A. MİRZƏcanzadə. Z.ƏHMƏdov, R. Qurbanov
Yüklə 3,65 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 8. Keçiriciliyə təsir edən amillər
31
qərarlaşmış sərfinə uyğun ) ( p Q Q və ) 2 ( p Q Q asılılıqları qurulmalıdır. Bu asılılıqları qurulmalıdır. Bu asılılıqlar koordinat başlanğıcından keçən düz xətt olduqda təcrübə nəticələrinə əsasən (I. 16) və (I. 17) düsturlarından keçiriciliyi tapa bilərik.
Ətalət qüvvələri sürtünmə qüvvələrinə nisbətən böyük olan halda isə təcrübə nəticələri 2
p (bax: (I. 19) ifadəsi) asılılığı əsasında təhlil edilir. Bu
halda p -ni
2 -dan asılı qurduqda b-nin qiymətində xəta böyük olur ( ,
b burada
,
2 p xəttinin 2 oxu ilə əmələ gətirdiyi bucağın tangensidir). Ona görə də təcrübə nəticələrini aşağıdakı loqarifmik asılılıq əsasında təhlil etmək daha əlverişlidir:
lg p=lg b + 2lg . Bu halda lg p-ni lg -dən asılı qururlar (lg b- , burada , lg lg p xəttinin p lg oxundan ayırdığı parçadır). Bu qayda xətanı olduqca azaldır.
Sürtünmə və ətalət qüvvələrinin müqayisə oluna bilən qiymətlərində isə təcrübə nəticələri b a p
asılılığı əsasında təhlil edilir. Mədən şəraitində isə keçiriciliyi təyin etmək üçün xüsusi tədqiqat işləri aparılmalıdır. Bu məqsədlə bəzi geofiziki və hidridinamiki tədqiqat üsullarından istifadə edilir.
Keçiriciliyin hidrodinamik üsulla təyini zamanı layda maye və qazın qərarlaşmış rejiminə əsaslanırlar. Qərarlaşmış rejimdə quyunun hasilatı ilə təzyiqlər fərqi (lay təzyiqi ilə quyudibi təzyiq arasındakı fərq) arasındakı asılılıq düzxətlidirsə, Darsi qanununa əsaslanıb keçiriciliyi təyin etmək olar.
Qərarlaşmış rejimdə isə quyudibi və bəzən də şəraitdən asılı olaraq quyuağzı təzyiqlərin zamandan asılı olaraq bərpa olunma əyriləri qurulur. Bu əyriləri mövcud üsullarla tədqiq etməklə keçiriciliyi təyin etmək olur. Qeyd etmək lazımdır ki, qərarlaşmış rejimdə tapılan
32
keçiricilik quyudibi zonanı, qərarlaşmamış rejimdə tapılan keçiricilik isə layı xarakteriaə edir.
§§ 8. Keçiriciliyə təsir edən amillər
Aparılan tədqiqat işlərinin nəticələri keçiriciliyə bir çox amillərin təsirini sübut edir. Bu məqsədlə aşağıdakı amillərin təsirinə baxaq:
1. Təmizlənmiş qeyri-polyar kerosinə müəyyən miqdarda polyar neft qatdıqda süxurun həmin qarışığa görə keçiriciliyi kerosinə görə keçiriciliyə nisbətən azalır. I. 8 şəklində kerosinə qatılmış polyar neftin faizlə miqdarından (C) asılı olaraq keçiriciliyin dəyişmə əyrisi göstərilmişdir. Şəkildən göründüyü kimi, qatılan neftin miqdarı artdıqca, süxurun kerosinə görə keçiriciliyi azalır. Bu, əsas etibarilə polyar hissəciklərin məsaməli mühitdə adsorbsiya təbəqəsi yaratması ilə izah olunur. Təbii neftlərin tərkibində az miqdarda parafin, qatran və s. maddələr olduqda da belə asılılıq alınır. Həmin mühitlərdə keçiriciliyin qiyməti temperaturdan asılı olaraq dəyişir. Məsələn, I. 9 şəklində 20°C 70°C 90°C 110°C 130°C 200 150 100 50 10 20 30 C,% 10 20 30 40 Süzülən mayeni həcmi,10 6 M 3 Şəkil I.9. K,10 -15 M 2 40 20 Şəkil I. 8. 33
polyar maddə üçün temperaturdan asılı olaraq keçiriciliyin dəyişmə əyriləri göstərilmişdir. Qeyd etmək lazımdır ki, temperaturun qiyməti artdıqca keçiricilik də artır. Bu hadisə temperaturun artması və adsorbsiya prosesinin fəallığının azalmasını və aktiv desorbsiya prosesinin baş verdiyini göstərir. 2. Adsorbsiya hadisəsi qazla keçiriciliyin təyinində də özünün təsirini göstərir. Azərbaycan Neft və Kimya İnstitutunda aparılan təcrübələrin nəticəsi, süxurun qaza görə keçiriciliyinin təyinində sorbsiya prosesinin nəzərə alınmasını tələb edir. Sorbsiya prosesi nəticəsində hidrodinamik qərarlaşmış rejimin bərpa olunma vaxtı xeyli uzanır, yəni keçiriciliyin ölçülməsində hidrodinamik rejimin bərpası, sorbsiya prosesinin stabilləşməsini ödəməklə tamamlanmalıdır.
Məsaməli mühitdə qazın hərəkətinin qərarlaşmış rejimə çıxma vaxtı ölçülər nəzəriyyəsi əsasında alınan aşağıdakı ifadə ilə qiymətləndirilə bilər: t , 2 1 k l
burada l-məsaməli mühitin uzunluğu; -özlülük; k-keçiricilik; -qazın sıxılma əmsalıdır.
Tutaq ki, l=10 m, =2·10 -10 Pa·san, k=10 -12 m
, =10 -5
Pa -1 , onda t=2·10 -4 san alınır. Təcrübədə sorbsiyanın təsirindən prosesin stabilləşməsinə sərf olunan vaxt (30 40) san olur. Qazın tərkibi ağırlaşdıqca, təzyiq artdıqca sorbsiya prosesinin keçiriciliyə təsiri artir. Məsamələrdə gilin miqdarının artması və əlaqəli suyun azalması sorbsiya prosesini gücləndirir.
3. L.Klinkenberq göstərmişdir ki, süxurla qarşılıqlı əlaqəsi olmayan işçi agentin maye və qaz olmasından asılı olaraq keçiricilik dəyişir. Keçiriciliyin belə dəyişməsi qazın sürüşməsi ilə izah olunur. Qazın sürüşmə hadisəsi, kapillyarın diametri ilə qaz molekulunun orta sərbəst gediş uzunluğu bir-birinə yaxın olduqda baş verir.
Qazın orta sərbəst gedişi onun molekulunun ölçüsü və kinetik enerjisindən asılıdır. Yüklə 3,65 Mb. Dostları ilə paylaş:
|