Akademikin Son eseri
Yüklə 0,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
Abşeron tutuna bənzəmirdi. “Kənddən gətiribmiş, barmaq kimi uzun, ağ, qənd kimi şirin tutdur”. Murad “eyniylə bizim kənddəki kimi” – deyə düşündü. Qız “ətrafa baxmaq istəyirsənsə, yuxarı qalxaq” – deyə onu pilləkənə doğru çəkdi. Həyətin bir qırağında çardaq, bakılılar demiş, giləfrəngi vardı. Giləfrəngidən bir-birindən gözəl, dəbdəbəli evlər görünürdü. Yad ölkələrin memarlığını Abşerona köçürmək yarışı gedirmiş sanki. Bircə Qazax çöllərinin alaçığı çatışmır. Özgələrə heyranlıq bizimkilərin köhnə xəstəliyidir. Giləfrəngi səliqəliydi. Yerə kilim atılmış, cod üzlüklü yastıqlar düzülmüşdü. Kilimin üstündə yanpörtü oturub yastıqlardan birini qoltuğunun altına çəkdi. İndi aralarındakı fərqi daha yaxşı hiss edir: “O ev, bu bağ, maşın, şöhrət... hər kəs barmaqla göstərir. Mən kiməm, nəyim var? Onu bu həyatından qoparıb Qazaxıstana aparacaqsan, yoxsa kirayə qaldığın daxmaya köçürəcəksən? “Filankəsin nəvəsi bu evdə yaşayır!” – deyəcəklər. Aysel qəbul edərmi bunu? Qəbul etsə də, nə qədər tablaşa bilər? Mən necə dözərəm? Aşağıdan Səhər xanımın Aysellə asta danışığı eşidilirdi: – Qonağı tək qoymusan, bəlkə bir şey istəyir. – Ora çıxmağa utanıram... – Onda Muradı bura dəvət eləməyinin anlamı nədir? Fikrin aydın olmalıdır. – Mənim fikrim qətidir. Muradın bədəni əsdi. Bir həftə əvvəl olsaydı, sevincindən bağırardı, ancaq indi tər basdı onu. Ayselə nə deyəcəkdi? Bu fikirlər içində bağın sərin havası onu mürgülətdi. Üzü qıdıqlanır. “Ayseldirmi?” Doğrudan da yanında oturan Ayseldi. Əlində tutduğu üzüm salxımını onun dodaqlarına toxundurub ayıltmaq istəyir. Dikəldi. Bir anlığa Ayseli bağrına basıb yanında uzandırmaq keçdi ürəyindən. Qız bunu hiss edirmiş kimi barmağını dodaqlarına yapışdırıb “sus” işarəsi verdi. – Üzüm ye! – Bir az ara verib, – indi de görüm, neçə günü məndən niyə qaçırdın? – deyə soruşdu. – Səndən yox, özümdən. – Özün elə qaçmalı adamsan. Belə getsə, məni də qaçıracaqsan. – Aysel bunu deyib ayağa qalxdı: – Anam da durub-oturub səndən razılıq edir. Bilmirəm nəyini bəyənir sənin? Pillələrlə aşağı endilər, daha bu mövzuya qayıtmadılar. Muradın çiynindən dağ götürüldü. Muradın Ayselə məktubu “Sənə necə müraciət edəcəyimi bilmirəm. Əzizim, canım, ürəyim! Hamısı sənə sevgimin, ürəyimə köçürdüyüm rəsminin yanında solğundur. Ayselim! Mənim üçün vətən olmuş Qazaxıstandan əsl vətənimə gəldikdən sonra duyduğum yadlığı sən büsbütün unutdurdun. Mən səni sevdim və sənin simanda ailəmə ögey ana olmuş vətənimi də sevdim. Səndən sonra Bakının küçələri doğmalaşdı. Adamlar qohumuma-qardaşıma çevrildi. Bütün həyatımı sənə qurban verməyə hazıram. Ancaq mən sənə, sənin gözəlliyinə layiq deyiləm. Sən adı xalqın dilindən düşməyən, bir dünya şöhrətli alimin nəvəsi, mən isə Qazaxıstanda sürgün həyatı yaşayan və bu dövlətin yeni bəraət verdiyi bir ailənin Bakıda xırdaca bir sığınacağı da olmayan elm həvəskarı. Buna baxmayaraq, sevgimizə güvənir və xoşbəxt olacağımıza inanırdım. Bu haqda çox danışmışdıq. Lakin həyatın amansızlığı davam edir. O deyir ki, sənin ailənin xoşbəxt olmağa və rahat yaşamağa haqqı yoxdur... Xeyli vaxtdır mövzumla əlaqədar 30-cu illərin qəzetlərini vərəqləyəndə babanın adı ilə bağlı yazılara rast gəlirdim. Öncə əhəmiyyət vermirdim. Mürəkkəb dövr olub. Hamı hamını ittiham edib. Ancaq arxivlərdə elə sənədlər gördüm ki, sakit oxumaq mümkün deyil. İndiyə qədər inanmırdım, indi inanıram. 