Бакы дювлят университети илащиййат факцлтясинин

İlk Dönem İslam Toplumunda Eğlence Hayatına Dair Bazı Tespitler 

149 

eğlenceye yer verilmediği takdirde düğün merasiminin eksik kalacağına 

işaret etmiştir.

3

 Resûlullâh’ın Medîneli Benî Neccâr kabilesinden Rübeyyi‘ 

bint Mu‘avviz’i düğünde ziyaret ettiği, bu sırada gelin odasındaki iki şarkıcı 

kızın Rübeyyi‘in Bedir savaşında katledilen yakınlarının menkıbelerini 

anlatan şarkı okudukları ve Resûlullâh’ı görünce “yanımızda yarın ne olaca-

ğını bilen bir peygamber var” diye övmeye başladıkları, ancak onun ken-

dilerini bundan vazgeçirerek önceki şarkılarına devam etmelerini istediği ak-

tarılır.

4

 Hz. Peygamber’in Kurban bayramında Minâ’da iken Hz. Âişe’nin 

yanında def çalıp Eyyâmü’l-Arap’tan Buâs gününe dair şarkılar söyleyen iki 

şarkıcı  kızı azarlayan Hz. Ebû Bekir’i: “bırak ey Ebû Bekir, her kavmin 

bayramı var, bu da bizim bayramımızdır” sözleriyle bundan vazgeçirdiğine 

dair rivayet

5

, Arap toplumunda düğün gibi bayram günlerinin de müzik eşli-

ğinde geçirildiğini gösterir. 

Arap toplumunda musiki sadece belli başlı bayram, düğün ve sünnet gibi 

özel merasimlerde veya yaygın içki meclislerinde icra edilmekle sınırlı 

kalmayıp, sosyal hayatın eğlence dışı faaliyetlerinde de önemli rolü olan kül-

türel bir unsurdu. Nitekim orduya moral verme amacıyla savaş öncesinden 

başlayan ve savaş sırasında da devam eden müzik aletleri eşliğinde şarkılar 

söyleme; savaş sonucuna bağlı olarak zaferi kutlama veya ölenlere ağıt yak-

ma da müzik ve müzisyenler aracılığıyla yapılmaktaydı. Bedir savaşında 

(2/624) Mekkeliler konaklama yerlerinde eğlenmek için birçok müzik ale-

tiyle birlikte şarkıcı kadınları beraberlerinde götürmüş, Ebû Süfyân’ın baş-

kanlığındaki kervanın güvende olduğu haberini almalarına rağmen Kureyş 

ileri gelenleri, Arapların her sene düzenledikleri bir panayır yeri olan Be-

dir’de develer kesilip, içkiler dağıtılmadan ve şarkıcıların nağmeleri eşliğin-

                                                 

3

  İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed eş-Şeybânî, el-Müsned, I-VI, 

Kahire 1313, III, 391; İbn Mâce, “Nikâh”, 20; Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-

Hüseyin b. Ali (ö. 458/1066), es-Sünenü’l-kübrâ (thk. Muhammed Abdulkâhir 

Atâ), I-X, Mekke 1994, VII, 289; İbn Abdürabbih, Ebû Ömer Ahmed b. Muham-

med el-Kurtubî (ö. 328/940), el-‘Ikdü’l-ferîd, I-VII, Kahire 1969, VI, 7. 

4

  İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa‘d b. Meni‘ ez-Zührî (ö. 230/845), et-

Tabakâtü’l-kübrâ (nşr.  İhsân Abbas), I-IX, Beyrut 1968, VIII, 447; Buhârî, 

“Nikâh”, 49; İbn Mâce, “Nikâh”, 21; İbn Hanbel, VI, 359-360. 

5

 Buhârî, “Îdeyn”, 3; İbn Mâce, “Nikâh”, 21; İbn Hanbel, VI, 187. 

---

 Elnurə ƏZİZOVA

 

150 

de üç gece geçirmeden geri dönmeyeceklerini söylemişlerdir.

6

 Uhud sava-

şında da Kureyş ordusunu desteklemek için orduyla birlikte onbeş kadının 

Mekke’den yola çıktığı, savaş meydanında vurmalı aletlerden ekbâr (

ا

رﺎﺒآﻷ ), 

girbâl (لﺎﺑﺮﻐﻟا) ve def (ّفُﺪﻟا) eşliğinde şarkılar söyleyerek orduyu cesaretlen-

dirdiği rivayet edilmektedir.

