www.kitabxana.net
–
Milli Virtual Kitabxana
48
Ağız açmağa olduqca çox sayda adam qatılmışdı. İftara gələn din
adamları hər zaman kənardan baxdıqları Universitetin yeni binalarına
ilk dəfə girirdilər. Otelin yeməkxana hissəsi Türkistana gələn
Prezidentlərə də ziyafət verilən, olduqca müasir bir salon idi. Fikrimcə,
qonaqlarımızın bir çoxu ilk dəfə belə bir lüks yerdə iftar edirdilər.
Biz əsla heç bir şeyin reklamını etmirdik. Evimizdə qonaqlarımızı
qəbul etmək nəzakətiylə onları qarşılayıb izzətlə qonaq edirdik. Onsuz
da bura bizim evimiz sayılırdı, çünki biz burada yaşayırdıq.
Əzanı gözlədiyimiz zaman aramızda “Bu gün bütün Xocalar
buradadırlar, Türkistan iftar edə bilməyəcək” kimi zarafatlar da oldu.
Əzan oxundu, Qazax adətincə hamımız oruclarımız açmaq üçün əzanın
bitməsini gözlədik. Sonra dua oxundu və hamımız eyni
zamanda
orucumuzu açdıq.
Otelimizin düz yanında tələbə yataqxanaları vardı. Sovet
dönəmində tələbə qızlar və oğlanlar eyni yataqxanalarda yaşayarmışlar.
Yesəvi Universitetləri yataqxanalarında isə qızlar və oğlanlar ayrı-ayrı
binalarda qalırdılar və Türkiyədəki kimi bir-birilərinin yataqxanalarına
girib-çıxmaqları qadağan idi. Qonaqlarımız bu qaydadan son dərəcə
məmnun olduqlarını bildirdilər. Söhbət şirinləşirdi. Gecə namazının
vaxtının yaxınlaşdığını xatırladaraq icazə istədilər. Dəvətimizi qəbul
edib gəldikləri üçün hər birinə ayrı-ayrılıqda təşəkkür edərək, bayır
qapısına qədər hörmətlə yola saldıq.
Bu iftar mollalarla əlaqələrin yaradılması prizmasından bir dönüş
nöqtəsi olmuşdu. Artıq cümə namazlarına getdiyimiz
zaman bizi daha
səmimi qarşılayırdılar. Hətta bir neçə dəfə Ramazan xocaya imamlıq
təklif edərək cümə namazını onun qıldırmasını istədilər. Əzan oxuya
bilmədiyimiz halda, namaz qıldırana çevrilmişdik.
Bu səmimiliyi davam etdirərək Ramazan xoca yeni bir hücuma
başladı. Özü dərslərindən boş vaxt tapanda Ahıska Türklərinin yaşadığı
məhəllədə uşaqlara Quran dərsi verirdi. Qazax Xocalarına öz uşaqlarına
Quran öyrətmələrini təklif etdi. Xocalar uşaqlara pulsuz dərs
keçəcəkdilər, ancaq biz onlara hər bir şagird üçün pul ödəyəcəkdik.
Layihəmiz həyata keçmişdi. Qısa müddət ərzində müxtəlif məscidlərdə
kurslara gələn uşaqların sayı səksəni ötmüşdü.
Bir-iki məsciddə cüz
oxumağı bitirib Quran oxumağa keçən uşaqlar üçün tədbir də
görmüşdük. Oğlan uşaqlarına köynək, qızlara yaylıq, hədiyyə və təbii
www.kitabxana.net
– Milli Virtual Kitabxana
49
ki, hamısına bir ədəd Qurani-Kərim almışdıq. Ahıska Məscidindəki
gedən tədbirdə on uşaq hədiyyələrini aldılar. Ahıskalı uşaqlara bizimlə
bərabər
dostlar bir-bir, iki-iki hədiyyələri paylayırdılar. O anlarda
diqqət etdim ki, uşaqlar Qurani-Kərimi əllərində elə necə gəldi
tutmuşdular. Odur ki, onlara müraciətlə dedim: “Uşaqlar, digər
millətlərdə başqa cür ola bilər, lakin biz Türklər Qurani-Kərimi heç bir
zaman belimizdən aşağıda tutmarıq”. İzləməyə dəyər bir
mənzərə
yarandı. Hamı birdən kitablarını qaldırıb sinələrinə tutdular.
