Ağayar Şükürov
Yüklə 0,72 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- ZİRVƏDƏKİ DİLƏK DAŞI
www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 126 qalmışdı. Keçilərin sayı isə yeddi milyon başdan, doqquz yüz əlli minə düşmüşdü. At, dəvə hamısı bərabərdi, onlar da qırılmışdı. Qazaxlar üsyan etdilər. 1928-1932-ci illərdə Qazaxıstanda 200 müxtəlif üsyan oldu. Coğrafiya çox böyük idi, tapdalananlar güclərini birləşdirməkdə çətinlik çəkirdilər və üstəlik əllərində Qızıl Orduya qarşı mübarizə aparmaq üçün silahları yox idi. Üsyanların ən böyüklərindən biri Cənubi Qazaxıstanda Sozak şəhərində başladı. Ayrıca, Sozak etirazı üsyanların ən yaxşı təşkil olunanı idi. 1929-cu ildə noyabr ayında üsyanın hazırlıqlarına başlanmışdı. Üsyanın liderliyini Səfər Əli İbrahim edirdi və Alma-ata, Çimkənd, Jambıl, hər yerdən qatılanlar olurdu. 7 yanvar 1930-cu ildə sayıları 400-ə çatmışdı və üsyan başladı. Bərabərləşdirmə planını həyata keçirənlər, idarəedicilər öldürülürdü. Ətraf ərazilərdən Sozaka qoşulmağa başladı. Üsyan yatızdırıla bilmirdi, etiraz edənlərin sayı sürətlə artırdı. Altı ay içərisində üsyana qatılanların sayı səksən minə çatmışdı. Dövrünün modern silahları ilə təchiz olunmuş Qızıl Orduya qarşı qılıncla, baltayla döyüşürdülər. Ən yaxşı halda əllərində ev tüfəngləri vardı. Bir digər böyük üsyan da Qərbi Qazaxıstanda başladı. Aday boyu kütlə üsyan edib müstəqillik elan etdi. Qızıl ordu xalqla sakitliyi təmin etməyə deyil, aclıq ilə öldürə bilmədiyini silahla öldürməyə gəlirdi. Adayların üsyanını yatızdırmağa gedən general “Son Adayın kəllə sümüyünü Moskva muzeyində görmədən, könlüm rahat olmaz” deyirdi. Bir yandan aclıq, bir yandan silahsızlıq... Qızıl Orduya qarşı davam gətirmək çətin idi. 6 fevral 1931-ci ildə üsyanlar qanlı bir şəkildə yatızdırıldı. Bəzi üsyançı Qazaxlar Moyınkum çölünə doğru qaçdılar. Bir quşun belə uçmadığı bu geniş boşluqda Robinson Cruzo həyatını üstün tutdular. Yörə xalqı, bu gün belə Moyınkum çölünün ətrafında vəhşi həyat yaşayan insanların göründüyünü söyləyirlər. 1932-ci ildə artıq “Qazaxıstanın bütün zənginlikləri bərabər” olmuşdu, ancaq iki milyon Qazax ölmüşdü. Rəsmi statistikada Qazaxların sayı 1926-cı ildə 3.628 min, 1939-cu ildə isə 1.321 min göstərilirdi. İki milyon insan, iki milyon can aclıqdan öldü, öldürüldü. Qazax nə desin: “Qazax, gördüyün əzab”. www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 127 ZİRVƏDƏKİ DİLƏK DAŞI May ayının sonu idi. Yesəvi Türbəsinin müdiri, dostum Temirxan “çox qiymətli bir rəssamın Türkistanda olduğunu və Əhməd Yesəvi Universitetinin Mədəniyyət Mərkəzində əsərlərinin sərgisini açmaq istədiyini” söylədiyi zaman bu rəssamın bizi haralara apara biləcəyini təxmin etməyimiz çətin idi. Temirxanla söhbətimizdən yarım saat keçməmişdi ki, rəssam mədəniyyət mərkəzinə gəldi. Başında ağ rəngdə araqçın vardı. Köynəyi, şalvarı, hətta ayaqqabıları belə ağ idi. Başqa bir şəhərdə qəribə görünə biləcək bu geyim tərzinin Türkistana Əhməd Yesəvini ziyarətə gələn Qazaxlar üçün mənasını bildiyimdən təəccüblənmədim. Hamı