Yusif Aslanov
Ədəbi axtarışlar və tədris
Yüklə 2,89 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ədəbi axtarışlar və tədris
- Yusif Aslanov
Ədəbi axtarışlar və tədris 113 ik ən yenə azad deyildirlər. Qadına ən başlıca iqtisadi azadlıq lazım- dır”. Rollar üzr ə dramatik oxuya başlamamışdan əvvəl çətin söz v ə ifadələr üzərində iş aparılır. Bu zaman aşağıdakı məzmunda bi- likl ərin şagirdlərə öyrədilməsi məqsədəmüvafiqdir. Sıra №-si “Sevil” pyesinin I p ərdəsində işlənmiş ç ətin sözlər H əmin sözlər hansı dildən Az ərbaycan dilinə keçmişdir. M ənası 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Ruz-u M əvacib N əvalə M əsud M əmnun Müsaid ə Silisçi Qubernator Nu dovolno Niçeqo podobnoqo Fars ərəb ərəb ərəb ərəb ərəb rus rus rus rus Gün, gündüz, qazanc Əmək haqqı B əxşiş, hədiyyə Şad, xoşbəxt, uğurlu, b əxtəvər Razı qalan, minnət- dar, şad, sevincli Yardım, köməklik, imkan Müst əntiq Vilay ət hakimi Daha b əsdir, kifayətdir Q ətiyyən belə deyil, bel ə şey yoxdur Pyesin dig ər pərdələri zəminində də yuxarıdakı məzmunda işin təşkili məsləhət bilinir. Müşahidələr göstərir ki, çətin söz və ifadələrin izahından sonra dramatik oxuya başlamaq daha səmərəlidir. Onu da qeyd ed ək ki, V-VI siniflərdən fərqli olaraq VII və yuxarı siniflərdə dramatik oxunun özün əməxsus xüsusiyyətləri təzahür edir. Belə ki, bütövlükd ə öyrənilməsi qarşıya məqsəd qoyulmuş dram əsərlərinin rollar üzr ə oxusunda əsas məqsəd şagirdlərin təhlil işi üçün düzgün istiqam ət götürmələri olmalıdır. Buna görə də qabaqcıl ədəbiyyat mü əllimləri pyesin ayrılıqda götürülmüş bir və ya bir neçə pərdəsi- nin deyil, bütövlükd ə əsərin ən xarakterik səhnə və epizodlarının Yusif Aslanov 114 rollar üzr ə oxusunun təşkil edilməsinə daha çox üstünlük verirlər. Odur ki, V-VI sinf ə nisbətən VII sinifdə rollar üzrə oxuya verilən t ələb bir qədər mürəkkəbləşdirilir. Buna görə də, dramatik əsərlərin oxusu prosesind ə təkcə iştirak edən şəxslərin özləri barədə deyil, habel ə bu və ya digər hadisənin baş verdiyi yerin, şəraitin özü haq- qında əyani təsəvvür yaratmaq zəruridir. Bundan sonra isə hər bir dramatik əsərin başlandığı remarkaya, şəklə, pərdəyə nüfuz etmək şərti əmələ gəlir. /Bax: Bilinkis Y.S. Teatr i literatura, stiuasiya dra- matiçeskoqo dialoqa. V kn. Vzaimodeystviye i sintez isskustva. M., “Nauka”, 1978, st. 90/. Üçüncü saat. Pyesin m əzmunu və mətni üzərində aparılmış işin dərinləşdirilməsi. Əsərin təhlili. Ayrı-ayrı obrazların s əciyyələndirilməsi. Əsas ideyanın şagirdlərə dərk etdirilməsi. Evə tapşırıq: ayrı-ayrı obrazları səciyyələndirməklə əsəri təhlil etmək. Mü əllim əsərin əsas ideyasının dərindən dərk etdirilməsi üçün obrazların xarakteristikasından geniş istifadə edir. Bu yolla burjua- kapitalist dünyasının qadına olan münasibəti ilə sosialist h əyat tərzinin qadına verdiyi yüksək insani hüquqlar müqayisə edil ərək aydın nəticələrə