Bayram namazlarında da əgər vaxtında gedən olursa ön sıralara
dəvət edilirdik. Təbii, bu fəaliyyətləri müntəzəm davam etdirmək
mümkün olmadı. Bu anlatdıqlarımız 1998-1999–cu təhsil illərində
edilənlərdi. Daha sonrakı illərdə yeni gələn bir məmur Ramazan xocanı
təhsil ilinin başlanğıcında “saqqalı” olduğundan ötrü “Universitetin
imicini pozması” səbəbiylə Türkiyəyə geri göndərdi.
www.kitabxana.net
– Milli Virtual Kitabxana
50
STANSİYA
Türkistanın taleyində mühüm rol oynayan binalardan biri, heç
şübhəsiz Daşkənd-Orenburq dəmiryolu üzərində XIX əsr rus memarlığı
ilə tikilən orta böyüklükdə olan stansiya binasıdır. 1902-ci ildə tikilən
bu binanın ətrafında salınacaq şəhərciyin də sanki ilk toxumudur. Daha
sonra düz onun yanında tikilən
dəmir zavodu, dəmiryol xəstəxanası və
digər kiçik bir neçə müəssisə ilə Yesidən qopan, Yesi xalqını bir az
uzaqlaşdıran, hətta bəlkə bir az da yuxarıdan aşağı baxan, Barisovka adı
ilə yeni bir rayon bu ətrafda yaranır. İnkişaf prosesi davam etdikcə
köhnə Yesi rus qarnizonunun yerləşdiyi bölmələrlə birləşərək bu gün
Türkistanın bir məhəlləsi halında öz fəaliyyətini davam etdirir.
Stansiya binası bu gün üzərində mavi rəngli hərflərlə “Qazaxıstan
dəmiryolu” yazısını daşısa da, memarlıq nöqteyi-nəzərdən
tarixini və
buradakı vəzifəsini bir anda xatırladaraq Türkistana gələnləri və
gedənləri qarşılayır və yola salır. Yaxın vaxtlara qədər binanın
qarşısındakı ərazidə qoyulan Marksın və Engelsin heykəlləri də binanın
memarlığında olan boşluqları tamamlayırdı. Bir metr ucalığındakı bu
iki saqqallı insan başı heykəli Türkistanın sovet dönəmindən qalan
heykəllərindən ən son dağıdılanları oldu. Dünyanı bürüyən bu iki
nəzəriyyəçi xalqın gözündə Lenin və Stalinlə
müqayisədə daha az
nüfuzdan düşüblər. Bu səbəbdən onların heykəllərini götürmək üçün
Türkistanın 1500 illik yubiley tədbirlərinə qədər gözləmək lazım gəldi.
2000-ci ilə təsadüf edən bu dönəmdə də bu fikrə qarşı çıxanlar çox
olsalar da, “tədbirlər üçün şəhərə çox sayda xarici qonaq gələcək, hələ
də onların heykəllərini burada görmələri Türkistan xalqı üçün yanlış
düşüncələrə səbəb ola bilər” fikrindən yaranan bir “ar” duyğusuyla
heykəllər götürüldülər.
Onu
da qeyd edim ki, sovetlərin yaradıcı liderlərindən xalq
arasında ən çox nüfuzdan düşəni Stalin olsa da, onu xüsusilə yaşlılar
arasında istəyənlər də vardır. Bu həsrətin və “Ah, Stalin olsaydı”
nidalarının ən çox eşidildiyi söhbət anları isə rüşvətxorluq ilə bağlı
mövzuların danışıldığı zamanlardır. “Bir-ikisini asacaqsan, o zaman heç
kimin bu işi etməyə cəsarəti çatmaz” məntiqi ilə çalışmağa başladığında
yaşı altmışdan çox olanlarda Stalinə çağırış baş qaldırır. Ziyalılardan,