8 tn(end) tnazirler qxd

Respublikada ali məktəb şəbəkəsinin daha düzgün
təsnifatı və ali təhsilin səviyyəsinin yüksəldilməsini təmin
etmək məqsədi ilə 5 institutun statusu dəyişdirilərək universi ‑
te tə çevrilib. Sənaye İnstitutunun Neft Akademiyasına çevril ‑
mə si də həmin dövrə təsadüf edir.
Naxçıvan Muxtar Respublikasının ixtisaslı kadrlara olan
tələbatını daha dolğun ödəmək üçün Naxçıvan Pedaqoji İnsti ‑
tu tunun əsasında Naxçıvan Dövlət Universiteti yaradılıb. Bun ‑
lar la yanaşı, bəzi texnikumların adı dəyişdirilərək müasir tə ‑
ləblərə uyğunlaşdırılıb, elmi‑texniki tərəqqinin və milli‑mə də ‑
ni təfəkkürün inkişafına uyğun kadrların hazırlanması tə min
edilib. Təkcə 1991‑ci ildə ali məktəblərdə 35, tex ni kumlarda isə
16 yeni ixtisas üzrə kadr hazırlanmasına  baş lanılıb.
Ali məktəblərdə və texnikumlarda tədris‑tərbiyə prosesi ‑
nin idarə edilməsinin təkmilləşdirilməsi məqsədi ilə birinci
prorektor, texnikumlarda isə direktorun birinci  müavini və
tərbiyə işləri üzrə direktor müavini vəzifələri təsis olunub.
Təsadüfi deyil ki, həmin illərdə gənclərin ali və orta
ixtisas məktəblərinə axını güclənib, Xalq Təhsili Nazirliyinin
tabeliyində olan ali məktəblərdə 168 ixtisas üzrə 86,4 min,
texnikumlarda isə 106 ixtisas üzrə 38,9 min tələbə təhsil alıb.
Həmin dövrdə müxtəlif nazirlik, müəssisə, təşkilat və
asso sia siyalar tərəfindən elmi‑pedaqoji və tədris‑maddi im ‑
kan lar nəzə rə alınmadan tədris müəssisələrinin yaradılması
cəhd lə rinin qarşısının alınması məqsədilə müvafiq ekspert ko ‑
missiyası fəa liyyətə başlayıb. Bu komissiya elmi‑peda qoji kadr ‑
la rın və tədris‑maddi səviyyənin mövcudluğu, bazar iqtisadiy ‑
yatı şə rai tində inkişaf imkanları, tədris plan və proqramlarının,
ədəbiyyat fon du nun vəziyyəti, tədris olunan ixtisaslara tələbat
və digər meyarları əsas götürərək təhsil müəssisələrinin fəaliy ‑
yətinə icazə verib.
Ali təhsil şəbəkəsində yeniləşmənin təmin edilməsi
baxımından ali məktəblərin tərkibində elmi‑pedaqoji institut ‑
lar, mərkəzlər, orta məktəblər, liseylər və kolleclər yaradılıb.
Nəsirəddin Tusi adına Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universite ‑
ti nin nəzdində Ali humanitar kollec, Azərbaycan Dövlət Neft
Akademiyasının nəzdində təşkil edilmiş iki elmi tədqiqat
institutu və digərləri buna misal kimi göstərilə bilər. 
Müstəqilliyin ilk mərhələsində həyata keçirilən iqtisadi
və siyasi islahatlar şəraitində fəhlə kadrların peşəkarlığına,
ümumi səviyyəsinə qoyulan tələblər  qat‑qat artmışdı. Orta
texniki peşə məktəbləri müvafiq profili və tədris müddəti
müxtəlif olan peşə məktəblərinə çevrildilər. Texniki peşə mək ‑
təbləri şəbəkəsi sahmana salındı, onların sayı 185‑dən 171‑ə
endirildi, o cümlədən kənd rayonlarındakı 92 peşə  məktəbi
nazirliyin tabeliyinə keçirildi. 1991‑ci ildə respublikanın 167
texniki peşə məktəbini 48092 məzun başa vurub.
200
Naxçıvan Muxtar
Respublikasının ixti ‑
saslı kadrlara olan
tələbatını daha dolğun
ödəmək üçün Naxçı van
Pedaqoji İnstitu tunun
əsasında Naxçıvan
Dövlət Universiteti
yaradılıb
Həmin dövrdə müxtəlif
nazirlik, müəssisə,
təşkilat və assosiasiyalar
tərəfin dən  elmi‑pedaqoji
və tədris‑maddi
imkanlar nəzərə
alınmadan tədris
müəssisələrinin
yaradılması cəhdlərinin
qarşısının alınması
məqsədilə müvafiq
ekspert komissiyası
fəaliyyətə başlayıb

