Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi a. A. Bakixanov adına tariX İnstitutu

yerinə yetirilməməsi üzündən həmin layihənin həyata keçirilmə- 
sini  dayandırmışdır  (223,67).  Asiya  Inkişaf  Bankı  tərəfindən 
Qazaxıstan və  Qırğızıstan arasında Alma-Ata-Bişkek avtomobil 
yolunun yenidən qurulması üçün 68 mln dollar, AYlB tərəfindən 
əlavə  olaraq  25  mln  dollar,  müvafiq  ölkələrin hökumətləri tərə- 
findən isə 22 mln dollar vəsait aynlmışdır (223,67).
TRASEKA  Hökumətlərarası  Daimi  Komissiyanın  fəaliyyə- 
tində  işçi  görüşləri  ilə  yanaşı,  milli  katibbrin  müşavirələrinin, 
konfranslar və seminarlann keçirilməsinin, sərgilərin təşkilinin də 
böyük əhəmiyyəti olmuşdur. 2000-2006-cı illər ərzində TRASEKA 
milli  katibbrinin  21  müşavirəsi,  6  konfransı  olmuşdur  (97). 
“Avropa-Qafqaz-Asiya” nəqliyyat  dəhlizi üzrə  ilk hökumətləra- 
rası konfrans 2000-ci il martin 10-11-də Tbilisi şəhərində olmuş- 
dur.  Konfransda hökumətlərarası komissiyanın prosedur qaydalan 
müəyyənləşdirilmiş, daimi katiblik haqqında qərar qəbul edilmiş, 
baş  katib  və  onun  müavinbri  seçilmişdir  (223,19).  II  konfrans 
2002-ci il aprelin 24-25-də Daşkənddə, III konfrans 2002-ci ilin 
oktyabrında  Irəvanda,  IV  konfrans  2005-ci  il  aprelin  21-22-də 
Bakıda, V konfrans 2006-cı il sentyabnn  19-24-də Astanada, VI 
konfratıs  isə  2006-cı  il  noyabnn  12-14-də  Amsterdamda  (Hol- 
landiya) olmuşdur (97). TRASEKA Daimi Katibliyinin fəaliyyə- 
tində milli katibbrin müşavirəsi xüsusi əhəmiyyət kəsb etmişdir. 
TRASEKA  milli  katibbrinin  ilk  müşavirəsi  2000-ci  il  iyulun 
18-21-də Gürcüstanda, II müşavirəsi 2000-ci il oktyabnn 17-22-də 
İrəvanda, III müşavirəsi 2000-ci il dekabnn 13-15-də Bakıda, IV 
müşavirəsi  2001-ci  il  martin  21-22-də  Vamada  (Bolqariya), 
V müşavirəsi 2001-ci il  iyunun  15-22-də Bakıda, VI müşavirəsi
2001-ci  il  iyulun  25-26-da  Bakıda,  VII  müşavirəsi  2001-ci  il 
oktyabnn  30-31-də  Bakıda  keçirilmişdir.  Sonrakı  dövrlərdə 
intensiv  keçirilən  bu  müşavirələr  növbə  ib   Tbilisi,  Aşqabad, 
Daşkənd,  İrəvan,  Baki,  Alma-Ata,  İstanbul,  Kiyev,  Buxarest, 
Sofiya və Kişinyov  şəhərlərində keçirilmişdir (97).  Bu konfrans 
və müşavirələrdə TRASEKA-nın fəaliyyəti ilə bağlı əsas məsəblər 
müzakirə  olunmuş,  mühüm  qərarlar  qəbul  edilmişdir.  Məsələn,
2001-ci  il  dekabr  ayının  11-12-də  TRASEKA Hökumətlərarası 
Komissiyanm “Avropa-Qafqaz-Asiya” nəqliyyat dahlizinin inkişafi

