Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
Ziyad bəy elə bu cavabı eşitmək istəyirdi, buna baxmayaraq hirsini boğdu: – Onda niyə ikigündənbir televizorda bannıyırsınız ki, ordu şəhərə girməyəcək. Bu ikiüzlülük sizin kimi ciddi vəzifə sahiblərinə yaraşan iş deyil. Xalqın başının altına yastıq qoymaqda məqsədiniz nədir? Qoy xalq daha çox yığışsın bu simvolik barrikadalara və siz də bar-bar bağırasınız ki Azərbaycan silahlanıb, orduya müqavimət göstərir. Bakıda qırğın törədiləcəyini kim deyib sizə? Hanı o məlumat – bizə də göstərin. Sumqayıt haqqında mənim yazdığım geniş məqaləni oxumusunuz yəqin. Oxumayıbsınızsa oxuyun. Bəlkə Bakıda bir mili qırğın tamaşası yaratmağa çalışırsınız. Hamınız yığışmısınız bura. Rejissorlar, rəssamlar, musiqi tərtibatçıları, aktyorlar. Köhnə ssenaridir: 1905, 1918-ci illərdə sınaqdan keçirilib. İndi təzələmək istəyirsiniz onu? – Hörmətli akademik, bu ağır ittihamdır. – Bu, ittiham deyil, faktdır. Bəs Ermənistandan vəhşicəsinə qovulan bizimkiləri niyə müdafiə etmirdiniz? Onlar sovet vətəndaşları deyil? Bakıda bircə erməninin burnu qanamayıb, bundan sonra belə bir hadisə olacaqsa onun məsuliyyəti bunu arzulayanların boynuna düşəcək. Generallardan hansısa dillənmək istəyəndə Ziyad bəyin səsi yüksəldi. – Siz Bakını tanımırsınız, mənim əzizlərim. Burda azərbaycanlı, rus, erməni, yəhudi qardaşcasına yaşayır, eyni taleyi bölüşürlər. Mənim çoxlu erməni dostum var. Biz iç-içə, ürək-ürəyəyik. Bakı küçələrindən qaçqınları yığıb Ermənistana qaytarın, yaxud Dağlıq Qarabağda yerləşdirin. İstəsələr ermənilərlə evlərini dəyişsinlər, məsələ bitsin. Siz erməniləri bizdən yox, bizi ermənilərdən qoruyun. *** O gecənin müşahidələri Ziyad bəyi sarsıtmışdı. Generalların, marşalların geyimləri doğrudan da gözəl idi. Zər-ziba, ulduzlar, yüksək dövlət mükafatlarının nişanları. Ancaq o, birdən-birə hiss elədi ki, bunlarla onun ordu anlayışı uyğun gəlmir. Yox! Bunlar müharibə yollarında, rütbə, mükafat güdmədən irəliləyən, hər əsgərə, hər Sovet adamına öz övladı, bacı-qardaşı kimi baxan komandirlərə bənzəmir. Bunlar ayrıdı. Bədəninə dolayıb qoruduğu alay bayrağını görəndə özü də onun yanında yerə sərilib, onu qucaqlayıb ağlayan komandir hara, bunlar hara... Ordunun Bakıya yeridilməsinin mənasız və düşmənçilik olduğunu anlatmağa çalışmışdı. “Siz başa düşmürsünüz, mən hələ də özümü bu ordunun əsgəri sayıram, eyni zamanda, sizi narahat edən mitinqlərdə də çıxış edirəm. İndi öz ordumu mənim üstümə göndərəcəksiniz?” Bu cəhdlər nəticə vermədi. Moskva ordunun şəhərə girmək əmrini verməklə xalq hərəkatını zəiflətmək, Bakını mərkəzin ətəyindən daha da bərk yapışmağa məcbur etmək, SSRİ-nin müxtəlif guşələrində başlanmış azadlıq hərəkatının ən gur yanan ocağını söndürmək, “milli azadlıq” deyənlərə qanlı bir dərs vermək istəyirdi. Fəlakət addım-addım yaxınlaşırdı. Şəhərin üstünü qara buludlar almışdı. Ayrılarkən üzünü Yazova tutub dedi: – Mən döşümdəki Qızıl Ulduzla fəxr edirəm. Onu qanımla qazanmışam. Həm də o bir deyil, iki olmalı idi. Bütün ömrüm boyu özümü əsgər saymış və ordumuzun möhkəmlənməsinə çalışmışam. Lakin bu gün sizinlə bu söhbətdən sonra mənim ürəyimdə Sovet ordusunun zabiti və qəhrəmanı olmaq qüruru öldü. Bu ulduzu döşümdən çıxarmayacağam, yox, bu, özümün və şəhid dostlarımın qəhrəmanlıq nişanəsidir, ancaq ürəyimdə Sovet ordusuna bəslədiyim sevgini bu gündən çıxarıb atdım. 