Baki döVLƏt universiteti

XII mühazirə 
 
 
454
1976 
5734 2993 
2741 
1977 
5828 3065 
2763 
1978 
5924 3128 
2796 
1979 
6028 3200 
2828 
1980 
6112 3254 
2858 
1981 
6202 3313 
2889 
1982 
6303 3373 
2930 
1983 
6399 3429 
2970 
1984 
6506 3486 
3020 
1985 
6614 3553 
3061 
1986 
6708 3617 
3091 
1987 
6811 3678 
3133 
1988 
6917 3748 
3169 
Cədvəldən göründüyü kimi, əhalinin sayı 1970-ci ildəki 
5117 min nəfərdən 1988-ci ildə 6917 min nəfərə çatmışdı. 
Şəhər  əhalisi respublika əhalisinin ümumi sayının 54 faizini, 
kənd əhalisi isə 46 faizini təşkil edirdi. Müvafiq olaraq 1970-ci 
ildə kişilərin sayı  əhalinin ümumi sayının 49 faizini, qadınlar 
isə 51 faizini təşkil edirdisə, bu rəqəm 1988-ci ilə  qədər 
dəyişməmişdir. 
Respublika əhalisinin milli tərkibi 1989-cu ildə aşağıdakı 
kimi olmuşdur: 
- azərbaycanlılar 
 
 
- 5805,0 min nəfər 
- 
ruslar 
   - 
392,3 
min 
nəfər 
- ermənilər 
   - 
390,5 
min 
nəfər 
- ləzgilər 
   - 
171,4 
min 
nəfər 
- avarlar 
 
 
 
- 44,1 min nəfər 
- ukraynalılar 
   - 
32,4 
min 
nəfər 
- tatarlar 
 
 
 
- 28,6 min nəfər 
- yəhudilər 
   - 
25,3 
min 
nəfər 
- talışlar    - 
17,7 
min 
nəfər 
- türklər    - 
17,7 
min 
nəfər 
- gürcülər 
   - 
14,2 
min 
nəfər 
- kürdlər    - 
12,2 
min 
nəfər 
- 
tatlar 
    - 
10,2 
min 
nəfər 
- udinlər    - 
6,1 
min 
nəfər 
- dağ yəhudiləri 
 
 
- 5,5 min nəfər 
Azərbaycan SSR XX yüzilliyin 
70-80-ci illərində 
 
455
- başqa millətlər 
 
 
- 44,6 min nəfər. 
Cədvəldən göründüyü kimi, 1989-cu ildə respublikada 1 
milyon 216 min nəfər qeyri-azərbaycanlı yaşayırdı. 
1990-cı ildə respublika əhalisi 7,037,9 min nəfərə, 2001-ci 
ildə 9 milyon 81 min nəfərə çatmışdı. Onlardan 51 faizini şəhər 
(4 milyon 107 min nəfər), 49 faizini (3 milyon 974 min nəfər) 
isə kənd əhalisi təşkil etdirdi. 
Doğum, ölüm, nigaha daxil olma, nigahın pozulması 
halları da əhalinin təbii artımına təsir edən amillərə daxildir. 
1970-ci ildə respublikada doğulanların ümumi sayı 151,0 
min nəfər idisə, bu rəqəm 1987-ci ildə 184,6 min nəfər 
olmuşdur. 1970-ci ildə  əhalinin hər 1000 nəfərinə 6,8 nigah 
qeydə alınmışdır. Bu rəqəm 1980-ci ildə 9,8, 1987-ci ildə isə 
9,9 təşkil etmişdir. Müvafiq olaraq, nigahın pozulması 1,3; 1,2; 
1,2 olmuşdur. 
70-80-ci illərdə  əhalinin təhsil səviyyəsi: 1970-ci ildə 
əhalinin hər 1000 nəfərindən 471 nəfəri ali və ya orta təhsilli 
idisə, 1979-cu ildə bu rəqəm 652 nəfər, 1986-cı ildə isə 741 
nəfər təşkil edirdi. 
70-80-ci illərdə respublika əhalisinin xalq təsərrüfatı 
sahələrində işləyən hissəsinin sayı 20,2 faiz artmışdı və onların 
75,3 faizi maddi istehsal sahələrində çalışırdı. Qeyri-istehsal 
sahələrində çalışanların sayı 25,0 faizdən 26,1 faizə qalxmışdı. 
Xalq təsərrüfatında çalışan ali və orta ixtisas təhsilli 
mütəxəssislərin sayı artaraq 1970-ci ildəki 274 min nəfərdən 
1987-ci ildə 625 min nəfərə çatmışdı. Onlardan ali təhsilli 
mütəxəssislərin sayı 366 min nəfər, orta ixtias təhsillilərin sayı 
isə 129 min nəfər idi. 
70-80-ci illərdə istehsal sahələrində  işləyən ziyalıların 
üçdə iki hissəsi sosial mənşəyinə görə  fəhlələr və  kəndlilər 
içərisindən çıxmışdı. 1970-ci ildə  əhalinin ümumi sayında 
fəhlələrin sayı 51,5 faiz, qulluqçuların sayı 27,4 faiz və 
kolxozçuların sayı 20,6 faiz təşkil edirdisə, 1986-cı ildə 

