N YAZ N FT YEV
M TBUATDA
MULT KULTURAL ZM
(Az rbaycan v dünya t crüb si)
Bakı-2017
Ön söz:
Fazil Abbasov (Güney)
m kdar jurnalist, f ls f doktoru
Redaktor:
Vasif Hüseynov
Niyaz Niftiyev
M tbuatda multikulturalizm
(Az rbaycan v dünya t crüb si)
Bakı, 2017. 248 s h.
Kitabda Az rbaycan m tbuatı tarixind multikultural n rl r
ara dırlıb.
Az rbaycanda ya ayan xalqlara ölk K V-in münasib ti öyr nilib,
veril n yazılar monitorinq olunub, onların statistikası aparılıb.
Milli azlıqların m tbuat tarixi ara dırılıb, bu sah d mövcud olan
beyn lxalq konvensiyalardan nümun l r göst rilib, dünya t crüb sind n
b zi seçm l r verilib.
Kitab geni oxucu auditoriyası üçün n z rd tutulub. Kitabdan
multikulturalizmin t dris olundu u universitetl rin t l b l ri v bu sah
il m
ul olan jurnalistl r faydalana bil rl r.
(3.2.9.7)-0503020907
N
qrifli n r
036-2017
SBN: 978-9952-485-64-6
© Niyaz Niftiyev, 2017
3
MÜND R CAT
Ön öz ............................................................................................ 4
Mü llifd n .................................................................................. 10
Az rbaycan m tbuatı tarixind multikulturalizm ...................... 15
Ça da Az rbaycan m tbuatında multikulturalizm ................... 57
Mediada multikulturalizm: Az rbaycanda ya ayan
xalqların m tbuatı .................................................................... 117
Beyn lxalq s n dl r v dünya t crüb sind n seçm l r.... ....... 158
N tic ....................................................................................... 216
Xülas ...................................................................................... 222
- Rus dilind ............................................................................. 224
- ngilis dilind .......................................................................... 227
- Türk dilind ........................................................................... 229
- Alman dilind ........................................................................ 231
- Fransız dilind ....................................................................... 234
stifad olunmu
d biyyat ...................................................... 236
Ünvanlar.................................................................................... 242
4
ÖN SÖZ
Yüz ill r rzind Avropada, Amerikada, Afrikada aparılmı
qanlı etnik t mizl m
m liyyatları bütün b
riyy t
m lumdur v bunları tarixin yadda ından silm k, qanla yazılmı
s hif l ri heç bir boya il gizl tm k mümkün deyil – h r n
q d r buna c hd edils d ! Bu “tarixi n n ” ça da günümüzd
d davam etm kd dir, amma bir q d r f rqli. F rqli c h ti
inc l m zd n önc hind xalqının böyük o lu C vahirl l
Nehrunun beyinl ri silk l y n qızıl bir k lamını xatırlatmaq
yerin dü r: “
rqd h zin, ür k sızladan yeni bir layla, bayatı
yarananda Q rbd qorxunc ölüm saçan yeni bir silah növü
yaranır”. Bu böyük insanın söyl dikl rini tarix bu gün d
t sdiql m kd dir v n q d r ki,
rq-Q rb “dostlu u” bel
davam ed c ks -
rq Q rbin döyü poliqonuna, yeni qır ın
silahlarının sınaq laboratoriyasına çevril c k.
Tarixinmi, yoxsa siyas tinmi ironiyasına baxın ki, son
dön ml rd b zi Q rb dair l ri bir sıra
rq, sas n d
slam
ölk l rind etnik, azsaylı mill t v toplumların hüquqlarının
qorunması haqqında yazırlar, möt b r sayılan tribunalardan
pafosla danı ırlar, yerli-yersiz ittihamlar ir li sürürl r. Bunun
ardınca, görün, h min ölk l rd n l r ba verir: bölücülük
siyas ti, silahlı toqqu malar, qaçqın axını...
n çox z r rç k n-
l r is el o azsaylılar olurlar – onlar böyük dövl tl rin “böyük”
siyas tinin qurbanına çevrilirl r. Yeni qurbanlar c lb etm k
üçün h min Q rb dair l ri hansısa bir dövl t müdaxil
planla dırdıqda aranı qarı dırmaq üçün b han m qs dil az
qala lupa il azsaylı mill tl rin hüquqlarının “pozulması”
faktlarının axtarı ına çıxırlar.
Bizim ölk d zaman-zaman bu sayaq “axtarı lara” m ruz
qalmı dır. Lakin sonralar dövl timizin apardı ı düzgün v çevik
siyas t n tic sind Az rbaycana qar ı bel t xribatlar s ngis
5
d , bu, heç d o dem k deyil ki, bizi “sev nl r”, müxt lif siyasi
m qs dl r qulluq ed n dair l r fara at dayanmı lar. Onlar öz
m kirli siyas tl rini davam etdirm kd dirl r.
Az rbaycan Respublikasının Prezidenti c nab lham
li-
yevin 2016-cı ili “Multikulturalizm ili” elan etm si sözüged n
dair l r qar ı reallıqdan do an tutarlı bir cavab oldu. Eyni
zamanda, bu mövzuda yazan elm adamları, q l m sahibl ri
üçün münbit rait yaradıldı. Bel q l m sahibl rind n biri d
multikulturalizm mövzusunda “Az rbaycanda birg ya ayı v
multikulturalizm”, “M tbuatda multikulturalizm” monoqrafiya-
larını, h mçinin, ölk mizd ki azsaylı toplumlar haqqında onlar-
ca m qal l r yazmı ara drımaçı jurnalist h mkarım, ölk mizin
tanınmı x b r saytı olan “Azadinform” nformasiya Agent-
liyinin Ba redaktoru Niyaz Niftiyevdir.
Mü llif ikinci kitabında XIX srin 20-ci ill rind n Tiflisd
rus dilind n r edilmi q zetl rd ölk mizl ba lı veril n
yazılara öt ri n z r saldıqdan sonra 100 illik dövrd
Az rbaycanda azsaylı xalqların v toplumların çapdan çıxmı
m tbuatını ara dırmı , hat li oldu u q d r d yı cam, g r kli
bir
s ri ortaya qoymu dur. Bu kitabın m na yükü d rin
olmaqla yana ı, öz llikl ri d kifay t q d rdir.
N.Niftiyev XIX srin ikinci yarısından ba layaraq
Az rbaycanda d rc edil n rus dilli m tbu n rl ri haqlı olaraq
multikultural media kimi xarakteriz edir. Bununla da diqq ti-
miz çatdırır ki, ictimai-siyasi formasiyadan asılı olmayaraq
rusların v rus dilinin hakim oldu u Az rbaycanda n r olunan
rus dilli q zetl r, t kc , milli azlıq olan ruslara deyil, h m d bu
co rafiyada ya ayan dig r insanlar üçün d
l çatan olmu dur:
“Az rbaycan m tbuatı tarixind 1918-1920-ci ill r bütün
vv lki dövrl r nisb t n,
n yüks k inki af m rh l si hesab
olunur. Bu ill rd m tbuatın ideya istiqam ti d müxt lif idi. Bir
qrup media yeni yaranan Az rbaycan Xalq Cümhuriyy ti
ideyalarını t bli edir, dig r qrup m tbuat orqanları bol evizm
Dostları ilə paylaş: |