7

 Genel olarak hicret sırasında Resûlullâh’ın Me-

dîne’de bazı müzik aletleri eşliğinde şarkılarla karşılandığına dair haberler

8

, 

özel olarak siyahi bir cariyenin Hz. Peygamber’in savaştan sağ-salim Medi-

ne’ye döndüğü takdirde def çalıp şarkı söyleyeceğini adayıp daha sonra bu 

adağını yerine getirdiğine dair rivayetler

9

 seferden dönüşün şarkı ve çalgı eş-

liğinde kutlandığını gösteren örneklerdendir. 

Müzik aletleri eşliğinde söylenen şarkılar dışında, yolculukların sıkın-

tılarını hafifletmek veya topluca icra edilen diğer faaliyetlerin yorgunluğunu 

azaltmak amacıyla da çeşitli nağmeler söylenmesi toplumda yaygındı. Ab-

durrahmân b. Avf’la ticarî ortaklığı bulunan güzel sesli sahabî Rebâh b. 

Mugterif’in, yolculuk sırasında söylediği hüdâyı eğlenmek ve yolculuğu kı-

saltmak amacıyla (ﺮﻔﺴﻟا ﺎﻨﻋ ﺮﺼﻘﻧو ﻮﻬﻠﻧ) terennüm ettiği aktarılmaktadır.

10

 Ca-

hiliye dönemi Arap musikisinden bahseden kaynakların neredeyse tamamın-

da, hüdânın deve kervanının düzenli yürümesini sağlaması ve yolculuğa ne-

şe katması amacıyla söylenen meşhur nağme çeşidi olduğundan bahsedil-

mektedir.

11

 Hz. Peygamber döneminde dinî, ticarî veya askerî seferlerde 

                                                 

6

  İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâleddîn Abdülmelîk (ö. 213/828), es-Sîretü’n-

Nebeviyye (thk. Mustafa es-Sakkâ ve dğr.), Dımaşk-Beyrut 1424/2003, s. 521-522; 

Vâkıdî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Eslemî (ö. 207/823), el-

Meğâzî (thk. Marsden Jones), I-III, Beyrut 1984, I, 39; İbn Sa’d, II, 13; Taberî, 

Târih, II, 438; İbnü’l-Cevzî, Ebü'l-Ferec Cemaleddin Abdurrahman b. Ali (ö. 

597/1201), el-Muntazam fî târîhi’l-mülûk ve’l-ümem, I-XVIII, Beyrut t.y., III, 100. 

7

 Vâkıdî, I, 201-202, 225; İbn Sa’d, II, 37, 40; Taberî, Târih, II, 504-505, 510. 

8

 Bk. İbnü’l-Cevzî, el-Muntazam, III, 64; İbn Kesîr, Ebü'l-Fida İmâdüddin İsmâil b. 

Ömer (ö. 774/1373), el-Bidâye ve’n-nihâye, I-XIV. Beyrut 1981, III, 199-200. 

9

 Bk. Tirmizî, “Menâkib”, 17; Dârimî, “İman”, 22; İbn Hanbel, V, 353, 356. 

10

 Zübeyrî, Ebû Abdullah Mus‘ab b. Abdullah (ö. 236/851) Nesebu Kureyş (thk. E. 

Levi Provençal), Kahire 1982, s. 448; İbn Abdülber, Ebû Ömer Cemaleddin Yusuf 

b. Abdullah b. Muhammed el-Kurtubî en-Nemerî (ö. 463/1071), el-İsti‘âb fî 

ma‘rifeti’l-ashâb (thk. Ali Muhammed el-Bicâvî), I-IV. Beyrut 1412, II, 486-487; 

Safedî, SAFEDÎ, Ebü's-Safa Selâhaddin Halîl b. Aybek (ö. 764/1363), el-Vâfî bi’l-

vefeyât (thk. Ahmed Arnaût), I-XXIX, Beyrut 2000, XIV, 53. 

11

 Bk. Mufaddal b. Seleme, Talib Mufaddal b. Seleme b. Âsım (ö. 290/903), el-

Melâhî va esmâ’uhâ min kıbeli’l-mûsîkâ (thk. Gattâs Abdülmelik Habeşe), Kahire 

 

---