Azərbaycanin quruda neftqazçixarma kompleksiNDƏ İQTİsadi
Yüklə 2,94 Kb. Pdf görüntüsü
|
(min manatla) «Balaxanıneft» NQÇİ 495 Ə.C.Əmirov NQÇİ 593 «Bibi-Heybət» NQÇİ - 570 «Binəqədineft» NQÇİ - 457 «Suraxanıneft» NQÇİ- 565 H.Z.Tağıyev adına NQÇİ- 650 «Siyəzənneft» NQÇİ - 620 «Şirvanneft» NQÇİ - 472 «Salyanneft» NQÇİ - 450 «Muradxanlı» İNM - 451 «Azərpetoyl» MM - 494 «Anşad-Petrol» MM 286 «Azgerneft» MM 286 BMB OYL İNK MM 286 1998-ci ildə dünya neft bazarında xam neftin qiymətinin aşağa düşməsi ilə əlaqədər. Azərbaycan höküməti də neftin satış qiymətində dəyişikliklər etmək məcburiyyətində qalmışdır. 1998-ci ilin fevralında xam neftin satış qiyməti ARDNŞ-də 273 min manat, iyulun ayının 1-dən etibarən isə 193 min manata endirilmişdir. Proporsional olaraq bu qiymətlər QNQÇİB-də 369216 manat DNÇİB-də 150000 manat müəyyən olunmuşdur. QNQÇİB-nin müştərək müəssisələrində bu ilin iyul ayının 1- dən neftin satış qiymətləri 187000 manat həcmində saxlanılmışdır. Neftin satış qiyməti əvvələr olduğu kimi yenədə, «Suraxanıneft», H.Z.Tağıyev adına NQÇİ-lər də yüksək olaraq qalır.(Müvafiq olaraq bu qiymətlər NQÇİ-lərdə 457000, 565000, 570000 manat təşkil edir) 1000 m qazın satış qiyməti isə ƏDV nəzərə alınmaqla ümumən ARDNŞ üzrə 57600 manat təşkil edir ki, bu da QNQÇİB-nin bütün struktur bölmələrində eyni olaraq onun faktiki maya dəyərindən 35-40% aşağı qiymətdədir. 50 Son vaxtlar dünya bazarlarınada neftin qiymətinin aşağı düşməsinin Azərbaycanın iqtisadiyyatına təsir etməsi haqqında söhbətlər eşidilməkdədir. Neftin qiymətinin aşağı düşməsi respublikamızda neftçıxaran və neftayıranları, o cümlədən payına büdcənin ümumi daxil olmalarının 50 faizi düşən (neft müqavilələrindən isə büdcəyə daxil olmalar 20 faiz təşkil edir) ARDNŞ-ni də müəyyən qədər zərərə salıb. Şirkət artıq 1998-ci ilin ikinci rübündən neft ixracını müvvəqəti dayandırmalı olub. Lakin burda bir aspekti nəzərə almaq lazımdır ki, Azərbaycanın neft balansında xam neftin ixracı çox da mühüm yer tutmur. Xarici bazarlara çıxarılan isə əsasən neft məhsullarıdır. Neft və onun məhsulları əsasən Azərbaycanın daxili bazarında satılaraq onun enerji balansını təmin edir. Hesablamalara görə Azərbaycanda hasil edilən 9 milyon tona qədər xam neftin 1 milyon tona qədəri hasilatla və istehsalla bağlı neft şirkətinin ehtiyaclarına 4-4,5 milyon tonu Azərbaycanda elektrik enerjisinin daxili ehtiyaclara-əhaliyyə, sənaye və kənd təsərrüfatına və digər xidmət səhalarında-məsrəf edilir və yalnız qalan hissə ixrac olunur. 1997-ci ilin məlumatlarına görə Azərbaycan xarici bazarlarda 120 min ton xam neft, 1 milyon tondan bir qədər çox neft məhsulları satmışdır. 1998-ci ilin ilk ərzində ölkədən 245 min ton xam neft ixrac edilmişdir. Bununla yanaşı, qeyd edilən dövrdə ölkədən kömrük nəzarətindən keçmiş 1 milyon 103 min ton neft məhsulu çıxarılıb. Neftin qiymətinin daxili bazarda aşağı salınması, bir də uzun müddət Azərbaycanda neftayırma zavodlarının zərərlə işləməsinə son qoyulması ilə əlaqədar olmuşdur. Belə ki, 1998- cı ilin birinci rübündə neft emalı zavodlarının ümumi itkiləri 44 milyard manat, o cümlədən «Azərneftyanacaq» üçün 25,5 milyard, «Azərneftyağ» üçün 18,3 milyard manat olmuşdur. Bu tədbirin büdcəyə təsirini azaltmaq məqsədi ilə neft məhsullarının aksiz dərəcələri 20 faizdən 3,5 dəfəyədək artırılmış və daxili bazarda bu məhsulların qiymətinin nisbətən 51 sabitliyi də təmin edilmişdir Belə ki, yeni qiymətlər bu zavodlarda 10 faizi rentabelməyi təmin edəcəkdir. OPEK-in 1998-ci il enerji böhranı ilə əlaqədar kiçirilən konfrasında qəbul edilmiş qərarı 1998-ci ilin iyulun 1-dən qüvvəyə minib. Dünya bazarında neftin qiymətinin düşməsinin qarşısını almaq məqsədi güdən qərara görə OPEK üzvü olan ölkələr bir sutkalıq neft hasilatını 1,355 mln barrelədək azaltmalıdırlar. Bunula yanaşı OPEK-ə üzv olmayan dövlətlər də gündəlik hasilatını 0,27 mln barrel ixtisar etməyi qərara alıblar. Lakin hələlik bu qərar qiymətlərlə o qədər də təsir etməyib. London birjalarında bir barrel neftin qiyməti 0.19 dollar, yəni 13-22-dən 13,41 dollaradək qalxıb. Keçən il bu rəqəm 19,32 dollar idi. Ekspertlərin fikrincə, görülmüş tədbirlər nəticəsində neftin qiymətini bir barrel üçün 14-17 dollara qaldırılması mümkün olacaqdır. Təhlil göstərir ki, yaxın gələcəkdə xam neftin, xüsusilə quruda çıxarılan neftin qiyməti yenə də tənzimlənməyə məruz qalacaq və onun həddinin müəyyən edilməsində dövlətin iştirakı labüd olacaqdır. Lakin bu halda o mülayim olmalıdır. Rəqabətin gündən-günə genişləndiyi bir şəraitdə bu məsələ tələb və təkliflə əlaqələndirilməlidir. Aparılan tətqiqatlardan belə mühüm nəticə çıxarmaq olar ki, quruda hasil edilən, xam neftin qiymətinin bundan sonra daha çox artırılması mürəkkəb məsələdir, çünki bu cür istiqamət bir müddətdən sonra bazar münasibətlərinin tələbləri, dünyanın neftqazçıxarma sənayesinin inkişaf istiqamətləri ilə ziddiyət təşkil edərdi. Vəziyyətdən çıxış yolu-istehsal xərclərinin aşağı salınması ilə bağlıdır. 52 Yüklə 2,94 Kb. Dostları ilə paylaş:
|