30-cu illərdə sənin babanın da əli qana batıb. O da repressiyaya imza atanlardan, dolayı yolla Moskvanın Azərbaycandakı siyasətini – o siyasət ki mənim ailəmi bədbəxt günə qoyub, vətənindən didərgin salıb – müdafiə edənlərdən biridir. Bəzi yazıların surətini çıxarmışam. Nə vaxt istəsən, verərəm, baxarsan. Deyə bilərsən bunun bizim münasibətimizə nə dəxli? Mən də neçə gündür düşünürəm. Tərəddüd ürəyimi üzür. Qorxuram ki, biz ailə qurandan sonra sən üzə vurmasan belə, özünü bizim evdə həmişə günahkar hiss edə, sıxıntı çəkəsən. Bu məni öldürər. Mən ömrümü bu dövrün araşdırılmasına həsr etmək istəyirəm. Nə yazacağamsa, elə biləcəksən, sizin ailəni də nəzərdə tuturam. Ata-anamı da qərarımın düzgünlüyünə inandırmağa çalışacağam. Əbədi məhəbbətlə: Murad”. *** Görünür, hər işdə gözə görünməyən və izahı çətin olan bir qanunauyğunluq var. İllərlə gizli qalan sirrin açılması bir bəndin qırılmasına bənzəyir. Sonra məlumatların qabağını kəsmək olmur. Hadisələr sürətlə əvəzlənir və hamısı da bir istiqamətə! İllərlə, aylarla yada düşməyən məsələ indi qəzetlərin baş müzakirə mövzularından birinə çevrilmişdi; otuzuncu illərdə hansı ziyalı özünü necə aparmışdır? Ailələrinin sonrakı taleyi necə olmuşdur? Son illərdə mətbuatın bir işi də goreşənlikdir. Tarixdə bir toxunulmaz nöqtə qalmadı, bütün məbədləri yıxıb dağıtdılar, müqəddəsliklər lağ mövzusuna çevrildi. Ziyad bəy bunu millətin mənəvi və tarixi dayaqlarını sarsıtmaq sayırdı; düşmən layihəsi hesab edirdi. Yoxsa bircə dənə tarix kitabının üzünü açmamış uşaq- muşağın, deyək ki, dünənə kimi qürur mənbəyi kimi baxdığı Babəklə, yaxud Şah İsmayıl Xətai ilə nə işi? Bunu yazanlara deyən gərək ki, bala, sən get öncə öz “papulya”nın tərcümeyi-halını, nəslinin tarixini öyrən, gör kimlərə xidmət ediblər, hansı əyri işlərə imza atıblar, sonra o uzaq keçmişlərə boylan. Murad bəzən bunu alim qısqanclığı sayırdı. “Öz araşdırdığı dövrlərə başqasının girişməsini istəmir”. Hətta özündə cəsarət tapıb utana-utana elmi rəhbərinə işarə də vurdu: “Mübahisəlidir, nə olsun? Bəlkə gənclərin əllərində bir əsasları var? Bəlkə keçmişə pərəstiş vərdişini qırmaqla əlinə kürsü keçən kimi milləti unudanlara və özlərini ölümsüz hesab edənlərə bir mesaj verirlər?!” Ancaq Ziyad bəyin mövqeyi dəyişilməzdi. “Bunların yazılarından erməni pulunun iyi gəlir!” Bir gün də aspirant yoldaşları Qızılgüllə İlqarın söhbətinin üstünə çıxdı. Qızılgül bir çox oğlandan daha sərt yanaşırdı məsələyə: – Bu məqalədə nə yazıblarsa, düzdür. Hələ az yazıblar. Neçə müddətdir səni inandırmağa çalışıram ki, bu müqəddəsləşdirilən adamlar Stalin, Bağırov rejimi ilə o birilərdən daha artıq bağlı olublar. Günahları daha çoxdur. Kim hökumətə daha çox əyilibsə, daha çox pay alıb, ucaldılıb. Ələ kitablarını, gör o dövrün ideologiyasından kənar nə qalacaq?” İlqarın da öz məntiqi vardı: – Hansı sənətkar dövrünün ideologiyasından kənar qalıb ki? – Mən sənə başqa şey deyirəm, ay başına dönüm! Xəyanətdən, qələm dostlarının ölümünə imza atmaqdan danışıram... Adı hallandırılan böyüklərdən biri də Ayselin babası idi. Murad dostlarına hiss etdirməsə də, özünü bu söhbətlərdən kənarda saxlaya bilməzdi. Qızılgül qəzəbli idi: – Sözü ora-bura atma, İlqar. Mən maksimalistəm və yazılanlara haqq qazandırıram. Nə tökərsən aşına, o da çıxar qaşığına. Dünyada heç nə gizli qalmır və ataların pislikləri övladların başında çatlayır, onların yoluna çıxır. İlqar: Yüklə 0,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|