deyil, amma Türkistana ziyarətə gələn Qazaxların çoxu, qadınlı kişili belə geyinirdilər. Xalq tərəfindən Türkistan ikinci Kəbə, Yesəvi ziyarəti yarım həcc olaraq qəbul edildiyindən, həcc ibadəti zamanı ağ rəngdə geyinildiyi üçün onlar da belə geyinirdilər. Məlumdur ki, qonağımız orta yaşlı olsa da, Qazax ənənələrini bilən biri idi. O, dodaqlarının kənarından aşağıya doğru buraxdığı incə bığlardan, qarabuğdayı, tipik bir Qazax idi. Adının Abay, Türkistandakı vaxtının məhdud olduğunu söylədilər. Odur ki, qısa vaxt ərzində onun rəsm sərgisinin təşkilatçılığına başladıq. İki gün sonra sərgini açdığımız zaman rəsmlərin bu günə qədər çox rast gəlinməyən tərzdə olduğunu görərək çaşmışdım. Rəssam Abay Mirzə rəsmlərində “bəzi Quran surələrini və müqəddəs məkanların onda yaratdığı təəssüratları təsvir etməyə çalışdığını” söyləyirdi. Alma-atada bir klub açdığını və bura gələnlərin qısa müddət sonra eyni tərzdə rəsm çəkdiklərini söyləyirdi. Üstəlik bu adamların əvvəldən rəsm təhsili almaqlarının lazım olmadığını söyləyirdi. İnanmaq çox çətin idi. Lakin çox keçmədən bunu bizə isbat etdi. Sərgini gəzən 8-9 yaşlarında iki məktəbli ilə bir gün məşğul olduqdan sonra uşaqlar da Abay Mirzə tərzində rəsm çəkməyə başladılar. www.kitabxana.net – Milli Virtual Kitabxana 128 QAZIQURD SEVDASI Sərgini dolaşan zaman bir rəsmin qarşısında dayanıb: “Bu Qazıqurd dağının tərənnümüdür” dedi. Qazıqurdun onda buraxdığı təfərrüatı vəsf etməyə çalışmışdı. Sonra birdən döndü və “siz Qazıqurdu mütləq görməlisiniz” dedi. Bir ay sonra Qazaxıstandakı vəzifəmdən ayrılıb Türkiyəyə qayıda bilərdim. Hələ dəqiqləşməmişdi. Lakin ehtimal olunurdu. Doğurdan da biz Qazıqurdu görmədən Türkiyəyə gedəcəkdik? Dədə Qorqudun Salur-Qazan ilə qarşılaşdığı bu dağı görmədən Türkiyəyə dönəcəkdik? Qorqud Dədəmin: “Qazıqurd dağından aşağı daş atdı, Salur-Qazan qarşı çıxıb onu tutdu. İt-beçene onu görüb ağlı getdi, Qəhrəmanlar, bəylər görən varmı Qazan kimi....” deyə soyladığı Qazıqurdu görməmək, həm də Qazaxıstanda uzun müddət qaldıqdan sonra heç mümkün deyildi. Qəlbimdə Türkiyədən gəlib və buralarda gəzib Qazıqurdu görmədən gedənlər üçün heyfsiləndim. Hər Daşkənd və Çimkənd arasında səfər etdiyim zaman dağın arxasına yaslanmış şir heykəlləri diqqətimi çəkərdi. Baxmayaraq ki, heykəllərin qanadları yox idi, amma bu şirlər bir qanad taxınca Alpər Tunqanın simvolu olurdu. Türk mədəniyyətində şirə iltifat ta Alpər Tunqadan başlayırmı, bilmirəm, amma o gündən bu günə gəlib qanadlı halıyla Tatarıstanın dövlət simvolu olur, “aslanım” deyərkən bu varlıq dilimizdə tərif olur. Qazax sevgisi bu mədh edilmiş simvolu məşhur bir dağın bağrına yerləşdirmişdir. Bu dağ Qazıqurd dağıdır. Dağ Özbəkistanın sərhədinə çox yaxın olmaqla yanaşı, Qazaxıstandaydı və Qazaxlar üçün hələ də müqəddəsdir. Qazaxlara “Nuhun gəmisi haraya oturdu?” deyə sorulsa, hamıdan bir cavab eşitmək olar: Qazıqurd dağına. Qazıqurd Oğuzların mühüm yaylalarından biridir. Ebulqazi Bahadır Xan Türkmənlərin şəcərəsində Oğuz elinin gün doğuşu Yüklə 0,72 Mb. Dostları ilə paylaş:
|