1988-ci ildə gördüm ki, Ordu Qarabağda sakitlik yaratmaqdansa, vəhşiliklə dinc əhalini əzir, Bakıda camaatın evindən bayıra çıxmasını yasaqlayır, komendant saatı elan edir. Burda nə hökumət dəyişən var, nə sərhəd pozan, nə erməniyə hücum edən – hərə öz həyatını yaşayır, ermənilərdən kimsə Ermənistandan köçürülən azərbaycanlıyla evini dəyişib köçüb gedirsə, bunda yaranmış şərait və bu şəraiti yaradan Qarabağ iddialıları günahkardır. Onları susdurmaqdansa, Bakını qanında boğmaq Böyük Vətən müharibəsində öz neftiylə qələbəni təmin etmiş bir şəhərə təhqirdir. Hansı vicdanla görəcəksiniz bu işi? *** Sonuncu iki gündə şəhərin küçələrində birdən-birə motosikletçilər dəstəsi peyda oldu. Gurultu ilə şəhərin bu başından vurub o başından çıxırdılar. Halbuki Bakıda nadir halda motosikl görmək olardı. Axşam erməni dostlarından Abram Ağacanyan zəng vurdu: – Ziyad İsayeviç, salam. Bəs heç demirsən mənim erməni qardaşın hardadır, nə iş görür, bu qarışıqlıqda başına bir iş gəlməyib ki? Ziyad bəy onun zənginə sevindi. Bakı ermənilərinin ləhcəsi ilə: – Ara, Abram, sən elə böyük vəzifə sahibisən, gərək rəiyyəti sən axtarasan. Abram bərkdən güldü. Ziyad bəyin cavabı döşünə yatmışdı. – Qardaş, akademikə rəiyyət demək olar? Rəiyyət bizik. Vəzifə var –hörmət də var, vəzifə getdi– hörmət də getdi. – Yaxşı, nə var, nə yox?– deyə Ziyad bəy soruşdu. – Qorxuram Ziyad, çox qorxuram. Aranı qatırlar. Teleponda nə deyim e? Axşam bir bizə gəl də! Uşaxlar da sevinər. Bir çay içax, dünyanın işlərini bilmax olmaz. Axşam 7-nin yarısında maşın göndərərəm dalınca. Abram əslən Qarabağ ermənisiydi, ancaq Bakıda doğulmuşdu. Uzun müddət Mərkəzi Komitədə, Nazirlər Kabinetində işləmişdi. İndi deyəsən, Kirov rayonu İcraiyyə Komitəsinin sədri idi. Vaxtı ilə bir məhəllədə yaşamışdılar. Təklif Ziyad bəyin ürəyindən oldu. Bakı ermənilərinin vəziyyətini Abramdan yaxşı bilən olmazdı. Maşın dəmir yol vağzalından stadionun alt qapısına doğru uzanan yolun üstündəki iki mərtəbəli həyət evinin qarşısında dayandı. Ziyad bəy burda dəfələrlə olmuşdu. Yaz-yay aylarında həyətdəki iri tut ağacının altında çox nərd atmışdılar. Ancaq indi qış idi. Və xəzri adamın iliyinə işləyirdi. Yay olsa Ziyad bəy həyətə girən kimi Abram nərdi gətirib qoyardı tut ağacına söykəli uzun masanın üstünə, heç Ziyad bəyin təklifini eşitməmiş başlayardı. – Qardaşcan, sənin bu nərddən başqa bir işin yoxdur. Bəs bu kitabları ha vaxt oxuyur, yazırsan. – Götür at zəri, sonra deyim. Erməni olanda nə olar, səni bir ağıllı adam sayıram. Başa düşmürsən ki, hər dəfə səni udanda kitabımın yeni bir fəsli yaranır. Abram bundan da ağır zarafatlara öyrəncəli idi: – Bax, gör məni İrəvan tarixçilərinə öldürtdürə bilərsən. Deyəcəklər o kitabların hamısını sən yazdırmısan. Uduzmasan yaza bilməzdi. Ziyad bəyin gülüşü həyəti doldurardı. – Deməzlər. Aralarında mənə hörmət edən çoxdur. Yalvarırdılar e, deyirdilər, köç gəl İrəvana. Abram ciddiləşərdi: – Yaxşı eləyib getmirsən, onlarla səninki tutmazdı. Onlar bir az ayrı cürdü e. Sən bizim Karabax ermənilərini onlarla bir tutma. Fərqimiz çoxdur, dilimiz də ayrıdır. Heç anlamırlar ki bizi. Biz sizə daha yaxınıq. Ziyad bəy: – Sən bəlkə də zarafat kimi deyirsən bunu, amma yüzə-yüz düz deyirsən. Qarabağ erməniləriylə biz din ayrı qardaşıq... – deyib ayrılığın hardan başlandığını bir daha təkrar edərdi. ...Orta boylu, yumru bir adam olan Abram yenə də onu həyətdə qarşılayıb hal- əhval tuta-tuta birinci mərtəbənin açıq qapısına doğru apardı. Otağın işığında akademik köhnə dostunun rənginin solğunlaşdığını gördü. İçəridə iki nəfər başqa qonaq da vardı. Ziyad bəy onlardan birini tanıyırdı. Levon Bakıda ermənicə çıxan ədəbiyyat jurnalının redaktorudur; Abram ikinci qonağın, yəni Armaisin İrəvandan gəldiyini dedi. Axşamlar Abramın evi qonaq-qaralı olardı. Aynabənddən həyət görünürdü. Sağ tərəfdə, külək tutmayan yerdə Abramın şoferi manqalın közünü yayırdı. Ancaq masanın üstündə növbənöv qəlyanaltı, pendir, gö- yərti, kələm turşusu vardı. Kababı gözləməyəcəkdilər. Abram üstünə yapışdırılmış kağız parçasına “tut” yazılmış şüşələrdən birini açdı. Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|