---

XII mühazirə 
 
 
456
fəhlələrin sayı 26 faiz və kolxozçuların sayı 13 faiz olmuşdu. 
70-80-ci illərdə  əhalinin maddi rifah halı xeyli yaxşılaş-
mışdı.  İşçilərin  əmək haqqı, pensiyalar, təqaüdlər və 
müavinətlər və s. artmışdı. Əhalinin qaza, elektrikə, suya olan 
ehtiyaclarının təmin olunmasında xeyli işlər görülmüşdü. 
İstehlak mallarına olan ehtiyacın ödənilməsinə diqqət 
artırılmışdı. Mənzil tikintisi sahəsində  əvvəlki on illə 
müqayisədə böyük irəliləyişlər var idi. 
70-80-ci illərdə respublikada ümumi sahəsi 38 milyon 
kv.m. olan yaşayış evləri tikilmişdi. Lakin yenə  də  əhalinin 
mənzilə olan ehtiyacı ödənilmirdi. Mənzillərin tikintisi 
tələbatdan 2,4 dəfə geri qalırdı.  
70-80-ci illərdə abadlıq işləri xeyli genişlənmişdi. 
Maarif və elm. XX əsrin 70-80-ci illərində Azərbaycanda 
elm və maarif sahəsində ciddi irəliliyişlər baş vermiş, təhsilin 
inkişafına diqqət xeyli güclənmişdi. 
1972-ci il avqustun 10-da Azərbaycan KP və Nazirlər 
Soveti «Gənclərin ümumi orta təhsilə keçməsinin başa çatması 
və ümumtəhsil məktəblərinin işinin daha da inkişaf etdirilməsi 
haqqında» qərar qəbul etmişdi. 
Qərarın icrası əsasında təkcə 1973-cü ildə respublikada 49 
yeni məktəb binası tikilib istifadəyə verilmişdi.  
1971-1975-ci illərdə Azərbaycanda 146.581 yerlik 254, o 
cümlədən kənd yerlərində 65.488 yerlik 173 məktəb binası 
tikilib istifadəyə verilmişdi. Qeyd olunan illərdə 23250 yerlik 
məktəbəqədər müəssisə, məktəblərin nəzdində 1780 yerlik 
internat binaları, müəllimlər üçün 1575 kvadrat metr yaşayış 
binası tikilmişdi. 
Bu illərdə  məktəblər  əyani və metodik vəsaitlərlə  təmin 
olunmuş, kitabxana şəbəkələri genişləndirilmişdi. 
70-80-ci illərdə  tədrisin keyfiyyəti də  əhəmiyyətli 
dərəcədə yaxşılaşmışdı. 
1971-1975-ci illərdə 8 fənn üzrə kabinetlər təşkil olunmuşdu. 
Azərbaycan SSR XX yüzilliyin 
70-80-ci illərində 
 
457
70-80-ci illərdə axşam və qiyabi təhsil məktəblərinin geniş 
şəbəkəsi yaradılmışdı. Orta və ali məktəblərin fəaliyyəti kökündən 
yaxşılaşdırılmış, tədrisin keyfiyyətinə diqqət artmışdı. 
1975-1984-cü illərdə ümümtəhsil məktəblərinin  şəbəkəsi 
xeyli genişləndirilmişdi. Respublikada fəaliyyət göstərən 4280 
ümumtəhsil məktəbindən 3437-i, yaxud 76,1%-i kənd 
yerlərində yerləşirdi. 1982-ci ildə Bakı  şəhərində 142 orta 
məktəb fəaliyyət göstərirdi. 
70-80-ci illərdə aparılmış  məktəb islahatı ixtisasların 
artırılmasına, tədrisin keyfiyyətinin yüksəldilməsinə, təlim-
tərbiyə işləri səviyyəsinin gücləndirilməsinə gətirib çıxardı. 
70-ci illərdə və 80-ci illərin birinci yarısında Azərbaycanda 
təhsil sisteminin inkişafı ilə bağlı xeyli əhəmiyyətli tədbirlər 
keçirilmişdi. Nəticədə, respublikada təhsil sistemində 70-ci illərə 
qədər mövcud olan nöqsanların aradan qaldırılması sahəsində, 
inkişafında,  əhalinin təhsil səviyyəsinin, işləyənlərin tərkibində 
ali və orta təhsillilərin xüsusi çəkisinin artmasında, təhsil 
ocaqlarının maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsində, 
təhsil alanların hərtərəfli biliklərə yiyələnməsində, hazırlıqlı 
mütəxəssislərin hazırlanmasında böyük işlər görülmüş, 
əhəmiyyətli nailiyyətlər əldə edilmişdi. 
1970-1980-ci illərdə respublikada təhsil sisteminin 
dinamik inkişafı ilə bağlı  əldə edilmiş nailiyyətlər və mövcud 
olan vəziyyət haqqında aşağıdakı  cədvəldə verilmiş statistik 
rəqəmlər tam aydın təsəvvür yaradır: 
Ali və orta 
ixtisas təhsili 
müəssisələrinin 
sayı 
Ali 
məktəblərin 
sayı 
Ali 
məktəblərdə 
oxuyanların 
sayı (min 
nəfərlə) 
Əhalinin 
10000 
nəfərinə 
düşən 
tələbə-
lərin 
sayı 
Orta ixtisas 
məktəblərinin 
sayı 
Orta ixtisas 
məktəblərində 
oxuyanların 
sayı  
(min nəfərlə) 
1970/1971 
13 100.1 
192 79 
70.8 
1980-1981 
17 107.0 
173 75 
79.0 
1985/1986 
18 105.9 
158 77 
76.2 

---