DəDƏ qorqud a r a ş d ı r m a L a r ı
Yüklə 1,74 Mb.
|
127
həm ağı şəklində “ağlamaq”, “inilti”, “inildəmək”, “ah-zar” mənalarında, həm də ağı etmək şəklində “ağlamaq”, “hönkürmək” mənalarında işlənir. Altay dilində bu sözün iy, xakas dilində isə ıı (ığ) kökü “oxşama” məzmunu ifadə edir (30, s. 23) (26, s. 52). Eyni hadisəni M.Füzuli yaradıcılığından nümunə gətirdiyimiz aşağıdakı beytdə də müşahidə edə bilərik. Məsələn:
(16, s. 72)
Yaxud H.Xoyinin “Töhfeyi hüsam” əsərində (XIII əsr) ağla- maq sözü ağula (7, s. 92) şəklində də işlənmişdir. Türk dillərində də ağlamaq sözünün ağılamaq variantına rast gəlmək olur. Məsələn, kazan dilində “ağlatmaq”, “ağlamağa məc- bur etmək” mənasında ağılat (29, s.165), “qışqırmaq”, “ağlamaq”, “zar-zar ağlamaq”, “hönkür-hönkür ağlamaq”, “hıçqıraraq ağla- maq” mənalarında ağıla, “ağlağan uşaq” mənasında ağılauçan sözləri (29, s. 164) işlədiir. Biz isə belə düşünürük ki, istənilən halda ağlamaq sözünün tarixən ağ sinkretik kökündən yarandığını inkar etmək olmaz.
Azərbaycan dilində 1. Azərbaycan dilmin izahlı lüğəti. AMEA, I cild, Bakı: “Şərq- Qərb”, 2006, 744 s. 2. Azərbaycan dilmin izahlı lüğəti. AMEA, II cild, Bakı: “Şərq- Qərb”, 2006, 792 s. 3. Azərbaycan dilmin izahlı lüğəti. AMEA, IV cild, Bakı: “Şərq-Qərb”, 2006, 712 s. 4. Ələkbərova Elnarə. İr - kökü haqqında. Tədqiqlər. III cild. Bakı: 2006, 388 s. səh. 113-119 5. Əlizadə S. Oğuznamə. Bakı: “Yazıçı”, 1987, 222 s. 6. Əlizadə S. Oğuznamə. Bakı: “Şərq-Qərb”, 2006, 216 s. 7. Xoyi Hüsaməddin. Töhfeyi hüsam. Bakı:AMEA,1996,239 s. 128
8. Kaşğari Mahmud. Divanü lüğət-it-türk. I cild, Bakı: “Ozan”, 2006, 512 s. 9. Kaşğari Mahmud. Divanü lüğət-it-türk. II cild, Bakı: “Ozan”, 2006, 400 s. 10. Kaşğari Mahmud. Divanü lüğət-it-türk. III cild, Bakı: “Ozan”, 2006, 400 s. 11. Kaşğari Mahmud. Divanü lüğət-it-türk. IV cild, Bakı: “Ozan”, 2006, 752 s. 12. Kitabi-Dədə Qorqud. Bakı: 1988, 265 s. 13. Kitabi-Dədə Qorqud. Bakı:“Öndər Nəşriyyat”,2004, 376 s. 14. Qəhrəmanov Cahangir. Əsrarnamə (əlyazmasının fotofaksimili, sözlük və izahatı). Bakı: 1964, 145 s. 15. Qəhrəmanov С. Nəsimi «Divanı»nın leksikası. Bakı: “Elm”, 1970, 568 s. 16. Məhəmməd Füzuli. Əsərləri. I cild. Bakı: “Şərq-qərb”, 2005, 409 s.
17. Məmmədov Elçin. Nəsiminin leksikası oğuz dilləri kontek- stində. Türk dillərinin tarixi-müqayisəli leksikologiyası məsə- lələri. I cild. Bakı: “Kitab aləmi”, 2004, 331 s., səh. 182-233 18. Məmmədova Afaq. “Dədə Qorqud kitabı”nda milli leksikanın arxaik qatı. Tədqiqlər. I cild. Bakı:“Elm”,2004, 381 s., səh. 180-187
19. Rəcəbov Ə., Məmmədov Y. Orxon-Yenisey abidələri. Bakı: “Yazıçı”, 1983, 389 s. 20. Rəcəbov Ə., Məmmədov Y. Orxon-Yenisey abidələri. Bakı: “Yazıçı”, 1993, 400 s. 21. Seyidov M.S. Ağ sinkretik kökü (I məqalə). Filologiya məsələləri. Bakı: AMEA Əlyazmalar İnstitutu, 2010, № 2, 562 s., səh. 154-186 22. Seyidov M.S. Ağ sinkretik kökünün rəng mənası. Terminolo- giya məsələləri.Bakı:AMEA,“Elm”,2010,232 s.,səh.217-225 23. Seyidov M.S. Ağ sinkretik kökünün çəki məna qrupundan tö- rəmiş sözlər. Elmi Xəbərlər (Sosial və humanitar elmlər böl- məsi). Sumqayıt: SDU, 2011, cild VII, № 2, 125 s., səh. 7-15 129
24. Seyidov M.S. Ağ sinkretik kökünün yer məna qrupu. Pedaqo- ji Universitet Xəbərləri.Bakı:2011, № 2, 408 s., səh. 232-242 25. Səfərli Əlyar. Dastani-Əhməd Hərami. Bakı: “Şərq-Qərb”, 2004, 120 s. 26. Vəliyev İ.D. Orta əsrlər Azərbaycan yazılı abidələrinin dilində söz yaradıcılığı. Azərbaycan dilinin tarixi leksikasına dair tədqiqlər (Elmi əsərlərin tematik məcmuəsi). Bakı: 1988, 107 s., səh. 47-53 27. Yusifov Mübariz. Füzulinin söz dünyası. Bakı: 2011, “Elm və təhsil”, 356 s.
28. Сейидов М.С. Shade of meaning “relationship”, “primacy” and “beginnig” of ağ syncretic root. Узму Хабардари. - Вестник НУУЗ. Мирзо Улугбек номидаги Узбекистон Миллий Университетининг илмий журнали. Тошкент, 2011, № 2, 189 с., стр. 183-185
29. Радлов В.В. Опыт словаря тюркских наречий. т. I, Санк- Петербург: 1893, 1914 c. 30. Севортян Э.В. Аффиксы глаголообразванпя в азербай- джанском языке. Москва: «Наука», 1962, 643 с. 31. Сейидов М.С. Синкретический корень ağ. Вестник. Ка- закский Национальный Университет имени Аьл-Фараби, Алматы, 2010, № 6, (130), 345 с., стр. 103-106
Резюме Лексика Творчество Мухаммед Физули В этом научном расследование иследованы лексика попу- лярного Азербайджанского поета средного века Мухаммеда Физули в контексте лексике современного Азербайджанского языка. Кроме того в этом научном расследование сравни- ваются лексические единицы творчество Мухаммеда Физули Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|