gəlmək üçün obyektiv şərait yaradılır. Pyesin personajları haqqında müəllimin verdiyi təhlil xarakterli m əlumatlar müsahibə vasitəsilə möhkəmləndirilir: M. – Sevil obrazını necə təsəvvür edirsiniz? Ş. – Bizim gözümüz önündə iki Sevil canlanır. Biri müti və t əvazökar, ərini Allahın müqəddəs kölgəsi hesab edən, onun yolunda əzab-əziyyətə dözməyə hazır olan, hər cür azadlıqdan m əhrum edilən Sevil. O biri isə üsyankar, ali təhsilli, mədəni, dünyanın hər işindən baş çıxaran Sevil. İkinci Sevil mövcud c əmiyyətin ağuşunda böyümüş, mübariz və cəsarətli qadın kimi püxt ələşmişdir. Sevilin m ənəvi inkişaf yolunu səciyyələndirən müəllim aşağıdakı parçalar üzərində geniş iş aparır: “Balaş, on üç yaşında mən bu evə gəlmişəm, altı il yarıac, yarıtox, quru çörək ilə keçinmişik, bir gün, bir düyün görməmişəm, indi Allah bizim üzümüz ə baxıb bir parça çörək yetirmişdir. Amma Ədəbi axtarışlar və tədris 115 indi d ə sən məni bir yerə çıxarmırsan, hərgah sən məni özünlə apar- san, adam arasına çıxarmış olsan, bir yol bilmərəm, iki yol bilmə- r əm, sonra mən də başqalarına baxıb öyrənərəm, o biriləri, hələ bu şəkildəki arvad bildiklərini anasının qarnından gətirməmişdir ki?” “M ən sənə, doğrudan da acıyıram. Qalx, Balaş. Mən elə bilirdim ki, s ən bu illər içində dəyişmisən, yazıq ki, sən əvvəlki ki- mi ayaqlara qapanacaq bir meşşan, özgəsindən səadət sədəqəsi istə- y ən bir dilənçisən. Mən isə artıq əvvəlki Sevil deyiləm, mən atılıb- tutulacaq bir kukla deyil əm. Mən indi həyata qarşı aciz deyiləm, in- di m əndə qoç döyüşünə qarşı aslan pəncəsi vardır”. Qılıncdan kəskin olan bu ifadələr qadınların inkişaf yolunu göst ərən ən yaxşı misallardır. Bu fikirlər həmçinin yeni quruluşun in san şəxsiyyətinin formalaşmasındakı rolunu əks etdirir. Balaş surətini səciyyələndirən müəllim aşağıdakı fikirləri da ha qabarıq şəkildə izah edə bilər: “M ən sizin ayaqlarınızdayam, mən heç bir vaxt sənin /Dil- b ərə müraciət edilir – Y.Y./ əmrindən çıxmamışam və çıxmayaca- ğıma and içirəm”. “Sevil, diz üst ə çöküb bir cocuq kimi yalvarıram: məni öl- dür, r ədd etmə. Mən səni bir cocuq kimi oxşar, bir kukla kimi atıb- tuta ram. Sevil, yalvarıram sənə, mənə rəhmin gəlsin, mən sənsiz ya- şaya bilmərəm”. G ülüşün xarakterini müəyyənləşdirəndə aşağıdakı fikirləri n əzərdən keçirmək məsləhət görülür: “Gücsüz bir qadını dustaqda saxlayıb, qapıları onun üzünə qapamaq, onun günüsünü ev ə gətirib ona güldürmək, mənim atama yara maz ölü paltarı geyindirib, heyvan kimi ağzını qapamaq və dili- n i bağlamaq, sərsəm bir meymun kimi cansız bir marionetka kimi barmaq ucunda oynatmaq! Yox, artıq mən sənin üçün dəli Gülüş deyil əm, mən indi bayquş qəhqəhəsiyəm ki, bütün həyat uzunu sə- nin qulaqlarında partlayacağam”. Dilb ər xanımın mədəniyyətsizliyini, mənəvi puçluğunu göst ərəndə bu fikirləri xatırlamaq yerinə düşərdi: Yüklə 2,89 Kb. Dostları ilə paylaş:
|