Daş yuxular 1 Әkrәm Әylisli Daş yuxular

DAŞ YUXULAR 
44
axışırdı. Siz Aydını oynayanda görsәydiniz. O qәdәr 
qәşәng oynayırdı, hәtta kişilәr dözmәyib ağlayırdılar. - 
Doluxsunmuş tibb bacısı göz yaşlarını zorla saxlayırdı. - 
Görürsünüz, sifәti nur saçır, elә-belә  işıq deyil, çәkdiyi 
әzabların odudu, üzünә  çıxıb. Oturmuşam yanında, 
baxmaq istәyirәm üzünә, baxa bilmirәm. 
- Hә, möhkәm kişidi, - doktor razılaşdı, xәstәnin 
yatağından aralandı, bir müddәt pәncәrәnin qabağında 
dayandı. Sonra qayıdıb Münәvvәr xanımın böyründәki 
kresloda әylәşdi. 
- Ancaq, doktor, - tibb bacısı asta sәslә dedi, - gәrәk 
siz baş  hәkimә heç olmasa nәzakәt xatirinә  tәzә  xәstәni 
bu palataya yerlәşdirmәyinizi deyәydiniz. 
- Dedim bu barәdә - doktor hәvәssiz cavab verdi, 
kreslodan qalxdı, yenә pәncәrәyә yaxınlaşdı. 
Elә bil tibb bacısının üstündәn dağ götürüldü. O, 
ayağa qalxıb qapıya tәrәf tәlәsdi. 
- Mәn getdim kabinetinizi yığışdırmağa - dedi, 
qapıdan çıxarkәn bir dә palataya sarı boylandı, - sizә çayı 
bura gәtirim? 
- Gәtir. Amma baş hәkimdәn icazә almağı unutma. 
Tibb bacısı gedәndәn sonra doktor tәkrarәn 
pәncәrәnin qarşısına  keçdi.  Bu  adәt - gecәlәr pәncәrә 
önündә dayanıb bomboş küçәyә baxmaq şakәri son 
macallarda peyda olmuşdu. Qәribәdir, gör neçә aydır, 
Bakı küçәlәrindә  nәinki gecә, hәtta gündüzlәr dә  tәk, 
yaxud qoşa gedәn adamlar gözә  dәymir.  İndi adamlar 
sürü olublar, kütlә olublar. Ağzına gәlәni danışmaq 
hakimiyyәti, qışqırmaq, mәdh etmәk ixtiyarı kütlәyә 
mәxsusdur.  Әn qәribәsi dә bu idi ki, bu qışqıran, mәdh 

---

DAŞ YUXULAR 
45
elәyәn adamların dilindәn qopan sözün sayı yarımvәhşi 
insanların ov mәrasimlәrindә  işlәtdiklәri sözün sayından 
çox deyildi. 
Azadlıq! 
İstefa! 
Qarabağ! 
Son vaxtlar bu adamlar bәsit lüğәt tәrkibini daha üç 
kәlmә ilә zәnginlәşdirmişdilәr. 
Ermәnisәn! 
Ölmәlisәn! 
Vәssalam! 
- Vәssalam! Vәssalam! - Doktor Fәrzani öz-özünә 
danışıb pәncәrәdәn aralandı. 
Vә bu vaxt o, bir damla göz yaşının işıldaq iz sala-
sala xәstәnin saralmış sifәtindәn boğazına tәrәf 
süzüldüyünü gördü. 
 

---

DAŞ YUXULAR 
46
 
 
 
 
 
 
İKİNCİ  
HİSSӘ 
 
 
Ey yerin-göyün hakimi, 
mәrhәmәtini әsirgәmә, 
mәnә düzünü de, Әylis mәni yaradıb, 
yoxsa mәn Әylisi yaratmışam?.. 
 
  
 
  
 
  
 

