A. MİRZƏcanzadə. Z.ƏHMƏdov, R. Qurbanov
Yüklə 3,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- § 10. Nisbi keçiriciliyə təsir edən amillər
38
Indi isə fazalarla məsaməli mühitin doyma dərəcəsindən asılı olaraq nisbi keçiriciliyin dəyişmə xarakterinə baxaq. Tutaq ki, məsaməli mühit onu isladan maye və qala doymuşdur. Maye ilə doymanın sıfırdan başlayaraq müəyyən həddədək (I. 14 şəklində A nöqtəsi) qiymətində mayeyə görə nisbi keçiricilik 1 (S 1 ) praktiki sıfır olur.
Bu onunla izah edilir ki, həmin miqdar maye Laplas qanununa görə məsamələrin ən kiçik hissələrində yerləşərək, praktiki mümkün olan təzyiqlər fərqində hərəkət etmir. Bu miqdar mayenin olması, məsamələrdəki qazın hərəkətinə müqavimət göstərmədiyindən qaza görə nisbi keçiricilik təqribən vahidə bərabər olur (B nöqtəsi). A nöqtəsindən başlayaraq maye ilə doyma atrdıqca onun nisbi keçiriciliyi artacaq, qazınkı isə azalacaqdır. Maye ilə doymanın elə həddi də olur ki, (C nöqtəsi), bu həddə sistemin qərarlaşmış hərəkətini təmin etmək mümkün olmur. Belə halda qaza görə nisbi keçiricilik sıfır (C nöqtəsi) olur. Axın üçün qərarlaşmış rejim mümkün olmayan halda mayeyə görə nisbi keçiricilik qırıq xətlə göstərilmişdir. Maye ilə doyma vahid olduqda ona görə nisbi keçiricilik vahid olacaqdır (D nöqtəsi). Beləliklə, qeyd olunan fiziki mülahizəyə əsasən maye ilə doyma dərəcəsindən asılı olaraq faza və ya nisbi keçiricilik əyrilərini qurmaq üçün dörd nöqtə alınır. Bütün təbii proseslərin səlis getdiyini nəzərə alsaq, bu dörd nöqtənin köməyi ilə maye və qaza görə nisbi faza keçiriciliyin əyrilərini qurmaq olar (şəkil I. 14).
39
Şəkil I. 14
ilk dəfə Vikof və Botsett tərəfindən təcrübə vasitəsilə
40
Şəkil I. 15
qurulmuşdur (şəkil I. 15). Şəkildən görünür ki, fiziki mülahizələrə görə qurulan nisbi keçiricilik əyriləri, xarakter etibarilə təcrübə əsasında qurulan əyrilərlə eynidir.
Neft laylarının istismarı prosesində məsaməli mühitdə çox vaxt üçfazalı, neft-qaz-su sistemi hərəkət edir. Bu səbəbdən hər fazaya görə nisbi keçiriciliyin təyini böyük əhəmiyyət kəsb edir. Neft, su
və qazın birlikdə məsaməli mühitdə hərəkəti təcrübə vasitəsilə öyrənilmişdir. Bu təcrübələrin nəticələri I. 16 şəklində göstərilən üçbucaq formalı faza diaqramında verilir. Üçbucağın təpə nöqtələri uyğun olaraq neft, qaz və suyun məsaməli mühitdəki miqdarının 100%-ə, hər təpə nöqtəsi qarşısındakı tərəfi isə uyğun fazanın məsamələrdəki miqdarının sıfır faizinə təvafüq edir. Üçbucağın daxilində onun hər hansı tərəfinə çəkilmiş paralel xətlər uyğun fazanın miqdarının 0-100%-i arasındakı qiymətlərinə uyğun gəlir. I. 16 şəklində göstərilən l əyrisi (üçfazalı hərəkətdə suyun nisbi keçiriciliyi 0,05-ə bərabər nöqtələrin çoxlu), 2 əyrisi (üçfazalı hərəkətdə neftin nisbi keçiriciliyi 0,05-ə bərabər olan nöqtələrin çoxluğu) və 3 əyrisi (üçfazalı
41
hərəkətdə qazın nisbi keçiriciliyi 0,05-ə bərabər olan nöqtələr çoxluğu) bir, iki və üçazalı hərəkət zonalarını ayırd edir.
I. 16 şəklində göstərilən diaqramdan görünür ki, əgər məsamələrdə qazın miqdarı 0,35-dən çox olarsa, onda məsamələrdə ancaq qaz hərəkət edəcəkdir. əgər məsamələrdə qazın miqdarı 0,1-dən, neftin miqdarı 0,23-dən az olarsa, ancaq su hərəkət edəcəkdir. Hərəkət, məsamələrdə qazın miqdarı 0,18-dən, suyun miqdarı 0,35-dən az olarsa, ancaq neft hərəkət edəcəkdir.
Faza keçiriciliyinin təyin edilmə üsulları məsaməli mühitdə hərəkət edən maye və qaz qarışığının hər fazası üçün Darsi qanunun doğruluğuna əsaslanır. Təcrübələr elə təzyiqlər fərqində aparılmalıdır 42
ki, Q- p asılılığı düzxətli olsun, yəni Darsi qanununun tətbiqi mümkün olsun.
Təcrübələrin qoyuluşunda əsas çətinlik, məsaməli mühitin fazalarla doyma dərəcəsini tapmaqdan ibarətdir.
Məsaməli mühitin fazalarla doyma dərəcəsini tapmaq üçün müxtəlif üsullar (məsaməli mühitin elektrik keçiriciliyin ölçmə üsulu və s.) mövcuddur.
Faza keçiriciliyini, bir fazanı (məsələn, nefti) digər faza ilə (məsələn, qazla) sıxışdırdıqda alınan nəticələrə görə, mədən tədqiqatlarına və məsamələrin ölçülərinə görə paylanma əyrilərinə əsasən də qiymətləndirmək olar.
Faza (nisbi) keçiricilik əyrilərinə bir çox amillərin o cümlədən süxurun petrofiziki, maye və qazın fiziki-kimyəvi xassələrinin, məsaməli mühitin fazalarla doldurulma ardıcıllığının, temperaturun və s. təsiri vardır. Bunlardan bəzilərini nəzərdən keçirək.
Məlumdur ki, petrofiziki baxımdan məsamələri təşkil edən sqxurlar hidrofil (su ilə yaxşı islanan) və hidrofob (su ilə islanmayan) olur. Süxurun belə xassəsi onun faza keçiriciliyinə böyük təsir göstərir. Məsaməli mühitin fazalarla islanma dərəcəsinin nisbi keçiriciliyə təsiri təcrübə yolu ilə öyrənilmişdir. Su-neft sistemi üçün nisbi keçiriciliyin süxurun fazalarla islanma dərəcəsindən asılılq əyriləri I. 17 şəklində göstərilmişdir. Şəkildə 1 və 2 əyriləri hidrofil, 3 əyrisi hidrofob sistemlərə aiddir. Su ilə doyma dərəcəsi çox böyük olan hidrofil süxurlarda suyun hərəkətetmə qabiliyyəti hidrofob süxurlara nisbətəbn zəifdir. Elə buna görə də isladan faza, məsamələrindaha kiçik kapillyarlarında hərəkətsiz qala bilər. Beləliklə, isladan faza, məsamələrin daha kiçik kapillyarlarında hərəkətsiz qala bilir. Beləliklə, isladan və islatmayan fazalarla eyni doyma dərəcəsində süxurun isladan fazaya görə nisbi keçiriciliyi islatmayan fazaya görə nisbi keçiriciliyindən az olur. Yüklə 3,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|