---

üzrə  Tbilisi  şəhərində  keçirilmiş  növbədənkənar  VIII  müşavi- 
rəsində Əfqanıstana humanitar yüklərin və tikinti materiallannın 
daşınması  üçün  əlverişli  şəraitin  yaradılması  haqqında  yekun 
qətnaməsi  qəbul  edilmişdir  (223,  21).  2002-ci  il  fevral  ayının 
25-26-da  Aşqabadda  TRASEKA  Milli  katibliyi  işçi  qrupunun 
IX  müşavirəsində  Əfqanıstana  humanitar  yüklərin  daşınması 
şərtləri,  TRASEKA  vizası,  TRASEKA-da  “Qaynar  xətt”  kimi 
məsələlər üzrə məsləhətlər verilmişdir (223, 21). 2002-ci il apre- 
lin  12-də  Almaniyanın  Frankfiırt  Mayn  şəhərində  Əfqanıstana 
tikinti materiallan və  humanitar yüklərin daşınması  üzrə xüsusi 
seminar keçirilmişdir (223, 77).
2002-ci  il  aprel  ayının  24-25  də  hökumətlərarası  Komissi- 
yasının Daşkənddə keçirilmiş X illik müşavirəsində 2002-ci ilin 
aprelin  12-də Frankfurt Mayn şəhərində  qəbul edilmiş  Əfqanıs- 
tana humanitar yüklərin  daşınmasına  dair qərann yerinə  yetiril- 
məsi,  BMT-nin  Əfqanıstana  humanitar  yüklərin  TRASEKA 
dəhlizi  ilə  daşmması üzrə  ərzaq proqramınm həyata keçirilməsi 
vəziyyəti müzakirə edilmiş, bu məqsədlə iştirakçı ölkələrdə höku- 
mət nəzarət qruplannın yaradılması  qərara alınmışdır (223, 21). 
TRASEKA proqramı və layihələrinin reallaşdınlmasmda sərgilərin 
də  mühüm  rolu  olmuşdur.  Ве1э  ki,  2002-ci  il  mayın  22-24-də 
Bakıda nəqliyyat və loqistika üzrə  I Trans-Kaspians  beynəlxalq 
konfrans-sərgi  keçirilmişdir.  Sərgidə  10  ölkədən 40  şirkət avto- 
mobil, dəmir yolu, dəniz nəqliyyatı, hava nəqliyyatı  sahəsindəki 
nailiyyətləri nümayiş etdirmişlər (244,2002,№l,s.3). 2002-ci ilin 
iyun  ayının  11-12-də  Tehran  şəhərində  “Tranzit  sərgi-konfrans” 
keçirilmişdir.  Sərginin  məqsədi  İranın  TRASEKA  nəqliyyat 
dəhlizi üzrə çoxtərəfli sazişə qoşulmasına dair təklifə baxılması, 
həmçinin Əmirabad limanmda dəmir yolu Ьэгэ körpüsünün inşa- 
sının  maliyyələşdirilməsi,  Avropa  marşrutunun  Batumi-Bakı- 
Əmirabad-Bəndər-Abbas limanlan  ilə əlaqələndirilməsi məsələ- 
sinin  nəzərdən  keçirilməsi  olmuşdur  (244,  2002,  №1,  s.3).
2002-ci  il  iyun  ayının  12-15-də  Odessada  Qara  Dəniz  İqtisadi 
Əməkdaşlıq  Təşkilatı  tərəfindən  dəstəklənən  Qara  dəniz  regio- 
nunda  nəqliyyat  sisteminin  yaradılmasma  dair  konfrans-sərgi 
keçirilmişdir (244,2002, №l,s.3).

---

2002-ci  il  iyun  ayinin  6-7-də  Astanada  IV  Transavrasiya 
konfransi keçirilmişdir. Konfrans BMT-nin Asiya və Sakit okean 
ölkələrinə  yardım  üzrə  Sosial-İqtisadi  Təşkilatı  (ESKATO)  ilə 
birgə  BMT-nin  inkişaf proqramma  uyğun  olaraq  nəqliyyat  və 
tranzit  üzrə  İpək  yolu  inteqrasiya  yoludur”  adı  altında  keçiril- 
mişdir  (244,  2002,  №1,  s.3).  2002-ci  il  iyun  ayınm  19-20-də 
TRASEKA-nın  dəmir  yolu,  liman  və  gəmiçilik  kompaniyalan 
üçün  tariflər  üzrə  Bakıda  ilk  müşavirəsi  keçirilmişdir.  Müşavi- 
rədə  ekspertlər  tranzit  rüsumları,  tariflər  məsələsi  üzrə  vahid 
siyasət məsələsini müzakirə etmişlər (244,2002, №1, s.3).
Göründüyü  kimi,  TRASEKA  proqramınm  reallaşdınlması 
istiqamətində  keçirilən  işçi  görüşlərinin,  konfranslann,  semi- 
narlann  xüsusi  əhəmiyyəti  olmuşdur.  Qeyd  etmək  lazımdır  ki, 
TRASEKA-nın fəaliyyəti Avropa Birliyinin, BMT-nin nəzarətin- 
dədir.  Bu proqram çərçivəsində  irəli  sürülən layihələrin reallaş- 
dınlmasında  ilk  dövrdə  tenderdə  qalib  çıxmış  xarici  şirkətlər 
iştirak edirdilərsə, 2002-ci ildən etibarən yerli firmalar da tenderə 
cəlb  olunmuş,  qalib  çıxanlar  layihələrin  icraçısına  çevrilmişlər. 
Layihələrin həyata keçirildiyi ilk mərhələdə əsas donor təşkilatlar 
AYİB,  DB  idisə,  sonrakı  mərhələlərdə  investisiyalann  verilmə- 
sinə İslam Inkişaf Bankı, Küveyt İslam Fondu da cəlb olunmuşdur.
TRASEKA proqramının həyata keçirilməsinin demokratik yolla 
tənzimlənməsi  üçün  ildə  bir  dəfə  iştirakçı  ölkələrin  nümayən- 
dələrindən biri Hökumətlərarası Komissiyanın baş katibi seçilmiş- 
dir.  Məsələn,  Hökumətlərarası  Komissiyanın  2000-ci  il  martin 
10-da Tbilisidə  keçirilmiş  I konfransında TRASEKA Hökumət- 
lərarası  Komissiyanm Baş katibi  Zviad Kvançaridze,  2002-ci  il 
aprelin 24-25-də Daşkənddə keçirilən II konfransında isə Özbək- 
istan  nümayəndəsi  Əbdürrəşid  Tahirov  (223,  21),  2003-cü  il 
oktyabnn 9-10-da Irəvanda keçirilən III konfransında isə erməni 
tərəfinin cəhdlərinə baxmayaraq, Baş katibliyə Bolqanstanın nüma- 
yəndəsi Lyudmila Trenkova seçilmişlər, 2004-cü ildə Bakıda keçiri- 
lən görüşdə isə Baş katib Azərbaycan nümayəndəsi seçilmişdir (4).
TRASEKA  Daimi  Katibliyinin 
fəaliyyətində  həmişə 
nəqliyyatın müxtəlif növləri ilə daşınma tarifinin tənzimlənməsi, 
dəhlizin rəqabət qabiliyyətinin artınlması kimi məsələlər ön planda

---