Ağayar Şükürov
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 102 Suallar bir-bir ağlımdan keçir, marağım və həyəcanım artırdı. Gövhər Ana Türbəsini ziyarətə gəlib gedərkən onun yanında kiçik bir evdə yaşayan türbədar ailə ilə yaxınlıq etmiş və onlara Yesəviyənin bu gün də olub olmadığına dair üstü örtülü suallar vermişdim. Əgər Türk mistikasının bu ilk təşkilatı hərəkatının davamçıları hələ də varsa, türbədar ailənin bunlardan xəbərdar olma ehtimalı çox böyükdü. Türkistan şəhərinin keçmiş adıyla “Kommunizm”, yeni adıyla Yesi məhəlləsinin arxasında, Arslan Baba Türbəsinə gedən Şavuldur yolu üstündəki bu kiçik türbəni mütləq ziyarətə gəlməli idilər. Doğrusu, bu suallarıma çox da qaneedici cavab almamışdım, onsuz da çox açıq bir cavab da gözləmirdim. Səksən il əvvəl yer altına çəkilmiş və gizlilik pərdəsini üzərinə çəkmiş bir quruluşun, bir-iki təşəbbüslə ortaya çıxacağını gözləmək sadəlövhlük olardı. Yalnız bu təşəbbüslərimiz bizi Yesəviyəyə və ya İşanlara çatdırmasa da, xalq mədəniyyəti nöqteyi-nəzərindən çox diqqət çəkici olan yerlərə aparacaqdı. Tez bir taksi tapıb yola çıxdıq. Türbədarın tərifiylə yol gedirdik. Türkistanın Qızıl Orda çıxışında bir məhəlləyə gəlmişdik. Məhəllədə Şəhər İcra Hakimiyyətinin xalqa payladığı beş yüz metr torpaq ərazilərdə üzərində adamların özlərinin tikdikləri kərpic evlər var idi. Maşınımızın məhəlləyə girməsi ilə it səsləri də artmağa başlamışdı. Nəhayət bir yerdə dayandıq və bizləri qarşılayan ev sahiblərinin isti münasibətləri ilə içəriyə təşrif buyurduq. Evə girərkən üzərində nəyin olduğunu tam anlaya bilmədiyim gur atəş yanırdı. Əvvəlcə salona keçirildik. Evin geniş salonunda divar diblərinə sərilən və adına “körpəcə” deyilən geniş yer döşəkcələrinə oturmuş bir qələbəlik vardı. Hamısının zikr üçün gəldiyi bəlli idi. Girişdən sağ tərəfə kişilər, sol tərəfə isə qadınlar oturmuşdu. Qələbəlik arasında bizim oturacağımız yerin boş saxlanılması və həmin bu boş yerə “buyurun” deyilməsi bizim gələcəyimizdən buradakıların da xəbərlərinin olduğu qənaətini yaradırdı. Yerimizə oturub ətrafdakılarla təkrar salamlaşıb, hal-əhval soraraq gözləməyə başladıq. Salonun dolu olan qapı önləri ilə sağ və sol divar kənarlarına baxmayaraq, “baş hissə” adlanan kənarı boş qalmışdı. Çox keçmədən bu hissənin nədən boş olduğunu anlayacaqdıq. Üçü qadın olmaqla, yeddi nəfər topuqlarına qədər enmiş ağ libasların www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 103 içində salona girdilər və onlar üçün ayrılan yerlərdə oturdular. Başlarında, alınlarına bantlar taxılmış ağ örtüklər vardır. Əvvəlcə gözüm bantların rənglərinə ilişdi. Biri xaric, digərlərinin başındakılar yaşıl idi. Anadoluda Ələvi məkanlarına yaxın yerlərdə satılan Həzrət Əli və ya Hacı Bektaş təmsilçilərinə və ya səma rəqslərində bəzi folklor qruplarının üzvləri başlarına parlaq yaşıl bağlayırlar. Hətta başlarındakı ağ örtüyün duruşu da səmaçıların baş örtüklərini xatırladırdı. Ağlar içindəki üç kişinin sağına, üç qadının da soluna oturduğu ortadakı kişinin isə başındakı bant qırmızı idi. Bu qırmızı qızılı rəngə çalırdı. Daha sonra adının Xanseyid olduğunu öyrəndiyimiz ortada oturan bu kişi yəqin ki, ən böyükləri idi. Onların hamısı özündən çox əmin tərzdə hərəkət edirdilər. Qırmızı bantlı olan biz də daxil olmaq üzrə salondakılarla baş və göz hərəkətləri ilə salamlaşdıqdan sonra tədbiri açdı. Sıralanmasını səhv və saylarını əksik xatırlaya bilərəm, ancaq Sayramda İbrahim Ata, Şavuldurda Arslan Baba, Türkistanda Yesəvi Baba, Gövhər Ana, Umay Ana, Ökeş