---

DAŞ YUXULAR 
47
İlahi, bu yer nә yerdi belә! 
Yәni doğrudanmi dünya deyilәn  şey çayların  әyri 
qırağından baş alıb sıldırımlı dağların tәpәsinә dikәlәn 
nәrdivandı? Әylisdimi bura ? Necә olur görәsәn ensiz dar 
dәrә bircә göz qırpımında qәfil genişlәnir, genişlәnir, 
dünya boyda olur. Doğrudanmı Әylis bu qәdәr böyüyüb? 
Yoxsa burdakı bütün daşları toplayaraq ucalara gedәn bir 
nәrdivan qurub ki, oradan baxanda balaca, әl içi boyda 
Әylis dәrәsi yox, göz işlәdikcә genәlәn bütün dünya 
görünsün. Bu necә mәkandı, İlahi ! 
Bәlkә bu dağlar vavilion Allahının Mesapotomiyadakı 
Daş darvazasıdır. Bәlkә Akropoldur? Bәlkә bu batıq-
çıxıqlar, pillәkәnlar göy üzündәki Parfenona açılır? Vә 
nәdәn, nә üçün onun qövüsvari pillәkәnlәri Dionis 
teatrının daş oturacaqlarını xatırladır? Bәlkә  dә  Әylisin 
yuxarı hissәsindәki Vuraqırd adlanan daş dünyaya Ahәng 
demәk daha düz olardı. (Vuraqird ermәnicә Vardakert 
toponiminin tәhrif olunmuş  şәkilidir. Vardakert kilsәsi ( 
Müqәddәs Xristofor kilsәsi)  Әylisin  әn qәlbi yerindәdir). 
Amma hәlә belә demәk tezdir. Çünki Saday Sadıqlının 
durduğu daş pillәkәndәn Vuraqirdın daş kilsәlәrinin bircәsi 
dә görünmürdü. Axı o, bu ecazkar, İlahi mәkanına mәhz 
ahәng dalınca gәlmişdi, artist onu görürdü, әgәr o ilahi 
ahәngdarlıq olmasaydı bundan sonra gedilәsi yol da 
mәnasını itirәrdi. 
Artist can atdığı o uzaq mәkana qovuşmaq üçün bu 
daş pillәlәrlә üzüyuxarı  hәlә çox dırmaşmalıydı : di gәl, 
ayaqlarının heyi azalmışdı,  әllәri sözünә baxmırdı, 
başındakı  ağırlıq vucudunu çәkib aparmağa imkan 
vermirdi. Artist heç olmasa bircә pillәkәni dә qalxmağa 

---

DAŞ YUXULAR 
48
can atırdı, amma dәrhal qüvvәsini itirirdi. Bax onda Saday 
soyuq kәlәkötür daş çıxıntının üstünә uzandı, bir az özünә 
gәldi, yenidәn qırmızı bişmiş  kәrpicdәn hörülәn, hәlә  dә 
görünmәyәn kilsәyә doğru hәrәkәt etmәyә başladı. Elә ki, 
o bir qәdәr irәlilәyirdi, qәribәdir hәmәn an arxada 
qoyduğu dikdir yeni başdan irәli sürüşürdü. Dәrә boyunca 
axan çay qırağından başlayıb göyün üzünә qәdәr yüksәlәn 
pillәkәnlәrin daş dünyası  zәlzәlәdәn titrәyir, o titrәyәn, 
yellәnәn daş dünyanın müsafiri Saday Sadıqlı yadına sala 
bilmirdi ki, haradadır, nә axtarır? Yoxluğun vә 
mәkansızlığın dәhşәtli qorxusu içindә batıb boğulurdu. 
Artist belә dünyaya huşunu itirәndәn sonra 
düşmüşdü. 
Hәmin gün sәhәr saat on bir, on iki radәlәrindә 
evdәn çıxıb Parapet tәrәfә gedirdi. Hansısa sirli bir qüvvә 
yenә  dә Saday Sadıqlının düşüncәsinә hakim kәsilmişdi 
mübhәm bir qüvvә onu Eçmiәdzinә dartırdı. Saday Sadıqlı 
heç vaxt Eçmidzindә olmamışdı. Ancaq axır macallar, az 
qala hәr gecә yuxuda nahamar daşların, qayaların arası ilә 
ona tәrәf gedirdi vә yuxusundakı bu çәtin yol Vuraqırda 
aparan, kitablarda oxuduğu, videolarda gördüyü daş 
pillәkәnlәrә dirәnir, ilişib qalırdı. Eçmiәdzinә yollanmaq, 
törәtdiklәri  әmәlә görә müsәlmanların bağışlanılmasını 
dilәmәk niyyәti Saday Sadıqlının ürәyindә Sumqayıt 
hadisәlәrindәn sonra, gecәlәrin birindә baş qaldırmışdı. 
Sonralar Saday Sadıqlı ayırd elәyә bilmirdi: bu fikir onun 
ağlına yuxuda yoxsa gerçәkli hәyatda gәlib. Ancaq hәmin 
sәhәr o, yuxudan qıvraq oyandı, yuyundu, iştahla sәhәr 
yemәyi yedi, lәzzәtlә çay içdi vә hәtta bu sәmavi ideyanın 
mәğzini sevimli arvadına danışmaqdan özünü saxlaya 

---