaranmağa başlayır? Ş. – Sevil ağıllı və dərrakəli bir qadın kimi gözümüz qarşısında canlanır. O, başa düşür ki, azad yaşamaq üçün həyatda mübariz olmaq lazımdır. Sevil çadrasını Balaşın üzünə çırpıb: “Qoç döyüşünə qoç dayanar, kəlləmi bərkitməyə gedirəm” – deyir. M. – Mövcud v əziyyət Sevilin həyatında dönüş yaradır. O, “Az ərbayacan qadınlığının azadlıq yolu” kitabını yazır. Sevil həmin kitabda qadın azadlığı məsələsini necə şərh edir? Kim həmin parçanı oxuya bilər? Ş. - /Kitabdan oxuyur/ “Qadının qəti azadlığı üçün yalnız çadrasını atması bəs deyildir, halbuki, Avropa qadınları çadrasız Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|