Ata... başda olmaq üzrə bir çox övliyanın ruhu üçün fatihələr oxundu. Cəm halda Esma ül Hüsnadan bəzi isimlər təkrarlanmaya başlandı. Bəzən qazaxca ilahilər də oxunurdu. Yarım saat, bəlkə də bir az daha artıq vaxt keçmişdi ki, hamımız birlikdə ayağa qalxdıq. Ağ paltarlılar salonun ortasına doğru hərəkət etdilər. Bellərinə bağladıqları qurşaq indi diqqətimi cəlb etdi. Hər birinin başındakı bantla eyni rəngdə qurşaqları vardı. Xanseyid toplaşanlara açıqlama verərkən onlar da bellərindəki qurşağın arasına saldıqları qamçıları çıxarırdılar. Xanseyid “bizim işarə etdiklərimiz ortaya çıxacaq və onlara açmaları deyilənə qədər gözlərini bağlı saxlayacaqlar” deyirdi. Bu arada kənarda gözləyənlərin vəzifəsi hündür səslə “dak salmaq” sözünü təkrar etmək idi. Əvvəlcə özləri “dak salmaq” deyərək ikinci hissəni başladılar. Yığılan adamlar hamısı bir ağızdan eyni şeyi təkrar edirdi. Sonra Xanseyid başda olmaq üzrə hər biri bir nəfəri salonunun ortasına çağırırdı. Çağırma forması da maraqlı idi. Əllərindəki qamçını dairə halına gətirib və bir adamın başından keçirərək boyun hissəsinə endirdikdən sonra özlərinə doğru çəkirdilər. Ortaya çıxan insanlar “dak salmaq” səslərinin arasında gözləri bağlı öz ətraflarında fırladılırdı. Bu zaman kimisi mövlana səmaçıları kimi öz ətrafında fırlanır, kimisi www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 104 tullanmağa başlayır, hətta bəziləri özlərini yerə çırpırdı. Adamların zamanı bitəndə Xanseyidin nəzarətində gözləri açması söylənilir və yerlərinə keçib otururdular. Xanseyid qamçısını boynuna taxıb məni ortaya çağırdığı zaman yavaş səslə təşəkkür etdim. Ortaya çıxmaq istəmədiyimi görüncə israr etmədi və məni buraxaraq yanımdakını çağırdı. Nə qədər zaman keçdi, bilmirəm, amma salondakı hər kəs bir-bir ortaya çıxmışdı ki, böyük bir mis ləyəninin içində qızdırılaraq qızıl qora dönmüş tökmə soba qapağı salonun ortasına gətirildi. Evə girərkən gur yanan atəşin bu soba qapağını qızdırmaq üçün yandırıldığını indi anlayırdım. Salonun ortasındakı ağ köynəkli yeddi nəfər sıra ilə çılpaq ayaqlarını qələbəliyin heyrət dolu baxışları arasında qızıl qor halındakı soba qapağına vururdular. Qələbəlikdən “dak salmaq” səsləri əməlli- başlı yüksəlmişdi. Hər biri iki və ya üç dəfə sıra ilə qapağa ayaqlarını vurdular. Bunlar tamamlandıqdan sonra bir kişi qapağın üzərinə bir az su tökdü və qızıl qor halındakı qapağın üzərində su o dəqiqə buxarlanaraq yox oldu. Bundan sonra Xanseyid əlinə ucu qızıl qor halına gətirilmiş bir dəmir çubuq alaraq sıra ilə hər kəsin qarşısında durdu və çubuğun qor ucunu dili ilə yalayaraq insanların üzünə üflədi. Tək-tək bu hərəkət tamamlandıqdan sonra dualar oxundu və “amin” deyildi. Qələbəlik dağılarkən bizə qalmağımız üçün işarə edildi. Evin xanımları biri kişmiş, üzüm, badam və rəngli şəkərlərlə birlikdə çaya qonaq etdilər. Aralarında olduğum bu adamların “işanlar” olmadıqlarını anlamışdım. Bu, oxuduğum kitablardakı Yesəvi toplantılarından fərqli bir şey idi. Hələ ilk çayımızı içib bitirməmişdik ki, uzun boylu, qarabuğdayı bığları dodaqlarının kənarından bir az kənara çıxan bir nəfər içəriyə girdi. Gələnin bir az əvvəl başı qırmızı bantlı, tədbiri idarə edən Xanseyid olduğunu anlamamışdım. Bizi tanış etdilər. Bir neçə dəqiqə əvvəl özündən arxayın dünyanın hakimi kimi davranan qızğın qoru ayağı ilə basan, dili ilə yalayan adam getmiş, yerinə çiyinləri çökük, sakit görünüşlü, hətta bir az da utancaq adlana bilən 45-50 yaşlarında bir Qazax gəlmişdi. Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|