---

Respublikamızda yeni tipli peşə məktəblərinin, ilk növ ‑
bə də ali texniki məktəblərin yaradılması da diqqət mərkəzində
saxlanılıb. 74 nömrəli Bakı texniki peşə məktəbinin nəzdində
kompyuter liseyi yaradılıb.
Liseylərdə tədris müddəti 4 il, təhsil sistemi isə üçpilləli
oldu. Tədris müddətindən asılı olaraq məzunlar III–IV dərəcəli
fəhlə, yüksəkixtisaslı fəhlə və kiçik mühəndis ixtisası alırdılar.
Kiçik mühəndis adı alanlar müvafiq ali məktəblərdə qəbul
imtahanı vermədən, müsahibə yolu ilə daxil olunurdular.
Texniki peşə məktəblərinin istehsal fəaliyyətinin geniş ‑
lən dirilməsi istiqamətində də müəyyən işlər görülüb. 1991‑ci
ildə yalnız kənd peşə məktəblərinin gəliri 1,8 milyon manat
təşkil edib. 82 nömrəli Bakı və 152 nömrəli Əli Bayramlı (indiki
Şirvan) texniki peşə məktəb lə ri İran firmaları ilə xalq istehlakı
malları buraxan müş tə rək müəs sisələr yaratmışdılar. Ümu ‑
milik də respublika nın texniki peşə məktəblə ri nin nəzdində 14
kiçik müəssisə fəaliyyət göstərirdi.
Respublikada ümumtəhsil məktəblərinin fəaliyyətinin
səmərəliliyinin artırılması üçün bir sıra tədbirlər həyata keçi ‑
ri lib, yeni tipli orta təhsil müəssisələrinin təşkilinə diqqət artı ‑
rılıb. Məktəblərdə tədris maddi bazasının möhkəmlən dirilməsi
üçün xeyli iş görülüb. 1990–1991‑ci illərdə orta mək təb  lərdə
1867 fənn kabineti və 571 kompyuter sinfi quraşdırılıb. 
Ümumtəhsil məktəblərinin I siniflərindən yeni əlifbanın
tədrisinə başlanması üçün əsaslı işlər görülüb. «Əlifba» kitabı,
kəsmə əlifba, hüsnxət vəsaitləri hazırlanıb. Çap olunan dərslik ‑
lərin axırıncı səhifəsində latın qrafikalı Azərbaycan əlifbası
verilib, kütləvi şəkildə latın qrafikalı əlifbanın öyrənilməsi
üçün yerlərdə ibtidai sinif müəllimləri üçün kurslar təşkil
olunub. Latın qrafikalı əlifbanı öyrənmək üçün məktəblərdə
dərnəklər, fakültativ məşğələlər təşkil edilib.
1989–1990‑cı tədris ilindən başlayaraq 37 çoxvariantlı
tədris plan ları istifadəyə verilib, yeni tipli orta məktəblər açılıb.
Bakı şə hərinin 2 və 20 nömrəli məktəblərinin əsasında liseylər,
8 nömrəli in ter nat məktəbin əsasında incəsənət gimnaziyası,
Sumqayıt şə hə  ri 2 nömrəli təcrübi məktəbin əsasında gimna zi ‑
ya, Suraxanı ra yo nunda fars və ingilis dili təmayüllü internat
məktəb və Sum qa yıt şəhərində fars dili təmayüllü internat
məktəb fəaliyyətə başlayıb.
Həmin dövrdə fasiləsiz təhsilin əsası qoyulub, bu baxı m  dan
orta məktəblərin dayaq mərkəzlərinə çevrilməsinə nail olunub.
Mə sələn, Bakı kimya‑biologiya təmayüllü məktəb Tibb Univer si ‑
te  tinin, incəsənət gimnaziyası İncəsənət İnstitutu və Konser vato ‑
riyanın, 12 nömrəli rus dili təmayüllü internat məktəb isə Rus Dili
və Ədəbiyyatı İnstitutunun dayaq məktəbi kimi fəaliyyət göstərib.
1990‑cı ildə respublikada istedadlı uşaqların aşkara
çıxarılması və inkişaf etdirilməsi sistemi yaradılıb. «İstedad»
201
1990–1991‑ci illərdə orta
məktəb lərdə 1867 fənn
kabineti və 571 kom pyuter
sinfi quraşdırılıb
1989–1990‑cı tədris
ilindən başlayaraq  yeni
tipli orta mək təblər açılıb
Həmin dövrdə latın
qrafikalı əlifbanı
öyrənmək üçün
məktəblərdə dərnəklər,
fakültativ məşğələlər
təşkil edilib

---